Ulgi podatkowe są preferencjami dla podatników. Dlatego możliwość skorzystania z nich jest ograniczona i wymaga spełnienia określonych warunków. Organy podatkowe w sposób szczególny mogą kontrolować skorzystanie przez podatnika z ulg, ponieważ formalnie nie muszą wszczynać kontroli podatkowej, a wystarczy sformalizowana procedura, jaką są czynności sprawdzające.
Na skróty:
Czynności sprawdzające a ulgi podatkowe
Większość ulg podatkowych podatnik powinien wykazać w deklaracjach, czyli poinformować urząd skarbowy, że w danym okresie skorzystał z określonego rodzaju ulg. Zgodnie z art. 275 § 1 Ordynacji podatkowej: „Jeżeli ze złożonej deklaracji wynika, że podatnik skorzystał z przysługujących mu ulg podatkowych, organ podatkowy może zwrócić się do niego o okazanie dokumentów lub o złożenie fotokopii dokumentów, których posiadania przez podatnika, w określonym czasie, wymaga przepis prawa”. Zatem czynności sprawdzające polegają na pełnej weryfikacji postępowania podatnika w zakresie nabycia prawa do ulgi, bez formalnego wszczęcia kontroli podatkowej. Regulacja ta jest profiskalna i daje organom szereg możliwości do prowadzenia czynności do czasu upływu terminu przedawnienia.
Co istotne, organy podatkowe mogą dokonywać czynności sprawdzających tylko w zakresie ulg ujawnionym w deklaracji podatkowej, co oznacza, że organ w tym zakresie jest ograniczony co do możliwości weryfikacji. Dodatkowe ograniczenie dotyczy dokumentów, których wymaga przepis prawa, aczkolwiek w tym przypadku organy podatkowe mogą żądać szerokiego zakresu dokumentów, ponieważ przepis nie zawiera zamkniętego katalogu.
Należy też zaznaczyć, że czynności sprawdzające w zakresie ulg wykazanych w deklaracji mogą być prowadzone do czasu upływu terminu przedawnienia. Oznacza to w praktyce, że organy mają 5 lat na przeprowadzenie czynności sprawdzających u podatnika.
Dane od banków, zakładów ubezpieczeń, funduszy
W § 2 powyższego artykułu została udzielona naczelnikowi urzędu skarbowego lub celno-skarbowego możliwość żądania od banków, zakładów ubezpieczeń, funduszy inwestycyjnych czy dobrowolnych emerytalnych sporządzenia i przekazania informacji o zdarzeniach stanowiących podstawę skorzystania z ulg podatkowych. Organy podatkowe mają zatem możliwość zbierania bardzo dużej ilości danych o podatniku bez obowiązku ich wykorzystania, ponieważ formalnie czynności sprawdzające nie muszą kończyć się wydaniem jakiegokolwiek dokumentu. Powyższe uprawnienie otwiera organom skarbowym bardzo duże możliwości zbierania dowodów w ramach czynności sprawdzających, ponieważ nie zawiera katalogu danych, jakich może żądać organ.
Intensywność czynności sprawdzających
Pomimo iż czynności sprawdzające nie są formalnie kontrolą podatkową, to wymagają zaangażowania ze strony podatnika. Zależy ono od kategorii ulgi, z której podatnik korzystał. Przykładowo w przypadku odliczenia darowizn pieniężnych od dochodu organy podatkowe proszą o umowy darowizny oraz potwierdzenia przelewów. Z kolei skorzystanie z ulgi badawczo rozwojowej wiąże się z koniecznością przedstawienia organowi w ramach czynności sprawdzających dużo szerszego katalogu dokumentów. Są to w szczególności ewidencje czasu pracy, oświadczenia o zakwalifikowaniu kosztów pracowniczych, karty wynagrodzeń i ZUS, pełnej dokumentacji projektów potwierdzających badawczy lub rozwojowy charakter, a także potwierdzeń nabycia w zakresie zakupu materiałów, surowców, sprzętu czy kwalifikowanych usług. Zakres tych dokumentów jest zbieżny z zakresem żądanym w czasie kontroli. Teoretycznie więc czynności sprawdzające mogą przerodzić się w formalną kontrolę, jeżeli urząd zidentyfikuje nieprawidłowości.
Pozostałe cele czynności sprawdzających
Pozostałe główne cele czynności sprawdzających zostały podzielone na 5 grup. Pierwsza grupa to sprawdzenie terminowości oraz poprawności dokumentów w przypadku zarówno składania deklaracji podatkowych, jak i wpłacania podatków, w tym również pobieranych przez płatników i inkasentów. Są to czynności związane ściśle z samowymiarem zobowiązań podatkowych.
Kolejna grupa obejmuje w istocie czynności związane z postępowaniem dowodowym, ponieważ organ podatkowy może zebrać w ramach czynności sprawdzających dowody mające na celu ustalenie stanu faktycznego w zakresie zgodności z przedstawionymi dokumentami.
Trzecia grupa obejmuje regulacje dotyczące weryfikacji poniesionych wydatków i uzyskanych przychodów nieopodatkowanych w zakresie niezbędnym do ujawnienia podstawy opodatkowania w przypadku dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych. Dodatkowo weryfikacja może dotyczyć warunków uprawniających do opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek kapitałowych oraz rzetelności i terminowości składania oświadczeń przez udziałowców/akcjonariuszy.
Ponadto celem czynności sprawdzających jest także weryfikacja dokumentów przedstawianych w czasie dokonania rejestracji podatkowej, a także rejestracji na potrzeby akcyzowe oraz rejestracji uproszczonej zgodnie z art. 16b ustawy o podatku akcyzowym. Zgodnie z art. 272a Ordynacji podatkowej czynności sprawdzające podejmowane są także w zakresie wymiany z państwami informacji podatkowych w zakresie VAT.
Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
