Polska powinna zmienić swoje Prawo telekomunikacyjne w zakresie zasad dostępu „uprawnionych podmiotów” do danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną. W obecnym stanie prawnym uprawnienia wymiaru sprawiedliwości są zbyt szerokie, co potwierdza orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z dnia 30 kwietnia 2024 roku w sprawie C-178/22.
Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) zwrócił się z tymi uwagami do wiceminister spraw zagranicznych, Pani Agnieszki Bartol-Saurel.
W wyroku TSUE w sprawie C-178/22, dotyczącej Prokuratury Republiki przy Trybunale w Bolzano, stwierdzono, że artykuł 15 ust. 1 dyrektywy o prywatności i łączności elektronicznej (2002/58/WE) pozwala sądom krajowym na wydawanie zgody na dostęp do danych telekomunikacyjnych. Jednakże, w świetle włoskiego prawodawstwa, muszą być spełnione pewne warunki:
1. Postępowanie musi dotyczyć przestępstwa zagrożonego karą nie mniejszą niż 3 lata pozbawienia wolności.
2. Muszą istnieć wystarczające przesłanki popełnienia takiego przestępstwa.
3. Dane muszą być istotne dla ustalenia okoliczności faktycznych.
Jednocześnie sąd musi mieć prawo odrzucić wniosek o dostęp do danych, jeżeli sprawa dotyczy przestępstwa, które w sposób oczywisty jest przestępstwem mniejszej wagi.
Prawo krajowe nie może pozwalać na dostęp do danych telekomunikacyjnych na zasadach generalnej prewencji. Taki dostęp jest uzasadniony wyłącznie w przypadku zwalczania poważnej przestępczości lub zapobiegania poważnym zagrożeniom dla bezpieczeństwa publicznego.
W polskim prawie zasady możliwości pozyskania danych telekomunikacyjnych na potrzeby postępowania karnego zostały uregulowane w art. 218 § 1 Kodeksu postępowania karnego oraz w art. 180c i art. 180d Prawa telekomunikacyjnego. Dane te mogą być ujawniane, jeżeli mają znaczenie dla toczącego się postępowania. Przepisy te nie precyzują jednak, że dostęp do danych jest uzależniony od wagi przestępstwa i jego rodzaju, ani że wniosek organu ścigania o dane osobowe jest poddawany weryfikacji.
W demokratycznym państwie prawa zasadność udostępnienia danych telekomunikacyjnych powinna być poddana kontroli, co wzmocniłoby zaufanie obywateli do państwa i eliminowałoby ryzyko nieproporcjonalnej ingerencji w prawa podstawowe. TSUE wskazywał na to w innych swoich wyrokach, np. w wyroku z 8 kwietnia 2014 r. w sprawach połączonych Digital Rights Ireland Ltd (C-293/12) i Karntner Landesregierung (C-594/12).
Kontrola przeprowadzana przez sąd lub niezależny organ administracyjny powinna być konieczna i adekwatna w demokratycznym porządku, a także przeprowadzona zgodnie z zasadą proporcjonalności, jak wskazano w wyroku TSUE z dnia 2 marca 2021 r. w sprawie C-746/18.
Prezes UODO wielokrotnie podkreślał, że TSUE w swoich orzeczeniach, m.in. w wyroku z dnia 6 października 2020 r. w sprawach połączonych La Quadrature du Net i in. przeciwko Premier ministre i in. (C-511/18, C-512/18 i C-520/18), w wyroku z dnia 6 października 2020 r. w sprawie Privacy International przeciwko Secretary of State for Foreign and Commonwealth Affairs i in. (C-623/17) oraz w wyroku w sprawie C-470/21 La Quadrature du Net i in. przeciwko Premier ministre i Ministere de la Culture, stwierdził, że niezróżnicowane gromadzenie danych przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych o wszystkich użytkownikach jest niezgodne z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
W związku z tym, zdaniem Prezesa UODO, Polska powinna zmienić Prawo telekomunikacyjne w zakresie zasad dostępu uprawnionych podmiotów do danych objętych tajemnicą telekomunikacyjną.
