Praca nieletnich – pierwsze kroki na rynku pracy pod warunkiem bezpieczeństwa i zgodności z prawem. Komentarz przygotowała Karolina Serwańska, Dyrektor ds. HR w S&A HR Group.
Wakacyjne miesiące to dla nastolatków doskonały czas, aby zdobyć pierwsze doświadczenie zawodowe. To nie tylko szansa na dodatkowy zarobek, ale przede wszystkim wartościowa lekcja odpowiedzialności, samodzielności i planowania. Zatrudnienie wakacyjne może pomóc w budowaniu relacji międzyludzkich, co stanowi solidny fundament pod przyszłe doświadczenia zawodowe.
Nastolatkowie najczęściej decydują się na podjęcie pracy sezonowej w czasie wakacyjnej przerwy. Wybierają najczęściej gastronomię, handel logistyką czy prace w ogrodnictwie i przy zbiorach. Coraz popularniejsze stają się także zajęcia w charakterze pomocników na koloniach, asystentów animatorów czy wolontariuszy podczas lokalnych wydarzeń. Tego rodzaju oferty często kierują do młodzieży prywatne firmy i agencje pracy, które mają obowiązek zapewnić legalne i bezpieczne formy zatrudnienia.
Warto jednak pamiętać, że w Polsce praca nieletnich jest ściśle uregulowana przepisami prawa. Status osoby młodocianej przysługuje młodzieży, która ukończyła 15 lat i zakończyła edukację podstawową. Taki młody pracownik może zostać zatrudniony na podstawie umowy o pracę lub umowy zlecenia, ale tylko w zakresie tzw. pracy lekkiej – czyli takiej, która nie zagraża zdrowi i bezpieczeństwu. W takim przypadku również jest wymagana pisemna zgoda rodzica lub opiekuna prawnego oraz zaświadczenie lekarskie potwierdzające brak przeciwwskazań do pracy.
Dużo bardziej rygorystyczne przepisy obowiązują w przypadku osób między 14. a 15. rokiem życia. Dozwolone są jedynie aktywności związane z kulturą, sztuką, sportem lub reklamą – i to wyłącznie po uprzednim uzyskaniu zgody inspektora pracy. Przykładowo, dzieci w tym wieku mogą wystąpić w spektaklu, kampanii reklamowej, nagraniach lektorskich czy epizodzie filmowym.
Praca młodocianych obwarowana jest również ograniczeniami czasowymi. Osoby do 16. roku życia mogą pracować maksymalnie 6 godzin dziennie, starsi nastolatkowie – do 8 godzin. Całkowicie zakazana jest praca w godzinach nadliczbowych oraz nocą. W przypadku zagranicznych wyjazdów do pracy sytuacja jest jeszcze bardziej złożona. Oprócz zgody rodziców wymagane jest również spełnienie szeregu warunków określonych przez prawo kraju docelowego. Mogą one obejmować zapewnienie opieki, odpowiednich warunków zakwaterowania czy dodatkowych zezwoleń administracyjnych.
Dlatego tak ważna jest rola rodziców i opiekunów, którzy powinni czujnie przyglądać się ofertom kierowanym do ich dzieci. Praca reklamowana jako „lekka” wcale nie musi taka być w praktyce. Dobrym przykładem są prace przy zbiorach – mimo pozornej prostoty mogą okazać się wyjątkowo wymagające fizycznie, szczególnie w warunkach wysokich temperatur, przy wielogodzinnym staniu czy dźwiganiu. Zanim młody człowiek zdecyduje się na konkretne zajęcie, warto wspólnie zweryfikować wiarygodność pracodawcy, odwiedzić miejsce pracy, a najlepiej – porozmawiać z osobami, które już wcześniej tam pracowały.
Praca wakacyjna może być fantastyczną szkołą życia, ale pod warunkiem, że odbywa się legalnie, zgodnie z przepisami i przy zasad bezpieczeństwa. W przeciwnym razie może nieść ze sobą ryzyko wyzysku, przeciążenia lub nawet zagrożenia zdrowia. Młody człowiek, który dopiero stawia pierwsze kroki na rynku pracy, musi mieć wokół siebie dorosłych, którzy zadbają o jego komfort i bezpieczeństwo.
Warto też uczulić młodzież na zbyt atrakcyjne ogłoszenia – jeśli coś wydaje się zbyt łatwe, lekkie i wyjątkowo dobrze płatne, być może warto zadać dodatkowe pytania. Rozsądek i czujność to jedne z najważniejszych kompetencji zawodowych, które można wynieść z pierwszej pracy. Niech będzie to czas zdobywania doświadczeń, nie tylko zarobkowych, ale i życiowych – takich, które zostaną z młodym człowiekiem na długie lata.