Pod skrzydłami Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR) kilkadziesiąt szkół wyższych z całego kraju uruchamia kierunki studiów, które przygotują absolwentów na wyzwania gospodarki i rynku pracy, zwłaszcza cyfrowej i zielonej transformacji, z uwzględnieniem branż kluczowych dla rozwoju Polski. Środki z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego (FERS) wzmocnią również kwalifikacje i kompetencje kadry zaangażowanej w proces kształcenia w przyszłościowych obszarach.
Na te działania NCBR przeznacza łącznie około 670 mln zł z programu FERS w konkursach: „Kształcenie na potrzeby gospodarki” oraz „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych”. Eksperci wyłonili w nich 74 projekty, których realizacja właśnie się rozpoczyna.
– Unia Europejska kładzie dziś ogromny nacisk na promowanie oraz wspieranie rozwoju umiejętności i kompetencji. Zapewnienie wysokiej jakości kształcenia, zwłaszcza w jego wymiarze praktycznym i w odniesieniu do poszczególnych gałęzi gospodarki, jest szczególnie ważne dla naszego kraju w obliczu transformacji klimatycznej i cyfrowej. Obserwuję, że uczelnie bardzo chętnie włączają się w tę misję, stwarzając studentom warunki do zdobywania wiedzy i kwalifikacji, zgodnie z potrzebami rynku pracy i we współpracy z biznesem. Będziemy z zainteresowaniem śledzić efekty prac zainicjowanych w obu konkursach – mówi prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Na skróty:
Umiejętności niezbędne w powietrzu…
Za pomysłami stoją wizja i doświadczenie. Tak jak w przypadku Uczelni Łazarskiego, która w konkursie „Kształcenie na potrzeby gospodarki” zgłosiła projekt „Administrowanie przestrzenią powietrzną PRZYSZŁOŚCI – edukacja poprzez symulację i praktykę na potrzeby gospodarki przyszłości”. Jest on konsekwencją uczelnianej strategii rozwoju kształcenia dla potrzeb rynku lotniczego.
– Do realizacji tej strategii podchodzimy całościowo, integrując wszelkie działania w ramach Lazarski Aviation Academy. Dzięki temu mamy doskonałą kadrę wykładowców i licznych już absolwentów. To właśnie w rozmowach z praktykami zidentyfikowaliśmy potrzebę dalszego rozwoju kierunków lotniczych. Nasza decyzja była więc odpowiedzią na potrzeby dynamicznie rozwijającej się branży lotniczej. Branży, która oferuje atrakcyjne miejsca pracy, ale jest dość wymagająca – tłumaczy dr hab. Piotr Kasprzyk, pełnomocnik Rektora ds. rozwoju kierunków lotniczych.
Projekt, wysoko oceniony przez ekspertów, podejmuje wyzwania newralgiczne dla przyszłości sektora, takie jak zielona czy cyfrowa transformacja. W tym wyzwania związane z lotnictwem bezzałogowym, zwłaszcza miejską mobilnością powietrzną. Dla zespołu projektowego istotna jest również bezpieczna integracja tych dwóch dynamicznie rozwijających się obszarów.
– Głównym atutem naszego planu kształcenia jest połączenie rozwoju specjalności dla kierunków lotnictwa tradycyjnego i bezzałogowego oraz wykorzystanie najnowocześniejszych narzędzi cyfrowych i symulatorów, takich jak symulator lotów dronem, kontroli ruchu lotniczego czy obsługi naziemnej lotniska w procesie kształcenia kadr – wskazuje dr hab. Piotr Kasprzyk.
Kluczowym celem projektu jest dostosowanie kształcenia na kierunku „Administracja” do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zmian zachodzących w branży lotniczej. Do procesu kształcenia zostaną wdrożone innowacyjne narzędzia cyfrowe, przede wszystkim symulatory, które odzwierciedlają środowisko pracy w lotnictwie. Zespół projektowy, składający się z naukowców i doświadczonych specjalistów z różnych dziedzin związanych z lotnictwem, zadba o zmianę programów kształcenia, aby jak najbardziej odpowiadały na oczekiwania pracodawców. Zarówno na istniejącej specjalności „Administrowanie Ruchem Lotniczym (ARL)”, jak i na nowo tworzonej specjalności, skoncentrowanej na administrowaniu ruchem dronów.
