Na przestrzeni ostatnich dziesięcioleci psychiatrzy i psychologowie coraz częściej diagnozują u pacjentów zaburzenie osobowości zwane borderline. Nazywają je wręcz „zaburzeniem naszych czasów”. Przyczyny powstawania oraz przebieg borderline próbują zdefiniować naukowcy z Łodzi.
Interdyscyplinarnym zespołem badawczym kieruje dr hab. Monika Talarowska, profesor Zakładu Psychologii Klinicznej i Psychopatologii Uniwersytetu Łódzkiego. W jego skład, oprócz psychologów, wchodzą także naukowcy z Wydziału Biologii UŁ oraz z Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Wśród cech zaburzonej osobowości borderline najbardziej typowa jest ta, która powoduje silne pragnienie posiadania bardzo bliskiej, niemal wyłącznej relacji z inną osobą. Z jednej strony towarzyszy temu obawa przed „wchłonięciem” przez tę osobę, a z drugiej – lęk przed porzuceniem przez nią. Ta emocjonalna ambiwalencja prowadzi do silnych napięć, skutkujących stanami psychotycznymi (np. urojeniami prześladowczymi), okaleczaniem się, a nawet podejmowaniem prób samobójczych.
Naukowcy pracujący w projekcie UŁ pt. „Wczesne nieadaptacyjne schematy oraz wybrane biologiczne korelaty osobowości w grupie osób z diagnozą osobowości borderline” chcą zbadać powiązania między psychologicznymi oraz biologicznymi zmiennymi mogącymi mieć znaczenie dla powstawania oraz przebiegu tych zaburzeń. Projekt uzyskał finansowanie w II edycji programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza UŁ, w konkursie „Granty dla młodych i doświadczonych badaczy”.
Oksytocyna a struktura osobowości
Łódzcy naukowcy planują zbadać zachowanie hormonu oksytocyny u osób z zaburzeniami borderline, pacjentów Kliniki Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych Uniwersytetu Medycznego i wykazać jego związek ze strukturą ich osobowości. Psychologowie z Uniwersytetu Łódzkiego zajmą się oceną funkcjonowania emocjonalnego i struktury osobowości za pomocą testów psychologicznych, natomiast oznaczenia genetyczne przeprowadzone zostaną na Wydziale Biologii i Ochrony Środowiska UŁ.
Obecność oksytocyny i jej receptorów obserwuje się bowiem w strukturach mózgu istotnych dla nawiązywania i podtrzymywania relacji społecznych. Odgrywa ważną rolę w kształtowaniu bliskich więzi z innymi ludźmi, co może mieć znaczenie w utrwalaniu schematów typowych dla zaburzeń borderline. Poziom oksytocyny jest również ściśle powiązany z nastawieniem na poszukiwanie wsparcia i pomocy ze strony innych, a także z umiejętnością korzystania z oferowanej pomocy.
Płynący z badań wniosek o zależności między osobowością człowieka a funkcjonowaniem organizmu, czego przejawem jest tzw. ekspresja genów, byłby również istotnym elementem w dyskusji o biologicznym, genetycznym podłożu ludzkiej psyche.
Po przodkach dziedziczymy nie tylko kolor oczu czy skłonność do chorób. Najnowsze badania dowodzą, że mogą nam oni przekazać także nadwrażliwość emocjonalną na pozornie obojętne bodźce, głównie podatność na reakcje lękowe, wzmożoną impulsywność czy smutek. Odpowiadają za to mechanizmy epigenetyczne tłumaczy dr hab. Monika Talarowska, prof. UŁ z Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego.
Epigenetyka ocenia wpływ czynników środowiskowych na korektę ekspresji, czyli funkcjonowania genów, mimo braku zmian w DNA. Dzieje się tak po to, by organizm mógł szybko dostosować się do zmian środowiska i nie musiał korzystać z niezwykle powolnej metody, jaką są mutacje genów. Ze zmianami ekspresji genów powiązane są np. wczesnodziecięce doświadczenia, którym towarzyszą silne stresory, czyli doświadczane sytuacje trudne.
Badacze zadają sobie w związku z tym pytania:
Czy unikatowe dla każdego człowieka doświadczenia, przebieg jego rozwoju oraz interakcje gen-środowisko, poprzez mechanizmy epigenetyczne mogą kształtować cechy naszej osobowości?
Czy cechy te możemy przekazywać kolejnym pokoleniom?
Czy ryzyko zaburzeń osobowości jest wpisane w naszą biologiczną naturę?
Odpowiedzi na nie pomogą udzielić wyniki badań łódzkich naukowców. Pozwolą bliżej poznać czynniki wpływające na kształtowanie się i przebieg zaburzeń osobowości borderline oraz pomogą planować działania psychoterapeutyczne. Badacze mają również nadzieję, że dzięki badaniom uda się zaplanować wczesne działania interwencyjne wobec młodych osób z kształtującymi się cechami osobowości borderline.
Najważniejsze jest dla nas dotarcie z wynikami do samych pacjentów zmagających się z tym zaburzeniem osobowości podsumowuje dr hab. Monika Talarowska, prof. UŁ
W interdyscyplinarnym zespole pracującym nad projektem znaleźli się ponadto:
dr hab. Jan Chodkiewicz, prof. UŁ, psycholog ze specjalnością psychologii klinicznej i zdrowia z Wydziału Nauk o Wychowaniu UŁ,
prof. Tomasz Popławski z Katedry Genetyki Molekularnej Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska UŁ,
dr hab. n. med. Dominik Strzelecki, prof. UMed w Łodzi, kierownik Kliniki Zaburzeń Afektywnych i Psychotycznych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
Tekst źródłowy: prof. Monika Talarowska, WNoW UŁ
Redakcja: Centrum Promocji UŁ
