Mogłyby mieć swoją „małą stabilizację”, pracę od godziny ósmej do szesnastej, napięty, ale spinający się grafik. A jednak wybrały inną drogę. Kończą kolejne kierunki studiów. Szlifują swoje talenty, są aktywne naukowo i uczą innych, zakładają innowacyjne biznesy, wymyślają wręcz nieziemskie rozwiązania, dzięki którym będziemy mogli żyć zdrowiej, oszczędniej, bezpieczniej, ciekawiej. Rozwijają bogatą sieć kontaktów, w tym międzynarodowych. Z sukcesem kierują ryzykownymi projektami we wciąż zdominowanym przez mężczyzn świecie innowacji. Liderki, przedsiębiorczynie, badaczki – innowatorki. Dzień Kobiet to za mało, żeby docenić ich tytaniczną pracę. Ale może panie, które opowiadają o tym, jak realizują swoje pomysły ze wsparciem Narodowego Centrum Badań i Rozwoju i Funduszy Europejskich, kogoś zainspirują?
– Jestem przekonana, że rola kobiet w rozwoju technologii przyszłości i kreowaniu przełomowych wynalazków będzie systematycznie rosła. Innowatorki sprawdzają się w różnych dziedzinach nauki i perspektywicznych gałęziach biznesu. Chcą mieć wpływ na rzeczywistość społeczną i gospodarczą. Podejmują się nietypowych ról i bardzo odpowiedzialnych zadań w odpowiedzi na palące wyzwania współczesności, wytyczając w ten sposób ścieżki rozwoju. Z satysfakcją obserwuję, że kobiety budują wspaniałe zespoły i wchodzą na rynek ze swoimi produktami. Dlatego warto się zapoznać z tym, co już osiągnęły, do czego dążą, co myślą i w jaki sposób zarządzają projektami, z którymi przychodzą m.in. do Narodowego Centrum Badań i Rozwoju – mówi Magdalena Kołodziejska, II zastępczyni dyrektora NCBR, managerka z ponad 20-letnim doświadczeniem w strategicznym zarządzaniu finansami dużych grup kapitałowych, a także innowacyjnymi projektami i inwestycjami.
A teraz oddajmy głos innowatorkom!
Z wizytą w budynku przyszłości
„W Mysłowicach powstał najnowocześniejszy blok komunalny w Polsce. Zawstydziłby deweloperów”, „Budynek, który zarządza sobą jak żywy komputer”, „Oto najnowocześniejszy blok w Polsce. Pokazuje, że można budować inaczej” – to tylko kilka tytułów prasowych z ostatnich dwóch miesięcy. Wszystkie dotyczą społecznego budynku wielorodzinnego przy ul. Karola Miarki, który w ramach przedsięwzięcia badawczego zainicjowanego przez NCBR „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo” wykreował i sfinalizował zespół specjalistów i naukowców powołany przez firmę DMDmodular p.s.a. (lidera konsorcjum) we współpracy z Politechniką Krakowską im. Tadeusza Kościuszki.
Za lwią część tego sukcesu odpowiada dr inż. arch. Ewelina Woźniak-Szpakiewicz, prezes zarządu spółki DMDmodular p.s.a. Przy czym sama lojalnie i stanowczo wskazuje na cały zespół, którego praca związana z szeregiem inwestycji jest zauważana w kraju i za granicą.
Oddany przed rokiem do użytku mieszkańców demonstrator ekologicznego budynku inspirowany był strategią Europejskiego Zielonego Ładu. Powstał w innowacyjnej technologii modułowej 3D, opracowanej w ramach przedsięwzięcia badawczego zrealizowanego w trybie przedkomercyjnych zamówień publicznych. Technologia ta pozwala na budowę w pełni wykończonego i wyposażonego obiektu w cztery miesiące. Wykonawca zadbał przy tym o jego dostępność dla osób z niepełnosprawnościami. Zastosowane technologie, m.in. system ogrzewania i chłodzenia sufitowego, magazyn energii cieplnej, odzysk energii cieplnej ze zbiornika ścieków szarych, system odzysku wody opadowej z dachu, panele fotowoltaiczne i kolektory solarne, w powiązaniu z nowatorskim systemem zarządzania budynkiem sprawiają, że jest on tani w utrzymaniu. Demonstrator technologii, w którym znajduje się kilkadziesiąt mieszkań, został sfinansowany w ramach projektu pozakonkursowego NCBR ze środków Funduszy Europejskich w Programie Inteligentny Rozwój kwotą 20,5 mln zł.