– Działania w projekcie już się rozpoczęły. Uruchamiamy pierwsze postępowania zakupowe. Udało się nam wyłonić Radę Praktyków Biznesu i Dydaktyków dla specjalności ARL. W jej skład wchodzą eksperci z doświadczeniem w obszarach zarządzania lotniskami, ruchem lotniczym czy nadzoru lotniczego. Rozszerzamy również współpracę z branżą, pozyskując kolejnych partnerów. W ostatnim czasie patronat nad specjalnością ARL objęła Polska Grupa Lotnicza – wylicza dr hab. Piotr Kasprzyk.
Bartosz Osmola, dyrektor Działu Projektów Strukturalnych Uczelni Łazarskiego, koordynator projektu, zwraca uwagę, że dzięki podjętym wysiłkom i ponad 8 mln zł dofinansowania ze środków Funduszy Europejskich, studenci będą mieli dostęp do nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. Otworzy się przed nimi możliwość praktycznego kształcenia i znalezienia atrakcyjnej pracy. Z kolei branża lotnicza i sektor dronowy zyskają wykwalifikowanych pracowników. Korzyści odniesie również Uczelnia Łazarskiego, wzmacniająca swoją pozycję wśród liderów kształcenia na potrzeby sektora lotniczego.
…i na morzu
Do swoich wcześniejszych doświadczeń odwołuje się także Uniwersytet Morski w Gdyni (UMG), któremu środki z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego pomogą zrealizować projekt „Morze kompetencji – nowoczesne kształcenie dla potrzeb gospodarki morskiej”.
– Zdecydowaliśmy się aplikować do NCBR w konkursie „Kształcenie na potrzeby gospodarki” ze względu na możliwość uzyskania dofinansowania na działania, których celem jest uzupełnienie naszej oferty studiów o nowe kierunki, modyfikacja istniejących, organizacja wizyt studyjnych i staży oraz podejmowanie działań zapobiegających zjawisku wcześniejszego kończenia nauki – mówi dr hab. Sambor Guze, prof. UMG, prorektor ds. kształcenia i jednocześnie kierownik projektu.
Na zadania projektowe, przewidziane na cztery lata, uczelnia otrzyma około 4,8 mln zł dofinansowania. Podniesieniu jakości kształcenia w Uniwersytecie Morskim w Gdyni i zapewnieniu absolwentom umiejętności dostosowanych do zmieniających się uwarunkowań gospodarki, w tym gospodarki morskiej, a także rynku pracy w Polsce i na Pomorzu, służyć będzie m.in. opracowanie programów kształcenia dla nowych kierunków studiów:
- Żegluga Autonomiczna na Wydziale Nawigacyjnym (studia II stopnia),
- Menedżer Żywności i Żywienia na Wydziale Zarządzania i Nauk o Jakości (studia II stopnia),
- Wentylacja, Klimatyzacja oraz Pompy Ciepła na Wydziale Mechanicznym (studia I stopnia).
Uczelnia planuje również zmodyfikować programy kształcenia na Wydziale Elektrycznym (dla kierunków Elektrotechnika oraz Elektronika i Telekomunikacja), Wydziale Mechanicznym (Mechanika i Budowa Maszyn) oraz Wydziale Nawigacyjnym (Nawigacja i Transport).
Bezpośrednie korzyści z realizacji projektu odniesie 300 studentów nowo tworzonych lub modyfikowanych programów oraz 70 osób z kadry akademickiej. Długofalowo uczelnia dąży do tego, aby dostosować swój system kształcenia do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zielonej i cyfrowej transformacji. Widzi w tym pewną ścieżkę do przygotowania absolwentów, którzy z energią i bez obaw będą odpowiadać na najpilniejsze wyzwania stawiane przez zmieniający się rynek pracy.
– Poprzez odpowiednio dobrane zadania projektowe, warsztaty i pracę zespołową nasi studenci będą mieli sposobność do rozwinięcia umiejętności praktycznych i kompetencji miękkich. Ale to nie wszystko. Chcemy, żeby pozyskali cenione przez rynek pracy kompetencje zawodowe potwierdzone certyfikatem i poznali realia pracy w zawodzie dzięki możliwości uczestniczenia w stażach i wizytach studyjnych, kursach czy szkoleniach. Myślę, że interesującą propozycją okażą się zajęcia dodatkowe prowadzone przez praktyków, pracodawców i osoby z otoczenia społeczno-gospodarczego. Zaplanowaliśmy też działania ogólnouczelniane na rzecz ograniczenia zjawiska przedwczesnego kończenia nauki, co uważam za jedno z ważniejszych wyzwań kształcenia akademickiego – wskazuje kierownik projektu.
