Elastyczne formy finansowania, dywersyfikacja jego źródeł, płynność finansowa i zmniejszanie ryzyka – to elementy, na które firmy powinny zwrócić szczególną uwagę w swojej działalności. Równie istotna może być potrzeba przemyślenia na nowo dotychczasowego modelu biznesowego. Powolne wygaszanie pandemii, jakie czeka nas w przyszłym roku nie oznacza, że automatycznie zakończy się kryzysowa sytuacja w gospodarce. Biznes powinien mieć świadomość, że nadal znajduje się w trybie awaryjnym, ale nie rezygnować z pojawiających się szans na rozwój.
Krystyna Kalinowska, dyrektor inwestycyjny w Podlaskim Funduszu Kapitałowym podsumowuje rok 2020 i prognozuje, jak będzie wyglądać finansowanie biznesu w roku 2021
Pod koniec listopada GUS podał szacunki wg których w III kwartale 2020 r. nastąpił spadek PKB, który w skali roku wyniósł 1,5 proc. Główną przyczyną było zmniejszenie popytu krajowego[1]. Naznaczony pandemią koronawirusa rok 2020 przyniósł wyraźne spowolnienie i miał negatywne skutki zarówno dla firm, jak i konsumentów. Ubiegłoroczne prognozy mówiące o zahamowaniu rozwoju przedsiębiorstw przez brak kapitału, zagrożenie utratą płynności i wysokie koszty, sprawdziły się nieraz mocniej niż przewidywano. Dramatyczna dla wielu branż sytuacja spowodowała, że szereg firm zamiast myśleć o rozwoju musiało walczyć o przetrwanie.
Na skróty:
Największe wyzwania mijającego roku
Lockdown to słowo, które w 2020 roku było powtarzane wyjątkowo często. Dla branż typu gastronomia, hotelarstwo, turystyka, rozrywka czy handel sezonowy oznaczał on prawdziwą katastrofę. Zamrożenie działalności, a tym samym niemożność generowania przychodów oznaczało konieczność zdania się na środki pomocowe rządu. Kredyt bankowy stał się dla wielu firm całkowicie nieosiągalny. Branże takie jak: budowlana, gastronomiczna, hotelarska, transportowa, automotive, handel detaliczny czy kultura stały się dla banków strefą podwyższonego ryzyka. Zaostrzenie bankowych kryteriów kredytowych odczuli jednak niemal wszyscy przedsiębiorcy. Ostatni raport NBP[2] na temat sytuacji kredytowej nie przewiduje zmian w tym zakresie w przypadku dużych firm i tylko nieznaczne łagodzenie kryteriów w przypadku MŚP. Mówi natomiast o zwiększeniu marży kredytowej i wymogów dotyczących zabezpieczenia kredytu oraz dalszym spadku popytu na niego. Potwierdzają to raporty Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Jak wynika z IX fali badania kondycji firm i nastrojów pracowników, pandemia wpłynęła na spadek udziału firm korzystających z niektórych zewnętrznych form finansowania. Najpopularniejszy wciąż pozostawał kredyt bankowy, z którego pod koniec sierpnia 2020 roku korzystało 35 proc. badanych. Przed pandemią było to jednak 41 proc. firm. Mniejszą popularnością cieszy się także kredyt kupiecki (z 21 proc. przed pandemią do 17 proc. obecnie) oraz usługi faktoringowe (z 11 proc. do 8 proc.)[3].