Technologiami budownictwa modułowego prezes DMDmodular interesuje się zarówno od strony naukowej, jak i praktycznej. Liczą się dla niej jakość, sprawność realizacji oraz optymalizacja: kosztowa, procesowa, materiałowa i energetyczna.
– Jednym z kluczowych efektów projektu było opracowanie nowatorskiej technologii dla budownictwa wielorodzinnego, w tym wartości intelektualnej i prawnej w zakresie efektywności energetycznej budynków mieszkaniowych. Dzięki temu rozwiązaniu mogliśmy poszerzyć naszą ofertę o nowe typy obiektów – mówi Ewelina Woźniak-Szpakiewicz. – Projekt miał również istotny wpływ na rozwój naszego zespołu, ponieważ zdobyte doświadczenie pozwoliło nam spojrzeć na projektowanie i realizację budownictwa modułowego z nowej perspektywy, zarówno w Polsce, jak i na rynkach zagranicznych. Dodatkowo przedsięwzięcie znacząco przyczyniło się do popularyzacji technologii modułowej i zwiększenia rozpoznawalności DMDmodular. Budynek demonstracyjny w Mysłowicach jest dziś miejscem licznych wizyt inwestorów oraz przedstawicieli świata nauki, w tym gości z zagranicy, co otworzyło nowe możliwości współpracy i dalszego rozwoju technologii i naszej firmy – dodaje.
Innowacje i rozwój nowych technologii stanowią główne filary strategii DMDmodular. To one pozwalają przedsiębiorstwu budować przewagę konkurencyjną zarówno na rynku krajowym, jak i międzynarodowym.
– Choć działamy w sektorze budowlanym, który nie zawsze jest kojarzony z innowacyjnością, nasza spółka ma silny charakter technologiczny, aktywnie wdrażając nowatorskie rozwiązania oraz prowadząc prace badawczo-rozwojowe. Udział w przedsięwzięciu ogłoszonym przez NCBR był więc dla nas naturalnym krokiem w kierunku dalszego doskonalenia i eksplorowania nowych technologii. Naszą działalność napędza ciekawość, otwartość na zmiany oraz dążenie do tworzenia przyszłościowych rozwiązań w budownictwie modułowym, które odpowiadają na wyzwania zarówno związane z kryzysem energetycznym, jak i kryzysem mieszkaniowym – akcentuje prezes DMDmodular.
Kobieta na budowie? Do tego inżynier architekt z doktoratem? Wydająca polecenia? Niektórzy wciąż szeroko otwierają oczy na ten widok. Wprawdzie dr inż. arch. Ewelina Woźniak-Szpakiewicz uważa, że nie można pominąć kwestii reprezentacji kobiet w branży budowlanej, w której panie stanowią zaledwie 12 proc. zatrudnionych, a na stanowiskach kierowniczych zasiadają jedynie w 3 proc. przedsiębiorstw, to jednak widzi w tym fakcie raczej wyzwanie niż tylko problem. – Jest to motywacja do budowania pewności siebie i przełamywania stereotypów, które – gdy zostaną zakwestionowane – mogą prowadzić do zaskakujących efektów – mówi.
Jej zdaniem płeć nie ma bezpośredniego wpływu na zdolność do tworzenia innowacji ani na cechy charakteryzujące innowatorów. Kluczowe znaczenie mają za to kompetencje, doświadczenie oraz gotowość do nieustannego rozwoju – w tym właśnie umiejętność kwestionowania dotychczasowych rozwiązań, utartych schematów oraz przekraczania granic technologicznych, prawnych, jak również własnych ograniczeń.
– To indywidualne predyspozycje, determinacja i otwartość na wyzwania kształtują zdolność do wdrażania przełomowych rozwiązań. Zachęcam kobiety do podążania za marzeniami i nieskupiania się na statystykach w zakresie udziału kobiet w danej branży, czy też innych danych, które mogą wpłynąć na motywację do podjęcia działań. Moje własne doświadczenia – szczególnie z początków ścieżki zawodowej – wielokrotnie pokazały mi, że brak świadomości ograniczeń często sprawia, iż te ograniczenia po prostu nie istnieją – puentuje prezes Ewelina Woźniak-Szpakiewicz.
Narodowe Centrum Badań i Rozwoju do pracy nad pionierskim projektem w ramach przedsięwzięcia badawczego „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo” przystąpiło w 2020 roku. Celem ogłoszonego postępowania było opracowanie ekologicznych technologii budowy szybkich w realizacji i tanich w utrzymaniu obiektów mieszkalnych. NCBR podjęło w ten sposób wyzwanie badawcze, by pozyskać modelowe rozwiązania, które pomogą sprostać problemom mieszkaniowym oraz wymogom związanym z ochroną środowiska.