– Jestem przekonany, że zajęcia na Uniwersytecie Morskim staną się jeszcze ciekawsze, ponieważ przedstawiciele kadry akademickiej, poprzez współpracę z otoczeniem gospodarczym, będą przekazywać wiedzę dostosowaną do zmieniających się realiów rynku pracy i rozumieć jego potrzeby, tak aby sprostać oczekiwaniom studentów. Rozwiną też swoje umiejętności dotyczące przetwarzania i prezentacji materiałów dydaktycznych. Zależy nam także na tym, żeby dydaktycy wzmocnili swoje kompetencje cyfrowe i umiejętności w odniesieniu do transformacji klimatycznej, projektowania uniwersalnego i innych kwestii merytorycznych – dodaje dr hab. Sambor Guze, prof. UMG.
Fachowa opieka przy łóżku chorego
Projekt „Kształcenie na potrzeby gospodarki na kierunku Pielęgniarstwo I stopnia i Pielęgniarstwo II stopnia”, realizowany przez Wyższą Szkołę Zarządzania w Częstochowie, to odpowiedź na dotkliwe braki kompetencyjne na rynku pracy w sektorze medycznym. Uczelnia, która od ponad dwóch dekad kształci przyszłych pielęgniarzy i pielęgniarki, zgłosiła swoją nowatorską koncepcję do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, które przyznało na realizację projektu niemal 2,8 mln zł z programu FERS.
Projekt nie tylko koncentruje się na unowocześnieniu i podniesieniu jakości kształcenia na kierunku pielęgniarstwo poprzez szerokie wykorzystanie technik symulacji medycznej, ale także na zwiększeniu liczby zajęć praktycznych w formie interdyscyplinarnych symulacji. Dzięki temu studenci będą lepiej przygotowani do pracy w realnych warunkach medycznych, co ma kluczowe znaczenie dla przyszłości ochrony zdrowia w Polsce.
Kierowniczka projektu, Kamila Grochowina, podkreśla, że głównym celem jest pozyskanie jak największej liczby wysoko wykwalifikowanych pielęgniarek i pielęgniarzy.
– Nasz projekt, który nadzoruje pani rektor dr inż. Joanna Wojtyra, odpowiada na wyzwanie dotyczące braków kadrowych w zawodzie pielęgniarki i pielęgniarza. Jestem przekonana, że podjęcie natychmiastowych działań w obszarze kształcenia jest konieczne, ponieważ dzięki temu będzie można pozyskać nowych, wykwalifikowanych pracowników w placówkach medycznych. Przemyślana modyfikacja programu studiów i możliwość przeprowadzenia dodatkowych szkoleń sprawią, że kadra medyczna będzie jeszcze lepiej wykształcona. Jesteśmy dumni, że możemy wziąć udział w tak ważnym przedsięwzięciu – mówi Kamila Grochowina.
Wyższa Szkoła Zarządzania w Częstochowie w październiku br. otwiera także nowy kierunek: Ratownictwo Medyczne, co jest kolejnym krokiem w kierunku wypełnienia luk kompetencyjnych na rynku pracy. Kamila Grochowina podkreśla, że zarówno placówki medyczne, jak i pacjenci skorzystają z umiejętności lepiej wykształconej kadry.
– Studenci kształcący się na kierunku Pielęgniarstwo I i II stopnia dzięki zaangażowaniu w projekt będą mogli – już jako absolwenci naszej uczelni – świadczyć usługi medyczne najwyższej jakości. Placówki medyczne, które zostaną zaopatrzone w kadry przygotowane zgodnie z najwyższymi standardami, również odniosą wymierne korzyści z realizacji projektu. I oczywiście pacjenci, ostateczni odbiorcy świadczeń zdrowotnych, dla których to wszystko robimy – zaznacza Kamila Grochowina.
Projekt stanowi bezpośrednią odpowiedź na wyzwania społeczne i gospodarcze, związane z niedoborem wykwalifikowanych absolwentów pielęgniarstwa w Polsce. Wyższa Szkoła Zarządzania w Częstochowie dąży do tego, aby jej absolwenci nie tylko wypełnili luki kadrowe, ale również podnieśli standardy opieki zdrowotnej w kraju.
