41 młodych naukowców, z łącznym dofinansowaniem 70 milionów złotych na autorskie projekty badawcze – to wyniki XIV edycji programu LIDER, realizowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Na uroczystej Gali, wicepremier, minister cyfryzacji dr Krzysztof Gawkowski, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego prof. dr hab. inż. Marek Gzik oraz p.o. dyrektor NCBR, prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski wręczyli laureatom programu pamiątkowe dyplomy i symboliczne czeki.
– W Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego zdajemy sobie sprawę, że nauka jest podstawą sukcesu gospodarki. To z nauki wywodzą się technologie, które później wdrażane na rynek podnoszą konkurencyjność gospodarki. Tym bardziej cieszy mnie, że mogę uczestniczyć w sukcesie perspektywicznych, młodych naukowców, których myślenie ukierunkowane jest na praktyczne zastosowanie wyników własnych badań naukowych – powiedział prof. dr hab. inż. Marek Gzik, wiceminister nauki i szkolnictwa wyższego.
Głównym celem, uruchomionego w 2009 roku Programu LIDER, jest podnoszenie kompetencji w zakresie samodzielnego planowania, zarządzania oraz kierowania zespołem badawczym, poprzez realizację projektów badawczych, których wyniki mogą mieć zastosowanie praktyczne i posiadają potencjał wdrożeniowy. LIDER tworzy silne podstawy do wzmacniania konkurencyjności polskiej nauki i nowego pokolenia polskich naukowców w skali europejskiej i światowej.
– W XIV konkursie o wsparcie NCBR aplikowało 364 badaczy. Spośród nich, eksperci wybrali do dofinansowania 41 projektów. Pokazuje to z jednej strony – jak dużą wartością naukową i wdrożeniową muszą charakteryzować się projekty uzyskujące dofinansowanie, a z drugiej strony – jaką renomę zdobył program przez czternaście lat jego realizacji – wskazał prof. dr inż. Jerzy Małachowski, p.o. dyrektor NCBR.
W wyniku XIV edycji Programu LIDER dofinansowanie przyznano 41 liderkom i liderom, na łączną kwotę 70 milionów złotych. Maksymalna wysokość dofinansowania pojedynczego projektu, jaką można było uzyskać to 1,8 mln zł.
Projekty z potencjałem
Najlepiej ocenionym w XIV konkursie został projekt „Opracowanie efektywnej technologii produkcji piocyjaniny”, zgłoszony przez dr inż. Adriana Augustyniaka z Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie. Dr inż. Augustyniak jest biotechnologiem specjalizującym się w mikrobiologii, który opracował sposób stymulacji bakterii do wytwarzania substancji użytecznych w przemyśle i rolnictwie. Naukowiec otrzyma 1,24 mln zł dofinansowania na realizację swojego pomysłu.
– W projekcie będziemy opracowywać system produkcji, który pozwoli na uzyskanie nawet pięciokrotnie większej ilości piocyjaniny w stosunku do metody klasycznej. Piocyjanina jest cząsteczką produkowaną przez bakterie z gatunku Pseudomonas aeruginosa. Bakteria używa jej do obrony przed innymi mikroorganizmami, a my będziemy mogli jej użyć do zabezpieczania roślin przed szkodnikami, szczególnie bakteriami i grzybami. Zyskamy więc w pełni naturalne narzędzie, które zabezpieczy plony w rolnictwie i ogrodnictwie. Dodatkowo metoda wytwarzania piocyjaniny według naszego pomysłu radykalnie zmniejszy koszt jej pozyskania. Dzisiaj to właśnie koszty produkcji znacznie ograniczają jej praktyczne wykorzystanie na szeroką skalę – tłumaczy założenia projektu dr inż. Adrian Augustyniak.
Przeprowadzone badania pokazują, że realizacja Programu LIDER przyczynia się do rozwoju jego laureatów: zarówno ich kompetencji, jak i karier naukowych. Realizacja projektu w ramach Programu LIDER wpływa na rozszerzanie portfolio prac młodych naukowców o prace stosowane. Jednocześnie młodzi naukowcy zdobywają kompetencje i doświadczenie, które umożliwiają im ubieganie się o wsparcie bardziej zaawansowanych projektów badawczo-rozwojowych.