– Wyobrażając sobie proces budowlany, większość z nas widzi mężczyzn w kaskach. W przypadku tego projektu przeważającą grupą pracującą przy jego realizacji były kobiety. Po każdej ze stron, zarówno wykonawcy, miasta – partnera, jak i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, stała silna, kompetentna i niebojąca się wyzwań grupa kobiet, w dużej mierze z wyższym wykształceniem technicznym. Myślę, że kobieca perspektywa jest szczególnie istotna przy realizacjach projektów społecznych. Empatia, umiejętność słuchania, cierpliwość i kreatywność to kluczowe cechy, które umożliwiają spojrzenie na projekt z punktu widzenia użytkownika i wyjście naprzeciw potrzebom drugiego człowieka – zauważa Barbara Rzepkowska z NCBR, ekspert w zakresie konstrukcji budowlanych i kierownik projektu, „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo”.
Kosmiczny biotech w Polsce
Poznajcie niezwykle utalentowaną i pracowitą kobietę, która łącząc różne dziedziny nauki, dosłownie sięga gwiazd. Co nie znaczy, że buja w obłokach. Ewa Borowska, jedna z laureatek działania akceleracyjnego Narodowego Centrum Badań i Rozwoju z amerykańskim stanem Nevada (NCBR-Nevada Acceleration Program, dalej: NCBR-NAP), jest odpowiedzialna za wybitne i już nagradzane, choć jeszcze młode przedsięwzięcie w niezwykle interesującym sektorze. Absolwentka m.in. oceanografii na Uniwersytecie Gdańskim i zootechniki w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, była doktorantką Kolegium Międzywydziałowych Indywidualnych Studiów Matematyczno-Przyrodniczych Uniwersytetu Warszawskiego. Współpracuje z wieloma ośrodkami badawczymi w kraju i za granicą. Odbyła staż naukowy w NASA Ames Research Center w Kalifornii. A już niebawem, wraz z zespołem Extremo Technologies, Ewa Borowska wyśle eksperyment Space Volcanic Algae z pierwszą polską misją technologiczno-naukową „IGNIS” na Międzynarodową Stację Kosmiczną.
Założona przez nią w 2021 roku firma Extremo Technologies skupia się na rozwiązaniach biotechnologicznych dla przemysłu kosmicznego i służących ochronie naszej planety.
– Pomysł narodził się z pasji do nauki i badań na mikroorganizmach ekstremofilnych, czyli takich, które mają cechy umożliwiające im przetrwanie w niezwykle trudnych warunkach. Głównym celem było stworzenie firmy, w której będziemy w stanie opracowywać produkty bazujące na ekstremofilach w służbie ochrony środowiska, zdrowia człowieka i badań kosmicznych. Połączenie pasji do nauki, eksperymentowania, tworzenia innowacyjnych rozwiązań oraz współpraca międzynarodowa pozwoliły mi na stworzenie świetnego zespołu, który dzięki swoim umiejętnościom z różnych dziedzin kreuje biotechnologiczne rozwiązania na potrzeby ziemskie i kosmiczne – mówi Ewa Borowska, najpierw prezes, a obecnie dyrektor do spraw technologii (CTO) w Extremo Technologies.
Dwa lata temu start-up z sukcesem wystartował w 3. edycji NCBR-NAP. Ideą tego działania akceleracyjnego, obudowanego silnym wsparciem mentorskim, jest stworzenie szansy na rozpoczęcie współpracy między młodymi firmami z Polski i Stanu Nevada w różnych obszarach innowacyjności.
– Naszą firmę postanowiliśmy zgłosić ze względu na chęć rozeznania naszych możliwości biznesowych za oceanem. Program akceleracyjny pozwala na budowanie nowych i lepszych relacji na linii Polska – Stany Zjednoczone. Od samego początku firma była nastawiona na rynki międzynarodowe, dlatego też działanie NCBR-NAP okazało się dla nas strzałem w dziesiątkę. Najbardziej liczyliśmy na kontakty biznesowe oraz poznanie rynku amerykańskiego w stanach Nevada i Kalifornia – relacjonuje Ewa Borowska.
Jakie efekty przyniosła akceleracja w USA dla Extremo Technologies?