Celowane kształcenie specjalistów
W konkursie „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych” rozstrzygniętym przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju dofinansowanie z programu FERS w łącznej wysokości ponad 205 mln zł uzyskało 26 projektów. Obejmują one realizację kompleksowych działań na kierunkach studiów kształcących na potrzeby wybranych branż kluczowych dla rozwoju gospodarki, tj. energetyka odnawialna, rolnictwo i przemysł spożywczy, przemysł lotniczo-kosmiczny oraz transport. Celem jest dostosowanie oferty podmiotów systemu szkolnictwa wyższego do potrzeb rozwoju gospodarki oraz zielonej i cyfrowej transformacji.
Założenia konkursu Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie postanowił wykorzystać do wyniesienia na nowy poziom kształcenia na aż trzech kierunkach: Technologia żywności i żywienie człowieka, Transport i logistyka oraz Ekoenergetyka, szczególnie w zakresie dostosowania oferty studiów do aktualnych wymogów gospodarki. Z kolei partner projektu – ORLEN S.A. – ze względu na swoje inwestycje dotyczące nowych technologii z zakresu odnawialnych źródeł energii (OZE) działaniami projektowymi objął kierunek Ekonenergetyka, który odpowiada na potrzeby spółki. Warto w tym kontekście przypomnieć, że strategia rozwoju ORLEN S.A. do roku 2030 obejmuje np. budowę około 100 instalacji biogazowych lub biometanowych.
Realizowany w partnerstwie tych dwóch podmiotów projekt „Efektywne kształcenie specjalistów dla branż kluczowych” znalazł się na szczycie listy rankingowej. Jego całkowita wartość to 5,3 mln zł, z czego około 4,4 mln zł stanowi dofinansowanie unijne.
Uczelnia stawia na wzrost i dopasowanie kompetencji co najmniej kilkuset swoich studentów do oczekiwań pracodawców branż kluczowych, takich jak energetyka odnawialna, transport oraz rolnictwo i przemysł spożywczy. Osiągnięciu tego celu służyć będzie dostosowanie programów kształcenia do potrzeb rynku, zwiększenie kwalifikacji i kompetencji szerokiego grona kadry dydaktycznej, a także wprowadzenie nowych elementów kształcenia praktycznego, takich jak staże i wizyty studyjne.
– Zmiany programów kształcenia na kierunkach objętych projektem już się rozpoczęły – informuje Katarzyna Karwat, kierownik administracyjny projektu. – Przeprowadzamy je na podstawie konsultacji z otoczeniem społeczno-gospodarczym i partnerem projektu. Do tej pory w całości zmodyfikowaliśmy program kształcenia kierunków Transport i logistyka oraz Ekoenergetyka, a w przypadku Technologii żywności i żywienia człowieka przeprojektowaliśmy I stopień studiów – dodaje.
Koordynatorzy merytoryczni poszczególnych kierunków studiów akcentują synergię z potrzebami gospodarki.
– W przypadku kierunku Transport i logistyka nasz projekt odpowiada na wyzwania ryku pracy, łącząc teorię z praktyką. Pracodawcy oczekują dziś absolwenta, który posiada umiejętności praktyczne, w tym umiejętność posługiwania się narzędziami informatycznymi przeznaczonymi dla transportu, a także znajomość zasad rozliczania czasu pracy kierowców – zwraca uwagę dr hab. inż. Grzegorz Maj, prof. UP, koordynator tego kierunku.
Podobnie w tej kwestii wypowiada się prof. dr hab. Karolina Wójciak, koordynatorka kierunku Technologia żywności i żywienie człowieka. Jak zauważa, w tym przypadku program kształcenia został unowocześniony, tak aby wyposażyć absolwenta w kompetencje wymagane przez przyszłych pracodawców. To m.in. obszary automatyzacji procesów produkcyjnych, sztucznej inteligencji w nauce, ale także wzmacniania postaw proekologicznych w projektowaniu procesów produkcji żywności. – Oprócz korzyści dla studentów i przedsiębiorców sektora spożywczego, do którego trafią nasi absolwenci, skorzysta także społeczeństwo, które otrzyma na półkach sklepowych żywność wysokiej jakości, bezpieczną zdrowotnie i wyprodukowaną z zastosowaniem nowoczesnych technologii oraz z troską o środowisko przyrodnicze – mówi.