– Program LIDER będzie miał znaczący i pozytywny wpływ na możliwości badawcze naszego zespołu. Nie tylko zapewni finansowanie i stabilność zatrudnienia na uczelni, ale także pozwoli zrealizować pomysł o praktycznym znaczeniu dla gospodarki. Poza stroną naukową, realizacja projektu będzie także doskonałą platformą do rozwoju osobistego i budowania prężnego zespołu badawczo-rozwojowego. Program LIDER jest więc świetnym narzędziem do budowania samodzielności naukowej w grupie młodych naukowców – mówi dr inż. Augustyniak o wsparciu uzyskanym z programu.
Laureatki i Laureaci XIV edycji
Spośród osób, które uzyskały tytuł laureata konkursu – Lidera w XIV konkursie, 27 projektów (66%) kierowanych jest przez mężczyzn, a 14 projektów (34%) przez kobiety. Średni wiek wnioskodawców i laureatów XIV edycji to około 33 lata. Najmłodszy laureat bieżącej edycji ma 27 lat, a najstarszy 42 lata.
Z punktu widzenia stopnia zaawansowania kariery naukowej można stwierdzić, że osoby będące laureatami Programu w większości są już ukształtowanymi naukowcami z co najmniej kilkuletnim doświadczeniem w pracy badawczej, na ścieżce do samodzielności naukowej. Zdecydowana większość wnioskodawców i Liderów zwycięskich projektów posiadała stopień doktora (83%). Tylko 1 Lider to doktor habilitowany. Średnia wielkość zespołu realizującego projekt to 6,2 osoby (mediana to 6 osób). Największy zespół liczy 13 członków, podczas gdy najmniejszy to zaledwie dwie osoby. Zdecydowana większość projektów została zaplanowana na trzy lata, czyli maksymalną możliwą długość realizacji. Tematyka wybranych projektów w Programie LIDER zdominowana jest przez nauki inżynieryjne i techniczne. W obecnej edycji projekty o takim charakterze stanowią 83% dofinansowanych projektów. Kolejnym, drugim co do popularności obszarem, były nauki przyrodnicze oraz rolnicze (po 7% zwycięskich projektów).
Prawie wszystkie projekty realizowane są w jednostkach naukowych. W zestawieniu, tak jak w latach poprzednich, nadal przodują uczelnie techniczne (22 projekty). We wszystkich uczelniach tego typu realizowanych jest łącznie 54% projektów. 6 projektów jest realizowanych na uniwersytetach. Kolejne 12 w instytutach badawczych, w tym 5 projektów w instytutach PAN i 5 w instytutach w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz. Instytucją goszczącą dla jednego projektu jest fundacja. Najwyższym wskaźnikiem sukcesu charakteryzowały się projekty afiliowane przy jednostkach PAN, uczelniach oraz Sieci Badawczej Łukasiewicz.
W zakresie rozkładu przestrzennego ośrodków goszczących laureatów XIV edycji Programu LIDER, widać wyraźną koncentrację w 3 ośrodkach naukowych w Polsce: Warszawa (12 laureatów), Kraków (6 laureatów) i Wrocław (5 laureatów) oraz w dalszej kolejności Lublin (3 laureatów). Zwycięskie wnioski pochodziły z jednostek zlokalizowanych przede wszystkim w dużych miastach wojewódzkich o znaczących ośrodkach badawczych. W zestawieniu, tak jak w latach poprzednich, nadal przodują uczelnie – głównie techniczne. Na uczelniach w sumie realizowanych jest 68% projektów. Najwięcej projektów pochodziło z Politechnik: Warszawskiej, Krakowskiej, Wrocławskiej i Lubelskiej.
XV edycja w toku
NCBR rozpoczął już nabór wniosków o dofinansowanie w XV edycji programu LIDER, który potrwa do 28 czerwca. Konkurs jest skierowany do przedstawicieli różnorodnych dziedzin naukowych, brak w nim ograniczeń tematycznych. Każdy zgłoszony projekt musi być realizowany we współpracy z jednostką (np. uczelnią, instytutem Polskiej Akademii Nauk czy instytutem działającym w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz), która zatrudni kierownika projektu na cały okres realizacji projektu oraz pozostałych członków zespołu badawczego na okres ich pracy przy realizacji projektu. Na cele badawcze można uzyskać grant w wysokości do 1,8 mln zł. Łączny budżet, jaki NCBR przeznaczy na wsparcie prac naukowców w XV konkursie LIDER, wynosi 80 mln zł.