– Dużą inspiracją okazało się poznanie innych przedsiębiorców z Polski. Podzielenie się przez nich doświadczeniami i skonfrontowanie z rynkiem amerykańskim pozwoliło na weryfikację naszych dalszych planów rozwoju na rynki międzynarodowe. Dzięki licznym wykładom i bogatemu programowi akceleracyjnemu, mogliśmy poznać lokalny biznes, Polaków, którzy odnieśli sukces na rynku amerykańskim oraz rozmawiali z nami o możliwościach, jakie dają nam granty i inwestorzy w Stanach Zjednoczonych – tłumaczy
W świecie zaawansowanych technologii kobietom jest łatwiej czy trudniej przebić się niż mężczyznom? W przekonaniu Ewy Borowskiej, w innowacjach płeć nie ma znaczenia. – Naszą firmę stworzyły kobiety – innowatorki, natomiast współpracujemy z każdym, kto ma innowacyjne podejście do łączenia nauki z biznesem. Czy na swojej drodze napotkałyśmy problemy? Oczywiście, ale nigdy nie były związane z naszą płcią – podkreśla. – Koleżanki z naszego zespołu mają wykształcenie inżynierskie z podejściem bardzo interdyscyplinarnym. Sama ukończyłam różne kierunki studiów, dzięki czemu mogę szeroko patrzeć na różne innowacje.
W ocenie badaczki, rozwój innowacyjnych technologii stoi obecnie w Polsce na bardzo wysokim poziomie, szczególnie w branżach związanych z inżynierią. – Cieszy nas to, ponieważ rozwój edukacji STEAM, kładącej nacisk na kompetencje przyszłości, również zachęca młode dziewczęta do podejmowania decyzji o łączeniu wielu dziedzin naukowych i aplikowania na studia inżynierskie, które niejednokrotnie są bardzo interdyscyplinarne – zauważa Ewa Borowska.
Jak wskazuje, wiele programów nawiązujących do biznesu, tworzenia nowych start-upów czy rozwoju w kierunku nowych technologii wspomaga dziś młodych przedsiębiorców. W opinii założycielki Extremo Technologies połączenie nauki i biznesu to najlepsza ścieżka do tworzenia nowych produktów, które mogą zrewolucjonizować nasze spojrzenie na technologie przyszłości i wpłynąć na udoskonalenie wielu rozwiązań.
Siła dostępności
Zapewne sama nie powiedziałaby o sobie „kobieta wulkan”. Jednak czy to określenie nie jest najlepszym podsumowaniem pasji, energii i zaangażowania, z jakimi podchodzi do codziennych obowiązków i wyznaczania nowych celów? Przekonajcie się sami.
Jest prodziekanem Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie, a zarazem kieruje pracami Katedry Informatyki Stosowanej na tej uczelni. Aktywnie uczestniczy w pracach Rady Naukowej Dyscypliny Nauki o Zarządzaniu i Jakości. Doktor inżynier Marta Woźniak-Zapór, o której tu mowa, to również opiekunka kierunku „Informatyka i ekonometria”, pełnomocniczka dziekana ds. e-Learningu i kierowniczka uniwersyteckiego Centrum e‑Learningu. Wszystkie te funkcje i zadania sprawnie łączy z wiceprezesowaniem Delegaturze Towarzystwa Naukowego Organizacji i Kierownictwa w Krakowie. Nie szczędzi sił jako ekspertka do spraw integracji oraz wdrożenia rozwiązań i systemów informatycznych wspierających działanie organizacji, w szczególności uczelni. Jest także autorką licznych publikacji, m.in. na temat dostępności i projektowania uniwersalnego. Doskonale odnajduje się w roli kierowniczki i wykonawcy ambitnych projektów badawczych i dydaktycznych, w tym realizowanych ze wsparciem Funduszy Europejskich.
Jeden z nich, zatytułowany „Uni-Lab – projektowanie uniwersalne w kształceniu studentów”, został z sukcesem zrealizowany pod skrzydłami Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Współczesne otoczenie często nie spełnia wymagań dostępności, co prowadzi do wykluczenia społecznego osób z niepełnosprawnościami oraz innych grup, które napotykają bariery w codziennym funkcjonowaniu. Projekt zgłoszony w konkursie NCBR „Projektowanie uniwersalne” nie tylko buduje świadomość studentów na ten temat, ale także rozwija ich umiejętności w realizacji nowatorskich pomysłów, które eliminują uciążliwe ograniczenia. Kończąc zajęcia symulacyjne w laboratorium, studenci wiedzą, jak tworzyć rozwiązania przyjazne dla możliwie wszystkich użytkowników i w jaki sposób pokonywać różnego rodzaju przeszkody.
