11 marca weszło w życie rozporządzenie Unii Europejskiej dotyczące zakazu stosowania fluorowanych gazów cieplarnianych (m.in. SF6). W Polsce sektor energetyczny przyzwyczaił się do stosowania rozwiązań wykorzystujących ten typ gazu. Jednak branża w całej Europie musi przygotować się na znaczące zmiany. Jak wskazują eksperci firmy Eaton, kluczowe w odchodzeniu od stosowania SF6 będzie dopracowanie wytycznych związanych z utylizacją rozdzielnic.
Sześciofluorek siarki (SF6) to syntetyczny i niezwykle silny gaz cieplarniany, który utrzymuje się w atmosferze przez tysiące lat. Każdy kilogram tego gazu odpowiada emisji ponad 25 tys. kg CO2. Stosowany jest najczęściej jako izolator w rozdzielnicach, a w każdej z nich w czasie ich eksploatacji, czyli przez ok. 40-50 lat, zużywa się nawet 2,5 kg tego gazu.
Na skróty:
Decyzja zapadła – polska branża musi się dostosować
W ostatnich latach Unia Europejska debatowała nad wprowadzeniem przepisów, które ograniczą wpływ wszystkich rodzajów gazów fluorowanych na klimat, w tym SF6. Proces ten zakończył się 29 stycznia 2024 r., kiedy Rada Unii Europejskiej ogłosiła wycofanie z europejskiego rynku gazów fluorowanych. Nowe rozporządzenie zostało wpisane do Dziennika Urzędowego UE i weszło w życie 11 marca br. Teraz państwa członkowskie muszą wdrożyć przepisy na poziomie krajowym.
– W Polsce, poza pewnymi wyjątkami, SF6 był dotąd głównym środkiem izolacyjnym i łączeniowym, jeżeli chodzi o średnie napięcie. Wynika to przede wszystkim z dużej dostępności, akceptowalnych cen oraz małych gabarytów urządzeń, które wykorzystują gaz fluorowany. Branża elektryczna przyzwyczaiła się do tych rozwiązań – dotyczy to zarówno producentów, projektantów, jak i użytkowników. Początkowy etap budowania świadomości na temat szkodliwości gazu SF6 i jego negatywnego wpływu na środowisko był trudny. Teraz sytuacja się zmienia, widać rosnący poziom zrozumienia problemu i coraz większe zainteresowanie rozwiązaniami ekologicznymi – wskazuje Mariusz Hudyga, product manager z firmy Eaton.
Co w praktyce oznaczają nowe przepisy?
Branża elektryczna ma dwa lata na wdrożenie rozporządzenia. Od stycznia 2026 r. stosowanie SF6 we wszystkich nowych rozdzielnicach średniego napięcia (≤24 kV) będzie zabronione. Podobne zakazy dotyczące rozdzielnic o wyższym napięciu mają obowiązywać w kolejnych latach: od 2030 r. dla rozdzielnic do 52 kV włącznie oraz od 2032 r. dla rozdzielnic wysokiego napięcia powyżej 52 kV.
– Do zrobienia jest naprawdę wiele. Mówimy tu o modernizacji oraz rozwoju sieci dystrybucyjnych i przesyłowych tak, aby mogły przyjąć coraz więcej energii z rozproszonych źródeł odnawialnych. Trzeba jednak zaznaczyć, że rozwiązania niestosujące gazu SF6, o takich samych parametrach elektrycznych były dostępne od dawna. Również w Polsce byli użytkownicy, którzy już wcześniej świadomie je wybrali. Mają oni bazę zainstalowanych urządzeń bez SF6 i są już w tej chwili gotowi na nowe regulacje prawne. Co więcej, nabyli już całkiem sporo doświadczenia w ich użytkowaniu, które będzie owocować w niedalekiej przyszłości – mówi Mariusz Hudyga.
Przygotowanie do zmian kluczowe dla europejskiej (i polskiej) energetyki
Po zidentyfikowaniu urządzeń zawierających gaz SF6, które trzeba wymienić, kluczowe jest zaplanowanie zakupu nowych urządzeń. Ważne, aby zwrócić uwagę na specyfikację techniczną, koszty oraz kalkulację zysków i strat rozwiązań alternatywnych dla SF6. W ocenie mogą pomóc wskaźniki takie jak nakład inwestycyjny (CAPEX), koszty operacyjne (OPEX) oraz całkowity koszt posiadania (TCO). Kolejnym krokiem przygotowań do spełnienia wymogów nowych regulacji jest opracowanie i wdrożenie planu przejścia na nowe urządzenia oraz właściwa utylizacja sprzętu zawierającego SF6.
– Na tym etapie zmian należy zadbać szczególnie o odpowiednie wycofywanie z użytkowania urządzeń zawierających SF6. Nie bez powodu we wcześniejszych aktualizacjach rozporządzenia dotyczącego gazów fluorowanych wprowadzono obowiązek ewidencjonowania jego ilości. Utylizacja urządzeń powinna być dobrze nadzorowana i przeprowadzona w taki sposób, aby maksymalnie minimalizować ryzyko wycieku gazu. Ramy prawne powinny wyraźnie wskazywać, kto będzie miał obowiązek właściwej utylizacji tych rozdzielnic – podkreśla Mariusz Hudyga, product manager w firmie Eaton.
Zmiany w prawie a kwestie środowiskowe
Przejście na rozwiązania bez SF6 nie tylko zapewnia zgodność z regulacjami UE, ale także pomaga w realizowaniu celów zrównoważonego rozwoju i zmniejszaniu emisji gazów cieplarnianych. Szczególne znaczenie ma eliminacja SF6 z infrastruktury elektrycznej wspierającej technologie odnawialne, takie jak farmy słoneczne czy wiatrowe, ponieważ podstawową rolą OZE jest redukcja wszystkich rodzajów emisji.
– Odejście od stosowania SF6 w rozdzielnicach elektrycznych to kluczowy krok w kierunku zwiększania odpowiedzialności branży energetycznej za środowisko. Stopniowe wdrażanie nowego sprzętu bazującego na alternatywnych rozwiązaniach wykorzystujących m.in. technologię próżniową jest nie tylko koniecznością, ale też szansą na przyspieszenie zielonej przyszłości Europy – podsumowuje Mariusz Hudyga.