Z kolei dr hab. inż. Alina Kowalczyk-Juśko, prof. uczelni, koordynatorka kierunku Ekoenergetyka, podnosi, że wyzwania lokalne to zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu energetycznego wykorzystania biomasy, ponieważ Lubelszczyzna jest regionem o ogromnym potencjale wytwarzania biogazu i biometanu.
– W przypadku kierunku Ekoenergetyka największym atutem projektu jest partnerstwo uczelni z liderem rynku energetycznego w Polsce – tj. ORLEN S.A. Jest to niepowtarzalna okazja do upraktycznienia nauczania – dopowiada Dariusz Dąbek, koordynator partnera z Biura Rozwoju Biogazu i Biometanu ORLEN S.A. W jego przekonaniu projekt przyniesie korzyści zarówno uczelni, jej kadrze, studentom oraz właśnie partnerowi z sektora gospodarki. Ten ostatni miał możliwość opiniowania programu nauczania zgodnie ze swoimi potrzebami i będzie miał sposobność do wyławiania talentów do pracy u siebie jeszcze w trakcie trwania studiów.
Zastrzyk kompetencji dla branż kluczowych
W czołówce wysoko ocenionych projektów w konkursie „Kształcenie na potrzeby branż kluczowych” znalazło się również kompleksowe rozwiązanie przygotowane przez Uniwersytet Bielsko-Bialski. Projekt „Kompetencje dla branż kluczowych – rozwój kompetencji studentów i pracowników UBB (KBK)” otrzyma ponad 9 mln zł dofinansowania z programu Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego.
Ideą projektu jest wsparcie kształcenia na Uniwersytecie Bielsko-Bialskim w zakresie branż kluczowych dla rozwoju gospodarki, z uwzględnieniem uwarunkowań zielono-cyfrowej zmiany.
– Szeroko rozumiany rozwój kompetencji – podsumowuje cel nowego projektu rzecznik uczelni dr Robert Pysz. – Jego realizacja przyniesie szereg praktycznych korzyści co najmniej kilkuset studentom trzech kierunków inżynierskich: transport, inżynieria środowiska oraz budownictwo, a także kadrze dydaktycznej prowadzącej zajęcia na tych kierunkach.
Realizację projektu zaplanowano na lata 2024-2029. Pierwsze pół roku poświęcono na przygotowanie, a następnie wprowadzenie do planów oraz programów kształcenia nowych i zmodyfikowanych modułów kształcenia. Proces ten odbywał się przy merytorycznym wsparciu interesariuszy zewnętrznych, czyli firm i instytucji z otoczenia społeczno-gospodarczego. W konsekwencji, poczynając od tegorocznego naboru, studenci w trakcie studiów I stopnia będą uzyskiwać dodatkowe kwalifikacje i nabywać kompetencje istotne w kontekście nie tylko rynku pracy, ale także aktualnych wyzwań gospodarczych i społecznych.
Zespół projektowy zaplanował różnorodne formy wsparcia, co pozwoli na komplementarny rozwój kompetencji. Na przykład zarówno studenci, jak i kadra dydaktyczna mają możliwość uczestnictwa w bezpłatnych certyfikowanych szkoleniach i kursach. Dodatkowo, najlepsi studenci kierunków objętych wsparciem mogą liczyć na płatne trzymiesięczne staże w wiodących przedsiębiorstwach i instytucjach. Ich uczestnicy będą mogli ubiegać się także o zwrot kosztów dojazdu i zakwaterowania.
Można się spodziewać, że realizacja projektu już w najbliższych miesiącach przełoży się na jakościowy skok w infrastrukturze dydaktycznej uczelni. Powstaną zupełnie nowe, bardzo nowoczesne laboratoria służące kształceniu w zakresie branż kluczowych, a dodatkowo rozbudowane zostaną te już istniejące. Mowa m.in. o laboratoriach inteligentnych systemów transportowych, inżynierii ruchu i monitoringu, technik logistycznych, technik symulacyjnych, energetyki odnawialnej oraz pracowni komputerowej dla specjalności budownictwo zeroemisyjne.
Studenci będą też mogli korzystać z pakietów innowacyjnego oprogramowania. Jego znajomość może okazać się dla absolwentów kluczowym elementem przewagi konkurencyjnej na współczesnym rynku pracy. Te i inne działania projektowe wpisują się w realizowaną przez Uniwersytet Bielsko-Bialski ideę kształcenia stawiającego na kompetencje praktyczne.
