Uczenie się powinno być łatwe i szybkie? Nic bardziej mylnego! Aby skutecznie przyswoić wiedzę, potrzebny jest wysiłek – regularne przypominanie sobie informacji w różnorodnych kontekstach. Takie wnioski płyną z przełomowych badań polskich naukowców, opublikowanych w prestiżowym czasopiśmie PNAS.
Badania dr Ewy Butowskiej-Buczyńskiej, Pauliny Kliś, prof. Katarzyny Zawadzkiej i prof. Macieja Hanczakowskiego ukazują, że proces zapamiętywania jest najskuteczniejszy, gdy wykorzystujemy trzy kluczowe strategie:
- Regularne powracanie do informacji – przypominanie sobie materiału w różnych odstępach czasu.
- Aktywne odtwarzanie z pamięci – nawet jeśli przypomnienie sobie czegoś jest trudne lub wymaga prób, to właśnie taki wysiłek wzmacnia pamięć.
- Zmienność uczenia – prezentowanie informacji w różnych kontekstach i formach.
Dlaczego warto się trudzić?
W badaniach przeprowadzonych przez polski zespół naukowcy testowali mechanizmy pamięciowe, m.in. ucząc uczestników fińskich słów. W jednym z eksperymentów każda próba przypominania sobie słów odbywała się w zmienionym kontekście – brakujące wyrazy były umieszczane w różnych zdaniach. Wyniki pokazały, że osoby, które uczyły się w ten sposób, osiągały lepsze efekty niż te, które korzystały z jednorodnych materiałów.
Co ciekawe, uczestnicy subiektywnie oceniali naukę w zmiennym kontekście jako trudniejszą i mniej skuteczną. To jednak błędne wrażenie. „Łatwe i przyjemne sposoby uczenia się tylko pozornie pomagają lepiej zapamiętywać” – komentuje prof. Maciej Hanczakowski.
Jak to działa w praktyce?
Przykład z lekcji historii o Winstonie Churchillu doskonale ilustruje omawiane strategie. Na pierwszej lekcji uczniowie poznają kluczowe informacje – Churchill był premierem Wielkiej Brytanii w czasie II wojny światowej, zdobył literackiego Nobla, a także malował i pił alkohol. Na kolejnych zajęciach pytania dotyczące Churchilla pojawiają się w różnych formach: „Który premier dostał literackiego Nobla?”, „Który przywódca lubił malować?”. Dzięki różnorodnym kontekstom uczniowie aktywnie odtwarzają informacje i lepiej je zapamiętują.
Trzy strategie dla edukatorów
Badacze wskazują, że choć potrzeba dalszych badań, aby przełożyć te mechanizmy na praktykę edukacyjną, to już teraz nauczyciele i edukatorzy mogą korzystać z trzech podstawowych zasad:
- Wracaj do przekazywanych informacji – przypominaj uczniom wcześniej omówione tematy.
- Zachęcaj do samodzielnego przypominania – nawet jeśli próby odtworzenia wiedzy są nieudane, to kluczowy element procesu uczenia.
- Zmieniaj kontekst – prezentuj materiał w różnorodny sposób, aby angażować pamięć na nowych poziomach.
Podsumowanie
Efektywna nauka wymaga wysiłku i trudności, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się niepotrzebne. Jak pokazują badania, to właśnie aktywne przypominanie, powracanie do informacji i różnorodność w ich prezentacji są fundamentem trwałego zapamiętywania. Jeśli chcemy, aby nauka była skuteczna, musimy zaakceptować, że łatwiejsze sposoby nie zawsze są lepsze.
„Trudności w nauce są pożądane – to tak zwane desirable difficulties” – podkreśla prof. Hanczakowski. Pamiętajmy, że warto włożyć wysiłek w proces uczenia, bo to inwestycja w trwałą wiedzę.
