Według raportu Grant Thornton z 2018 roku, „Rodzinny biznes na giełdzie. Analiza Spółek Rodzinnych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie”, nad Wisłą działa ponad 800 tys. firm, które określają się jako rodzinne. Czym charakteryzuje się ten rodzaj działalności i co trzeba wiedzieć o przedsiębiorstwach familijnych?
Definicja firmy rodzinnej
Jak podkreślają badacze, firmy rodzinne istniały w lokalnym biznesie od wieków, ale ich rozwój w Polsce przypada na czas po 1989 roku. Trudno jednoznacznie wskazać definicję tej formy przedsiębiorczości – niektórzy przyjmują, że może być ich ponad 90! Jednak najczęściej określa się ją jako:
Firmę, w której większość (ponad 50%) własności, czyli kapitału, znajduje się w rękach członków rodziny lub osób z nią spokrewnionych. Nie oznacza to, że wszyscy zatrudnieni muszą pochodzić z jednej rodziny – prezesi czy członkowie rady nadzorczej powinni być jednak połączeni więzami krwi.
Jak pokazuje cytowany na początku artykułu raport, biznes rodzinny jest w Polsce popularny. Firm tego typu może być jednak więcej niż 800 tys., bo nie wszyscy przedsiębiorcy zdają sobie sprawę z tego, że mogą spełniać kryteria „rodzinności” – szacuje się, że może to być nawet ponad 2 mln przedsiębiorstw.
Cechy firm rodzinnych
Choć firmy rodzinne borykają się z podobnymi problemami, co inni przedsiębiorcy, czy takimi kwestiami jak sukcesja, przekazanie „władzy” młodszym pokoleniom oraz wynikające z tego konflikty (jedno z największych wyzwań biznesu rodzinnego), to taka działalność ma wiele cech charakterystycznych, pozwalających wyróżniać się jej na tle konkurentów. Jedną z nich jest kultura organizacyjna oraz lojalność i przywiązanie do pracownika (często element wizerunku przedsiębiorstwa zarządzanego przez członków rodziny). To z kolei bezpośrednio wpływa na sposób zarządzania (i ułatwia radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych). Jak wynika z badania zrealizowanego przez Instytut Biznesu Rodzinnego w 2016 roku, wśród najważniejszych wartości wpływających na funkcjonowanie firmy rodzinnej znalazły się jakość, uczciwość, rzetelność i profesjonalizm. Nie bez powodu mówi się również o przedsiębiorstwach rodzinnych jako o marce – bardzo często sygnowane są one nazwiskiem. To w połączeniu ze specyfiką działania wpływa z kolei na wzrost zaufania wśród odbiorców – za firmą stoją konkretni, odpowiedzialni za szereg procesów ludzie, którzy nie obawiają się „podpisywać” nazwiskiem pod prezentowaną ofertą. Warto również zauważyć, że duży odsetek firm rodzinnych skupia się nie tylko na biznesowej skuteczności, ale też na społecznej odpowiedzialności biznesu, angażując się w poprawę sytuacji pracowników, w działania prośrodowiskowe oraz we współpracę z lokalnymi instytucjami społecznymi.
Wpływ firm rodzinnych na gospodarkę
Jednym z wyróżników firm rodzinnych jest też przywiązanie do tego, co krajowe. Pomimo że są one bardzo aktywne za granicą (potwierdzało to już Badanie Firm Rodzinnych 2015 PwC – aż 86% badanych przedsiębiorstw prowadziło już wtedy regularną sprzedaż na rynkach europejskich i światowych), to bronią się przed zewnętrznymi wpływami (także w kwestii sukcesji) i promują polskie produkty oraz usługi na arenie międzynarodowej. Co więcej, wielkość tego sektora oraz jego ambicje powodują, że ma on niezwykle duży udział w PKB. W skali Europy stanowi to nawet 80% PKB, nad Wisłą zaś już 18%. Przedsiębiorstwa tego typu płacą niekiedy nawet miliardowe podatki (przykład: https://www.pb.pl/polska-firma-rodzinna-wedlug-lpp-977517) i znacząco wpływają na rozwój krajowej gospodarki, przynosząc jej nawet 320 mld rocznie.