– Projekt, którym kierowałam wspólnie z dr. Wojciechem Huszlakiem, wyrasta z fascynacji projektowaniem uniwersalnym. Dążyliśmy do wprowadzenia na naszej uczelni innowacyjnych metod nauczania, które uwzględniają potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Konkurs ogłoszony przez NCBR, realizowany w Programie Wiedza Edukacja Rozwój, potraktowaliśmy jako doskonałą okazję do opracowania i wdrożenia obowiązkowych zajęć w programach studiów. Ich celem jest przede wszystkim umożliwienie studentom poznania rozmaitych uwarunkowań i wyzwań, z którymi mierzą się osoby ze szczególnymi potrzebami, a także praktycznego zastosowania zasad uniwersalnego projektowania produktów i usług – mówi dr inż. Marta Woźniak-Zapór.
Jak tłumaczy, tematyka projektowania uniwersalnego jest powszechnie rozwijana w kontekście architektury i urbanistyki, jednak jej znaczenie wykracza daleko poza te obszary. Równie istotna jest w przestrzeni cyfrowej i komunikacyjnej, gdzie zapewnienie dostępności treści, interfejsów oraz narzędzi technologicznych ma kluczowe znaczenie dla pełnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym.
– Projektowanie uniwersalne dotyczy niemal każdej branży – od edukacji, przez usługi publiczne, po sektor prywatny. Dlatego jednym z celów projektu było uświadomienie studentom, że niezależnie od obranego kierunku studiów mogą w przyszłości tworzyć rozwiązania bardziej inkluzywne i dostępne dla jak najszerszego grona użytkowników – wskazuje kierowniczka projektu.
Uniwersytet Andrzeja Frycza Modrzewskiego w Krakowie na realizację projektu „Uni-Lab” o wartości blisko 1,4 mln zł otrzymał ponad 1,1 mln zł dofinansowania z Funduszy Europejskich w Programie Wiedza Edukacja Rozwój. W jego trakcie studenci zdobyli zarówno wiedzę teoretyczną, jak i praktyczne umiejętności w zakresie prowadzenia audytów dostępności oraz projektowania produktów i usług dostosowanych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Dzięki temu, że uczestnicy projektu nauczyli się, jak wdrażać zasady projektowania uniwersalnego, wzrosły ich kompetencje i atrakcyjność na rynku pracy. W perspektywie długofalowej projekt przyczynił się do podniesienia świadomości na temat dostępności i inkluzywności wśród całej społeczności akademickiej. Stał się także inspiracją do podejmowania nowych tematów badawczych w tym zakresie. Obecnie z wyników projektu korzystają studenci, kadra dydaktyczna, a przede wszystkim osoby z niepełnosprawnościami, które zyskują lepiej dostosowane produkty i usługi.
Dr inż. Marta Woźniak-Zapór przyznaje, że płeć może wpływać na doświadczenia i podejście do problemów w dziedzinie innowacji. Jednak w jej przekonaniu różnorodność w zespołach projektowych jest kluczowa dla tworzenia inkluzywnych i efektywnych rozwiązań.
– Kobiety innowatorki często wnoszą unikalne perspektywy i podejścia, które wzbogacają proces twórczy. Atutami kobiet są empatia, zdolność do wielozadaniowości oraz umiejętność budowania relacji, co sprzyja współpracy i integracji zespołów – wylicza. – Jednak kobiety w technologii nadal napotykają na wyzwania, takie jak stereotypy czy nierówności płacowe. Moje osobiste doświadczenie pokazuje, że determinacja i konsekwencja w dążeniu do celu pozwalają przezwyciężyć te bariery i osiągnąć sukces w dziedzinie innowacji – podkreśla badaczka z Krakowa.
Przykłady pociągają. W 2025 roku Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oferuje liczne konkursy i inicjatywy skierowane do środowiska naukowego oraz do przedsiębiorców. Na ich wsparcie przeznaczy łączny budżet 4,5 mld zł z programów Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego oraz środków krajowych w ramach 40 konkursów. Dodatkowe 1,8 mld zł zostaną wydatkowane w ramach nowej inicjatywy STEP, czyli Platformy na rzecz Technologii Strategicznych dla Europy. Jest to inicjatywa Komisji Europejskiej, aby wesprzeć wiodącą pozycję Europy w dziedzinie technologii krytycznych.
Z aktualnymi naborami można się zapoznać na stronie NCBR: gov.pl/ncbr