Na przełom marca i kwietnia zapowiadana była aktualizacja Programu Polskiej Energetyki Jądrowej (PPEJ). Główne założenie pozostaje niezmienne: na terenie kraju mają powstać dwie elektrownie jądrowe o łącznej mocy 6 do 9 GW, a pierwszy prąd do sieci popłynie z nich w 2036 roku. Polska dołączy do grona europejskich państw rozwijających atom i będzie chciała zadbać o to, by przekuć ten moment w długoterminowy sukces.
Autorzy raportu agencji Baker McKenzie i Polityki Insight oceniają gotowość kraju do rozpoczęcia budowy pierwszej elektrowni jądrowej na 58 proc. Na taki wynik składają się m.in. niskie oceny w obszarze zaawansowania inwestycyjnego i technologicznego, w tym niepewność co do modelu finansowania i nierozstrzygnięte kwestie w obszarze dostosowania reaktora do polskich warunków i zabezpieczenia łańcucha dostaw. Co można poprawić? Moim zdaniem najważniejszym elementem jest wykorzystanie potencjału transformacji cyfrowej w przemyśle jądrowym.
Brakujące ogniwo
Tradycyjnie pierwszymi partnerami zapraszanymi do dużych projektów infrastrukturalnych są firmy inżynieryjne lub partnerzy świadczący usługi EPC (z ang. Engineering, Procurement, Construction), którzy zajmują się od razu opracowywaniem programu realizacji budowy oraz aspektami związanymi z projektowaniem, zdobywaniem licencji i odpowiednich zgód. Jednak w procesie uruchamiania elektrowni jądrowej trzeba mieć na uwadze nie tylko etap realizacji, ale również to, jak ten obiekt będzie funkcjonować przez kolejne 60 lat.
Słabym punktem wielu nowych inicjatyw infrastrukturalnych jest to, że nie pojawia się w nich od samego początku partner technologiczny, który współpracując ze wszystkimi uczestnikami projektu, definiowałby jego cyfrową architekturę i strategię na kolejne dekady. Brak takiego partnera rzuca cień na wszystkie kolejne fazy realizacji. Firmy zauważają, że wydały wiele pieniędzy na procesy, narzędzia i systemy, które się nie skalują lub nie są w stanie sprostać ewoluującym wymaganiom projektu. O tym, jakiego rzędu mogą to być wydatki i opóźnienia pokazują przykłady elektrowni jądrowych Hinkley Point C w Wielkiej Brytanii i Olkiluoto w Finlandii. Budowa tej pierwszej została wydłużona o przynajmniej dwa lata, co kosztować będzie dodatkowe miliardy funtów. Natomiast trzeci fiński reaktor jest już uruchomiony, ale po 13 latach opóźnienia.
Cyfryzacja na wczesnym etapie
Polska może uniknąć tych problemów poprzez przyjęcie podejścia digital-first, w którym technologie cyfrowe stanowią fundament inwestycji infrastrukturalnej, a nie dodatek do niej. Wykorzystanie już od początkowych faz projektu takich nowoczesnych technologii, jak cyfrowe bliźniaki, sztuczna inteligencja, systemy zarządzania danymi i infrastrukturą pozwala monitorować bieżący stan prac, identyfikować wąskie gardła i przewidywać potencjalne przeszkody w realizacji przedsięwzięcia zgodnie z harmonogramem. Wszystko to przy założeniu, że w projekcie funkcjonuje jedno spójne źródło danych skupiające informacje zbierane od fazy projektowania, przez budowę, eksploatację, aż po wycofanie z użytku.
Dane to strategiczny zasób, który powinien być wykorzystywany do zwiększania wydajności projektów energetycznych, a w dalszej kolejności eksploatacji samych obiektów. Jasna strategia zarządzania informacją oraz jej dostępność dla wszystkich zainteresowanych stron prowadzi do lepszego podejmowania decyzji i wyższej wydajności. Jeśli na każdym etapie wykorzystywane są różne systemy i narzędzia, może to prowadzić do utraty kluczowych informacji, co uniemożliwi ich analizę lub będzie prowadziło do błędnych wniosków i rekomendacji. Stąd tylko krok do wzrostu kosztów i problemów z wydajnością.
Zmiana zastanych schematów
Dane są również niezbędne do wdrożenia planowania przedprojektowego (z ang. Front End Loading, FEL), podejścia powszechnie stosowanego w złożonych projektach przemysłowych. Sprowadza się ono do tego, by jak najwięcej elementów projektować i testować na wczesnym etapie cyklu życia projektu, gdy możliwość zmiany parametrów i decyzji jest wysoka, a koszt ich wprowadzenia jeszcze niski. Tę koncepcję można z powodzeniem wykorzystywać także w przedsięwzięciach infrastrukturalnych z zastosowaniem symulacji bazujących na cyfrowych bliźniakach – wirtualnych modelach fizycznych obiektów i procesów. Mówiąc wprost, im więcej projektujemy, testujemy i modelujemy w świecie wirtualnym przed rozpoczęciem produkcji czy budowy, tym lepsze są wyniki. Ale do tego potrzebne są uporządkowane, kompletne, wysokiej jakości dane. A żeby takie dane mieć, konieczne jest opracowanie strategii cyfrowej na początku projektu.
Dlatego zaangażujmy partnerów cyfrowych i technologicznych tak wcześnie, jak to możliwe. Pozwólmy im inwestować, dzielić się wiedzą, wnosić inspirację oraz nowe sposoby pracy oparte na doświadczeniach z różnych sektorów. Polski program jądrowy ma szansę stać się wzorcowym przykładem, jak nowoczesna energetyka jądrowa może być napędzana danymi i technologią cyfrową, zapewniając bezpieczeństwo, efektywność i terminową realizację inwestycji.
Janusz Cichowski, EAM/ITSM Systems Expert w Bentley Systems, Advisory Services