W świecie, który zmienia się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej, zadanie systemu edukacji nie ogranicza się już do przygotowania dzieci do zawodów istniejących współcześnie. Zgodnie z najnowszymi danymi z Raportu Future 2025, zestaw kompetencji wymaganych na rynku pracy zmieni się w najbliższych latach aż o 50%, a znajomość technologii i umiejętności analityczne staną się kluczowe w niemal każdej branży[1]. Dynamiczny rozwój technologii, zmiany społeczne i kryzysy klimatyczne stawiają przed edukacją pytanie: jakie kompetencje będą kluczowe i czy polski system edukacji jest na to gotowy? O tym, jak edukacja może sprostać wyzwaniom zmieniającego się świata, opowiada Katarzyna Goryluk-Gierszewska, dyrektor Szkoły Podstawowej Academy International Karolkowa w Warszawie.
System edukacji, który odpowiada na wyzwania zmieniającego się rynku pracy, to nie tylko kwestia treści programowych, ale także sposobu ich realizacji. W tym kontekście uczniowie powinni nie tylko zdobywać wiedzę, ale i rozwijać praktyczne umiejętności niezbędne w zawodach przyszłości. A te – jak pokazują badania – będą wymagały elastyczności, kreatywności i gotowości do uczenia się przez całe życie.
Jak zmienia się rynek pracy?
Według danych raportu Światowego Forum Ekonomicznego Future of Jobs oraz najnowszych prognoz, do 2030 roku globalna gospodarka przejdzie głęboką transformację napędzaną automatyzacją, sztuczną inteligencją oraz postępami w zakresie zielonych technologii[2]. Zawody przyszłości będą wymagały kompetencji takich jak:
- Adaptacja do nowych technologii – zawody związane z analizą danych, zarządzaniem algorytmami sztucznej inteligencji oraz integracją automatyzacji w biznesie staną się codziennością.
- Kreatywność w rozwiązywaniu problemów – praca w zawodach przyszłości, takich jak projektanci innowacyjnych produktów czy menedżerowie ds. ekologicznych strategii, będzie wymagała nieszablonowego myślenia.
- Umiejętność komunikacji międzykulturowej – rosnące znaczenie pracy w międzynarodowych zespołach zwiększy zapotrzebowanie na biegłość językową i umiejętności interpersonalne.
Polski system edukacji stopniowo wdraża zmiany, ale tempo tych działań nie zawsze odpowiada dynamice rynku. Katarzyna Goryluk-Gierszewska z sieci placówek dwujęzycznych Academy International tłumaczy: – W Polsce wciąż dominują tradycyjne modele nauczania oparte na pamięciowym przyswajaniu wiedzy. Tymczasem potrzeba znacznie większego nacisku na rozwój kompetencji miękkich, takich jak praca w grupie, myślenie analityczne czy kreatywność. Nowe kierunki realizacji polityki oświatowej na rok szkolny 2024/2025, które kładą większy nacisk na rozwijanie umiejętności analitycznych oraz wspieranie indywidualnego rozwoju uczniów, są krokiem w dobrą stronę. Jednak w nauczaniu wciąż brakuje interdyscyplinarności. Uczeń powinien mieć możliwość łączenia różnych dziedzin wiedzy – matematyki, biologii czy sztuki – tak jak w realnym życiu zawodowym.
Edukacja jako klucz do przyszłości
W perspektywie globalnych zmian istnieje konieczność zacieśniania współpracy między szkołami a sektorem biznesu. Programy mentoringowe, wizyty studyjne czy realne projekty realizowane w szkołach pozwalają uczniom nie tylko lepiej zrozumieć rynek pracy, ale także zdobywać doświadczenie w praktyce. – W krajach skandynawskich szkoły od lat współpracują z lokalnymi przedsiębiorcami, co pozwala uczniom rozwijać umiejętności potrzebne w przyszłości, a nie jedynie przygotowujące do egzaminów. W Polsce także wdrażane są podobne działania, choć ich skala wciąż jest niewystarczająca – zauważa Katarzyna Goryluk-Gierszewska.
Zawody przyszłości – jakie wyzwania czekają młode pokolenie?
Zawody przyszłości mogą obejmować nowe role powstające w odpowiedzi na globalne wyzwania, takie jak kryzys klimatyczny czy rozwój sztucznej inteligencji. Wśród nich prawdopodobnie znajdą się specjaliści ds. zrównoważonego zarządzania zasobami, odpowiedzialni za efektywne wykorzystanie wody, energii i surowców w instytucjach publicznych i prywatnych. Możliwe, że wzrośnie również zapotrzebowanie na menedżerów ds. etyki sztucznej inteligencji, łączących wiedzę technologiczną z prawną i filozoficzną, aby zapewnić odpowiedzialne wykorzystanie algorytmów. W dobie cyfryzacji potencjalnie kluczową rolę mogą odegrać specjaliści ds. zdrowia cyfrowego, wspierający dobrostan psychiczny i fizyczny w środowisku online.
Chociaż postęp technologiczny, zmiany społeczne i kryzysy klimatyczne już dziś wpływają na strukturę rynku pracy, rozwój technologii nie oznacza, że kompetencje techniczne wyprą zdolności społeczne. Wręcz przeciwnie – w wielu zawodach przyszłości będą one kluczowe. Praca w zróżnicowanych kulturowo zespołach, umiejętność negocjacji czy empatia wobec potrzeb klientów to umiejętności, które będą decydować o sukcesie w nowoczesnym środowisku pracy. – Jedną z nowoczesnych metod nauczania, która odpowiada na wyzwania współczesnego świata, jest plan daltoński. Podejście to rozwija w uczniach takie postawy jak samodzielność, odpowiedzialność, współpraca czy autorefleksja. Wykorzystując te założenia, kształtujemy uczniów przygotowanych zarówno do pracy w zespole, jak i do świadomego podejmowania decyzji oraz brania odpowiedzialności za własne działania – dodaje Katarzyna Goryluk-Gierszewska z Academy International.
Przyszłość zawodowa dzieci, które dziś rozpoczynają edukację, zależy od zdolności systemu oświaty do dostosowania się do dynamicznie zmieniającego się rynku pracy. Otwartość na zmiany i gotowość do uczenia się przez całe życie to nie opcja, a konieczność. W świecie, gdzie technologia rozwija się w błyskawicznym tempie, kluczowe jest rozwijanie postaw, które pozwolą uczniom być elastycznymi i podejmować wyzwania z różnych dziedzin. Polski system edukacji, wdrażając nową politykę oświatową, idzie w dobrym kierunku, jednak wciąż wiele jest do zrobienia.
[1] https://raportfuture.pl/#czego-sie-dowiesz
[2] https://www.weforum.org/publications/the-future-of-jobs-report-2023/