Dobre porozumienie to podstawa stosunków międzyludzkich zarówno w życiu prywatnym, jak i w środowisku biznesowym. Istotą komunikacji jest bycie rozumianym zgodnie z intencjami osób biorących w niej udział. Efektywność dialogu mogą jednak zakłócać różnice kulturowe.
Szczególnie ważna jest świadomość barier i pułapek komunikacyjnych wynikających z różnic kulturowych, które mogą zakłócić efektywność dialogu. Ich poznanie umożliwia formułowanie dobrych praktyk ułatwiających lepsze zrozumienie wzajemnych intencji oraz pozwala uniknąć pułapek komunikacyjnych. Wiedza dotycząca komunikacji w obliczu różnic kulturowych jest ważna zwłaszcza w obecnych czasach, kiedy to wzrasta liczba obywateli Ukrainy przybywających do Polski. Zgodnie z informacjami przekazanymi przez Straż Graniczną w dniu 01.11.2022, od początku wojny na Ukrainie (24.02.2022) do Polski przybyło już7,429 mln osób uciekających przed wojną. Mamy do czynienia z sytuacją, gdzie komunikacja między obywatelami dwóch krajów jest bardzo powszechna.
Różnice kulturowe między obywatelami Polski, a obywatelami Ukrainy można opisać w przeciwstawnych cechach:
Na skróty:
Powaga – Spontaniczność
W przeanalizowanej publikacji J. Jędrzejewskiej oraz P. Szymczak* zwrócono uwagę na implikację grzeczności Polaków, jaką jest mniejsza spontaniczność. Polacy, według opinii obywateli Ukrainy, nie okazują emocji, są poważni, zdystansowani, zachowawczy. Obywatele Ukrainy uważają się za bardziej emocjonalnych, mniej poważnych, skłonnych do bliższych kontaktów i konkretnych. Z punktu widzenia barier komunikacyjnych dobrą praktyką jest bardziej otwarta postawa w wyrażaniu emocji i ograniczenie powściągliwości. Z drugiej strony istotne jest w tym kontekście również zdecydowane, a nie tylko grzecznościowe podejście do podejmowanych tematów.
* J. Jędrzejewska, P. Szymczak, Ekonomiczne, kulturowe i społeczne aspekty migracji, wyd. Tygiel, Lublin 2022.
Asertywność – Wycofanie
We wspomnianej publikacji zwrócono również uwagę na asertywność Polaków, ich śmiałość oraz pewność siebie. Obywatele Ukrainy są określani jako mniej bezpośredni: zdają się wycofani, rzadziej informują o swoich problemach w sposób jednoznaczny. Zdecydowana postawa w komunikacji jest cechą niezwykle pożądaną. Należy brać jednak pod uwagę możliwość wycofywania się rozmówców z komunikacji. Warto w takich sytuacjach zadbać o stworzenie przestrzeni do nieskrępowanego wyrażania opinii i zachęcać ich do aktywnego udziału w dyskusji.
Indywidualizm – Wspólnotowość
Holenderski psycholog Geert Hofstede* wśród różnic kulturowych między Polakami a obywatelami Ukrainy wyróżnił poziom indywidualizmu. W przyjętej przez badacza skali obywatele Polski osiągają wynik 60 punktów, a obywatele Ukrainy 25 punktów. Wyższy poziom indywidualizmu świadczy o tym, że Polacy są bardziej skłonni do brania odpowiedzialności za swój los oraz mocniej skupiają się na sobie i swojej najbliższej rodzinie. W kontekście komunikacji szczególnie istotna jest cierpliwość i umiejętność aktywnego słuchania ze strony Polaków. Dla obywateli Ukrainy ważna będzie natomiast świadomość, że niektóre tematy dotyczące prywatnych spraw nie będą chętnie podejmowane przez Polaków. Jest to istotne również w komunikacji z innymi obywatelami krajów zachodnich, których poziom indywidualizmu jest znacznie wyższy niż w kulturze polskiej.
* Geert Hofstede: https://www.hofstede-insights.com/country-comparison/poland,ukraine/
Długoterminowa orientacja – Krótkoterminowa orientacja
Jak się okazuje, obywatele Ukrainy są mocno skupieni na przyszłości (osiągają wynik 86 punktów) oraz budowaniu długotrwałych relacji. Polacy osiągają natomiast wynik 38, co oznacza, że koncentrują się na bieżących sprawach oraz przeszłości. W komunikacji przekłada się to na większą nerwowość i pośpiech Polaków, co może być zauważalne przez obywateli Ukrainy, którzy cenią sobie spokój. To kolejna wskazówka dotycząca potrzeby dostosowania tempa rozmowy i nasilenia emocji do poziomu akceptowanego przez obie strony. Dzięki temu łatwiej uniknąć braku zrozumienia intencji rozmówców.
Kariera zawodowa – Życie prywatne
Z analiz dotyczących różnic kulturowych wynika również, że dla Polaków szczególnie ważna jest kariera zawodowa, która znajduje się nisko na liście priorytetów obywateli Ukrainy. Może to być cenna wskazówka, którą warto się kierować wybierając temat do rozmowy. Polacy są bardziej skłonni rozmawiać o swojej karierze zawodowej, a obywatele Ukrainy o życiu prywatnym.
Podsumowując wymienione różnice kulturowe, wyróżnić można kilka najważniejszych, dobrych praktyk, które warto stosować w komunikacji:
- Rozwijać umiejętność otwartego wyrażania emocji,
- Formułować komunikaty w taki sposób, aby odbiorca rozumiał ich przekaz: żartobliwy lub poważny,
- Stopniowo budować asertywną postawę oraz nie wycofywać się z wyrażania swoich opinii,
- Utrzymywać balans między rozmowami dotyczącymi spraw zawodowych, a prywatnych,
- Dostosowywać tempo rozmowy do rozmówcy. Komunikować się wolniej i spokojniej, jeśli wymaga tego sytuacja komunikacyjna.
Wiedza o tym jak się komunikować w obliczu różnic kulturowych pomiędzy Polakami, a obywatelami Ukrainy może ułatwić wzajemne zrozumienie, przyczynić się do budowania dobrych relacji oraz nawiązywania efektywnej współpracy.
Autorem artykułu jest mgr Krzysztof Kowalski, Ekspert WSB w Szczecinie w obszarze Zarządzania oraz Psychologii w biznesie
