Czy wiesz, że otwierając spółkę za granicą, mimo że prowadzisz biznes w Polsce, to z tytułu uzyskiwanych z jej działalności przychodów musisz je opodatkować 19% podatkiem, nawet jeśli nie podlegają one opodatkowaniu w państwie, w którym działa spółka? Za brak ujawnienia dochodów CFC (zagraniczna jednostka kontrolowana) może grozić grzywna do 40 mln zł, a nawet więzienie.
PIT-CFC i CIT-CFC
Zagraniczna spółka, w której przedsiębiorca, polski rezydent podatkowy, posiada udziały, akcje, albo określonej wielkości, znaczące prawo głosu, może zostać uznana przez organy skarbowe za tzw. zagraniczną jednostkę kontrolowaną – CFC (Controlled Foreign Company). Wówczas uzyskiwane z jej działalności niektóre rodzaje przychodów, np. ze zbycia udziałów, dywidendy, czy opłaty licencyjne, będą podlegać rozliczeniu i opodatkowaniu w Polsce. Oznacza to konieczność składania każdego roku zeznania o wysokości osiągniętego dochodu z zagranicznej spółki (i zapłaty 19% podatku) przez podatnika podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT-CFC) oraz przez podatnika podatku dochodowego od osób prawnych (CIT-CFC). Udziałowcem spółki CFC może być bowiem również inna spółka (osoba prawna).
Ryzyko wysokiej odpowiedzialności
Na przedsiębiorcach, inwestorach, posiadających udziały w takiej zagranicznej spółce, spoczywa ryzyko odpowiedzialności podatkowej i karno-skarbowej za jej działalność, w tym w sferze podatkowej. Dla swojego bezpieczeństwa powinni więc zadbać o odpowiednie zarządzanie tym ryzykiem, poprzez wdrożenie wewnętrznych procedur i schematów rozliczeń CFC. W przeciwnym razie narażą się na to, że podatek od CFC wraz z odsetkami naliczy sam fiskus. Ale to nie wszystko. Jeśli organy uznają, że udziałowcy nie ujawniając dochodów CFC celowo uchylali się od opodatkowania, to w zależności od kwalifikacji (wykroczenie czy przestępstwo), może im grozić grzywna do 720 stawek dziennych (ponad 40 mln zł w 2024 r.), kara pozbawienia wolności, albo obie te kary łącznie.
Skomplikowane przepisy CFC
Prawidłowego rozliczania CFC nie ułatwiają skomplikowane przepisy. Wprowadzone w Polsce w 2015 r. regulacje dotyczące zagranicznych jednostek kontrolowanych były od samego początku różnie interpretowane przez organy podatkowe, a problemu nie złagodził ustawodawca dokonując ich zmian (np. Polskim Ładem) jeszcze nim na dobre zdążyła się ugruntować ich jednolita wykładnia. Stąd, obecnie nadal wielu polskich udziałowców i firm nie ma nawet świadomości co do swojego zobowiązania do składania deklaracji o osiąganych przychodach z zagranicznej spółki. Kiedyś bowiem wystarczało ustalenie, że spółka ma siedzibę w jednym z tzw. rajów podatkowych. Dziś przepisy o CFC obejmują również jednostki z siedzibami w krajach nie będących takimi rajami, ale np. z którymi Polska (lub UE) nie zawarła odpowiedniej umowy regulującej kwestie podatkowe. Poza tym, przy bardziej rozbudowanych strukturach organizacyjnych często niełatwo ustalić kto jest końcowym beneficjentem rzeczywistym jednostki i gdzie ma siedzibę.
Dla polskiego udziałowca zagraniczna spółka może również stać się kontrolowaną, i podlegać 19% opodatkowaniu CFC, mimo że wcześniej kontrolowaną nie była, jeśli przekroczone zostaną skomplikowane limity procentowe: jego udziału w kapitale lub prawach głosu lub uczestnictwie w zysku (50%), określonych źródeł przychodów spółki (33%) oraz hipotetycznego wymiaru podatku (25%), gdyby podatnikiem nie była spółka zagraniczna a podmiot krajowy.