Potencjał w kryzysie
Pandemia nie dla każdego oznacza kryzys. Ograniczenia w handlu tradycyjnym spowodowały gwałtowny wzrost sprzedaży on-line, a co za tym idzie dynamiczny rozwój branży przesyłek oraz usług kurierskich. Raport Gemiusa „E-commerce w Polsce 2020”, do którego dane były zbierane pod koniec marca, mówi że 73 proc. polskich internautów robi zakupy online[4]. Produktami najczęściej kupowanymi przez Internet już od jakiegoś czasu pozostają: odzież i dodatki, obuwie, perfumy i kosmetyki. W czasie pandemii dodatkowo wzrosło zainteresowanie produktami FMCG, a zwłaszcza artykułami spożywczymi i środkami higieny osobistej. E-commerce stał się jednym z obszarów, w którym inwestorzy upatrują największego potencjału wzrostu. Może to potwierdzić Podlaski Fundusz Kapitałowy, w którego portfolio znajduje się m.in. internetowa drogeria oraz handlująca w sieci hurtownia akcesoriów dziecięcych. Obie spółki poinformowały, że ich obroty w ostatnich miesiącach znacząco się zwiększyły, zdecydowanie przekraczając poziom 50 proc. Rosnący w czasie pandemii popyt mógł okazać się dla nich klęską urodzaju. Wykorzystując finansowanie z zewnątrz, obie zainwestowały jednak w rozwój asortymentu oraz zwiększenie powierzchni magazynowej, co pomogło sprostać wyzwaniu. Tego typu projekty – odporne na zawirowania gospodarcze i dające szansę na szybkie wzrosty będą w najbliższym czasie szczególnie atrakcyjne dla funduszy kapitałowych. Kluczowa jest w nich stabilność i elastyczność łańcucha dostaw, odpowiedni sposób zarządzania kadrą pracowniczą (zwłaszcza w warunkach pracy zdalnej), zastosowanie zaawansowanych technologii oraz strategia budowy lojalności klientów.
Co czeka biznes po Nowym Roku?
W pierwszym kwartale 2021 możemy oczekiwać większego optymizmu, jednak do czasu rozpoczęcia powszechnego programu szczepień, lepiej nie liczyć na zniesienie obostrzeń w gospodarce. Obserwowany już teraz spadek popytu na kredyt na pewno spowoduje rosnące oczekiwania względem łagodzenia przez banki swojej polityki. Firmy będą jednak musiały nadal mocno się postarać, aby otrzymać kredyt. Nie będzie to proste, gdyż występujące w czasie pandemii okresowe spadki przychodów, powstała strata czy potencjalna utrata należności mogą być dla banku czynnikiem dyskwalifikującym. Łatwiej dostępne są pozabankowe formy finansowania, których kryteria oceny podchodzą do danego biznesu bardziej elastycznie i indywidualnie. W aktualnym otoczeniu dużego znaczenia nabiera szybkość i łatwość adaptacji do nowych okoliczności. Według raportu PIE firmy najczęściej dostosowują się do sytuacji wywołanej pandemią, zmniejszając koszty swojej działalności. Innymi elementami ich kryzysowej strategii są: wprowadzanie nowych produktów/usług i ekspansja na nowe rynki (52 proc.), a także wykorzystywanie wielokanałowej sprzedaży (40 proc.). Plany rozwojowe firm dają nadzieję na poprawę sytuacji, ale ich realizacja na pewno będzie wymagała dodatkowego kapitału. Środków na finansowanie rozwoju przedsiębiorcy mogą szukać nie tylko w ofercie banków. Powinni mieć świadomość, że korzystne dla nich warunki mogą zaproponować także podmioty takie jak fundusze.
[1] GUS „Wstępny szacunek produktu krajowego brutto w trzecim kwartale 2020 roku”, 30.11.2020
[2] Departament Stabilności Finansowej NBP, raport „Sytuacja na rynku kredytowym” https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/systemfinansowy/kredytowy.html
[3] PIE i PFR badanie na przedsiębiorstwach, fala IX (24-26.08.2020) https://pie.net.pl/prawie-2-3-polskich-firm-tnie-koszty-dzialalnosci-ale-tylko-7-proc-planuje-redukcje-zatrudnienia/
[4] „E-commerce w Polsce 2020” Gemius dla e-Commerce Polska, 2020-06-30 https://www.gemius.pl/e-commerce-aktualnosci/e-commerce-w-polsce-2020.html
