W lipcu br. Sejm RP wprowadził istotne zmiany do swojego regulaminu, które mają na celu podniesienie jakości procesu legislacyjnego, zwiększenie jego przejrzystości oraz otwarcie na obywateli. Pierwsze zmiany weszły w życie z dniem 31 sierpnia, a kolejne, w tym dotyczące mechanizmu konsultacji społecznych, wejdą w życie 31 października.
Deklarowane Skutki Regulacji (DSR)
Jednym z głównych elementów nowelizacji jest wprowadzenie obowiązkowego formularza do oceny skutków regulacji (DSR). Do tej pory uzasadnienia do projektów ustaw składanych przez posłów i komisje sejmowe były zbyt ogólne, co utrudniało ocenę proponowanych rozwiązań. Nowe przepisy nakładają na wnioskodawców obowiązek wypełniania specjalnego formularza, który ułatwi zapoznanie się z celami i skutkami danej ustawy.
W formularzu wnioskodawcy będą musieli m.in. wskazać, jaki problem rozwiązuje dany projekt oraz jakie mogą być konsekwencje braku jego uchwalenia. Dodatkowo, będą zobowiązani do podania źródeł finansowania, analizy skutków prawnych, społecznych, gospodarczych oraz finansowych, a także oceny wpływu na mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa.
Ograniczenie przyspieszonych procedur
Zmiana regulaminu dotyczy także ograniczenia arbitralnych skróceń procedur legislacyjnych. W poprzednim stanie prawnym możliwe było pominięcie standardowych terminów bez konieczności uzasadniania decyzji. Nowe przepisy wprowadzają obowiązek złożenia uzasadnionego wniosku o skrócenie procedury, który będzie rozpatrywany w głosowaniu Sejmu lub komisji.
Uzasadnianie i publikacja poprawek
Kolejną istotną zmianą jest wprowadzenie obowiązku uzasadniania poprawek zgłaszanych w trakcie prac legislacyjnych. Wcześniej poprawki mogły być składane bez uzasadnienia, co utrudniało ocenę ich zasadności. Po nowelizacji każda poprawka będzie musiała zawierać uzasadnienie, które będzie publikowane w Systemie Informacyjnym Sejmu, co zwiększy transparentność procesu legislacyjnego.
Wysłuchanie publiczne
Zwiększona zostanie także rola wysłuchania publicznego jako narzędzia partycypacji społecznej. Nowe przepisy nakładają na autorów projektów obowiązek ustosunkowania się do uwag zgłoszonych podczas wysłuchania publicznego, co wcześniej nie było wymagane. Stanowisko wnioskodawcy będzie przedstawiane na posiedzeniu komisji lub publikowane w formie pisemnej w Systemie Informacyjnym Sejmu.
Zmiany wchodzące w życie 31 października
Od 31 października Sejm wprowadzi dodatkowe mechanizmy, które jeszcze bardziej otworzą proces legislacyjny na obywateli. Kluczowym elementem będzie obowiązkowa konsultacja społeczna dla projektów poselskich i obywatelskich, zanim zostaną skierowane do pierwszego czytania. Konsultacje te będą prowadzone w formie elektronicznej, a zgłoszone uwagi będą dostępne publicznie.
Opinia na temat Oceny Skutków Regulacji (OSR)
Marszałek Sejmu będzie również zobowiązany do zlecania opinii na temat oceny skutków regulacji (OSR) dla projektów ustaw, co pozwoli na lepszą analizę ich wpływu na różne aspekty życia społecznego i gospodarczego. Eksperci będą sporządzać opinie na podstawie jawnych metod i danych, co przyczyni się do zwiększenia transparentności procesu prawodawczego.
Likwidacja „zamrażarki ustawodawczej”
Zmiany dotkną także kwestii tzw. „zamrażarki ustawodawczej”, czyli możliwości blokowania projektów w komisjach sejmowych. Od 31 października komisje będą miały maksymalnie 9 miesięcy na przygotowanie sprawozdania z prac nad projektem. Marszałek Sejmu będzie mógł wydłużyć ten okres o 3 miesiące, co jednak ma być wyjątkiem.
Podsumowanie
Nowelizacja Regulaminu Sejmu wprowadza liczne zmiany, które mają na celu podniesienie jakości i transparentności procesu legislacyjnego. Nowe zasady ułatwią dostęp obywateli do informacji o tworzeniu prawa, a także umożliwią im aktywniejszy udział w konsultacjach społecznych. Zwiększona przejrzystość oraz nowe obowiązki nałożone na wnioskodawców wpłyną pozytywnie na jakość tworzonego prawa.