Zwłaszcza na tle tego drugiego warunku dochodzi do rozbieżności między udziałowcami a fiskusem, na etapie rozpoznawania, czy dane źródło przychodu (np. usługę pośrednictwa) należy uwzględnić przy obliczaniu 33% limitu. A od wyniku tych ustaleń będzie zależeć, czy dana spółka stanie się dla członka jej zarządu kontrolowaną CFC czy nie. Komplikacje powstają też w przypadku pozostałych dwóch warunków, gdy np. chodzi o podatkowe grupy kapitałowe gdzie sprawowanie kontroli odnosi się do spółki dominującej. Poza tym, zagadnienie podatku faktycznie zapłaconego nie rozpatruje się z punktu widzenia nominalnej jego wartości, bo należy brać przy jego obliczaniu różnorodne zwolnienia i ulgi, z jakich korzystać może podatnik. To w rezultacie zmusza podatnika do prowadzenia „podwójnej” księgowości.
Rzeczywista działalność gospodarcza na terytorium UE albo EOG
Zgodnie z art. 24a ust. 16 ustawy o CIT, 19-procentowego opodatkowania CFC nie stosuje się, gdy zagraniczna jednostka kontrolowana prowadzi w państwie członkowskim Unii Europejskiej albo Europejskiego Obszaru Gospodarczego istotną rzeczywistą działalność gospodarczą. Przy ocenie poziomu tej „rzeczywistości” działalności uwzględnia się przede wszystkim, czy:
- zarejestrowanie zagranicznej spółki wiąże się z istnieniem przedsiębiorstwa, w ramach którego ta spółka wykonuje faktycznie czynności stanowiące działalność gospodarczą, w tym w szczególności czy jednostka ta posiada lokal, wykwalifikowany personel oraz wyposażenie wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej;
- zagraniczna jednostka kontrolowana nie tworzy struktury funkcjonującej w oderwaniu od przyczyn ekonomicznych;
- istnieje współmierność między zakresem działalności prowadzonej przez CFC a faktycznie posiadanym przez nią lokalem, personelem lub wyposażeniem;
- zawierane porozumienia są zgodne z rzeczywistością gospodarczą, mają uzasadnienie gospodarcze i nie są w sposób oczywisty sprzeczne z ogólnymi interesami gospodarczymi tej jednostki;
- CFC samodzielnie wykonuje swoje podstawowe funkcje gospodarcze przy wykorzystaniu zasobów własnych, w tym obecnych na miejscu osób zarządzających.
Z kolei oceniając „istotność” działalności, bierze się pod uwagę w szczególności stosunek przychodów uzyskiwanych przez zagraniczną jednostkę kontrolowaną z prowadzonej rzeczywistej działalności gospodarczej do jej przychodów ogółem.
Obowiązki CFC
Dla prawidłowego rozliczania CFC należy prowadzić odrębny rejestr posiadanych spółek zagranicznych oraz osobną ewidencję księgową. Po zakończeniu roku podatkowego, najpóźniej przed upływem terminu do złożenia zeznania o wysokości osiągniętego przez CFC dochodu w roku podatkowym, trzeba odrębnie zaewidencjonować zdarzenia zaistniałe w każdej jednostce kontrolowanej w osobnej ewidencji, w sposób transparentnie określający wysokość osiągniętego dochodu, podstawę obliczenia i wysokość podatku, także ujawniający informacje służące do określenia wysokości odpisów amortyzacyjnych.
Podsumowanie
Tak wiele zmiennych czynników ma wpływ na wysokość opodatkowania CFC, jak i na sam fakt, czy dana spółka zagraniczna w ogóle podlega opodatkowaniu CFC, że przy ustalaniu tych kwestii warto skorzystać ze wsparcia ekspertów – biura rachunkowego, doradcy podatkowego, księgowej. Może się np. okazać, że spółka mimo osiągania niewielkich przychodów zapłaci ogromny podatek z uwagi na wielkość posiadanego majątku.
Polscy rezydenci podatkowi powinni również wiedzieć, ze ich dochód z CFC opodatkowany jest tylko w zakresie, w jakim uczestniczą w jej zysku. Najważniejsze jest ustalenie, czy dana spółka prowadzi w miejscu swojej rejestracji rzeczywistą działalność gospodarczą (w UE lub EOG). Bo jeśli tak, to choć spełni przesłanki uznania jej wg krajowych przepisów za kontrolowaną, to w rzeczywistości generowane przez nią przychody nie będą podlegać opodatkowaniu w Polsce. Termin rozliczenia CFC upływa 30 września.
Autor: Robert Nogacki, radca prawny, partner zarządzający, Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w doradztwie prawnym, podatkowym oraz strategicznym dla przedsiębiorców