Czy po skorygowaniu stawki VAT dla konsumenta przedsiębiorca może ubiegać się o zwrot nadpłaconego podatku należnego VAT? Problem ma zostać rozstrzygnięty przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej na skutek pytania prejudycjalnego, skierowanego do TSUE przez Naczelny Sąd Administracyjny (sprawa I FSK 1225/18). Temat jest szczególnie interesujący w kontekście podmiotów handlowych zajmujących się branżą retail.
Na skróty:
Czego dotyczy problem?
W przypadku, gdy podatnik koryguje stawkę podatku VAT dla konsumentów korekta dokonywana jest metodą „w stu”, co oznacza że wartość zapłacona (brutto) pozostaje bez zmian i zmiana stawki podatku nie jest w żaden sposób zwracana konsumentowi. Brak zwrotu wynika z problemów technicznych związanych z brakiem możliwości zidentyfikowania klientów – konsumentów oraz dokonanych przez nich zakupów. W takim przypadku podatnik obniżyłby stawkę opodatkowania, a jednocześnie nie zwracałby konsumentowi obniżonego VAT, przez co osiągnąłby korzyść na zmianie stawki.
Warto zaznaczyć, że polskie przepisy nakazują w transakcjach z konsumentami posługiwać się kwotami brutto. Oznacza to, że podatnik we własnym zakresie dokonuje kwalifikacji do kwoty netto oraz podatku VAT. Konsument dokonuje zakupu bazując na kwocie brutto. Zatem w przypadku stosowania wyższej stawki VAT niż wymagana przepisami, podatnik osiąga mniejsze przychody. Po dokonaniu korekty stawki VAT, powinna zostać równolegle dokonana korekta podatku dochodowego i wykazanie dodatkowego przychodu wynikającego z korekty stawki.
Stanowisko organów podatkowych
Polskie organy podatkowej najczęściej kwestionują możliwość dokonania korekty w takich sprawach, wskazując na tzw. bezpodstawne wzbogacenie się podatnika, kosztem konsumenta (przykładowo interpretacja z dnia 30 września 2020 r. sygn. 0114-KDIP1-3.4012.461.2020.2.PRM). Należy jednak zaznaczyć, że konkluzja organów podatkowych jest oparta na przesłankach niewynikających z ustawy VAT. W szczególności nie ma przepisów wprost wskazujących, że brak jest możliwości dokonania takiej korekty.
Organy podatkowe uznawały, że § 3 ust. 4 tzw. rozporządzenia w sprawie kas, w którym wskazano w jaki sposób należy dokonać korekty ewidencji w sytuacji wystąpienia oczywistej pomyłki, nie jest wystarczający w przypadku korekty stawki VAT. Innymi słowy sam wymóg odrębnej ewidencji określającej błędy w zaewidencjonowanej sprzedaży wraz z przyczynami to zbyt mało, żeby skorygować podatek. W ocenie organów konieczne jest zidentyfikowanie nabywcy oraz zwrot zawyżonej kwoty podatku VAT, w przeciwnym wypadku sprzedawca nie powinien uzyskać prawa do zwrotu podatku należnego.
Stanowisko organów podatkowych w tym zakresie jest niejednolite i w praktyce zdarzały się już przypadki, kiedy organy podatkowe zwracały podatek VAT wynikających z korekty takich rozliczeń. Warto także dodać, że zasada ta powinna mieć zastosowanie w drugą stronę tj. kiedy błędnie została zastosowana stawka obniżona wtedy podatnik nie może zwiększyć kwoty brutto zapłaconej przez konsumenta, a różnicę pomiędzy stawkami powinien uregulować z zysku na transakcji.
Komentarz
Brak możliwości dokonania korekty stawki VAT na paragonie i zwrotu nadpłaconego podatku VAT sprzedawcy prowadzi do zwiększenia opodatkowania i zmniejszenia kwoty przychodu netto. Przykładowo, gdyby usługa była opodatkowana stawką 8%, a podatnik błędnie ewidencjonował stawkę 23% to brak możliwości korekty błędu powoduje zmniejszenie przychodów netto w wysokości 15 pp. Dodatkowo warto zwrócić uwagę, że nawet w sytuacji, gdy zostanie wykazane, że obciążenie nienależnym podatkiem zostało przerzucone na osoby trzecie, jego zwrot na rzecz sprzedawcy nie musi koniecznie prowadzić do jego bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż zwiększenie stosowanych cen o kwotę rzeczonego podatku mogło powodować powstanie po jego stronie szkody związanej ze zmniejszeniem się wielkości sprzedaży w związku ze stosowaniem wyższej stawki (przykładowo wyrok TSUE w sprawie C-398/09, pkt 21).
Podsumowując, TSUE stoi teraz przed trudnym dylematem na ile korekta stawki VAT na paragonie fiskalnym oraz brak zwrotu tego podatku konsumentowi, prowadzi do bezpodstawnego wzbogacenia się sprzedawcy i w konsekwencji do braku możliwości ubiegania się o zwrot nadpłaconego podatku należnego VAT. Wynik tego postępowania nie tylko zakończy spory z fiskusem, ale także wpłynie realnie na wyniki spółek z branży retail.
Autor: Robert Nogacki, partner zarządzający Kancelarii Prawnej Skarbiec specjalizującej się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców
