W ostatnich latach małe i średnie przedsiębiorstwa mierzyły się
z wyzwaniami takimi jak pandemia, wysoka inflacja, wysokie stopy procentowe oraz zmienne preferencje konsumentów. Mimo tego poziom wydatków klientów w europejskich małych i średnich firmach pozostał odporny na te zjawiska w ostatnich trzech latach.
MŚP stanowią dużą siłę gospodarczą
Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) pełnią kluczową rolę w gospodarce UE. Według danych Eurostatu[1], stanowią one znaczącą większość funkcjonujących na europejskim rynku firm i zatrudniają niemal dwie trzecie siły roboczej.
W 2022 r. wydatki konsumenckie w małych i średnich firmach w UE przewyższyły kwoty wydane w dużych przedsiębiorstwach. Stało się tak głównie za sprawą rosnącej popularności zakupów online oraz wzrostu wydatków na usługi, zwłaszcza na hotele i restauracje. Po złagodzeniu ograniczeń pandemicznych konsumenci zaczęli chętniej korzystać z lokalnych usług turystycznych i gastronomicznych. MŚP odpowiadały wówczas za 82% obrotów oraz 86% miejsc pracy w branży hotelarsko-gastronomicznej.[2]
W 2023 r., w trakcie gwałtownego wzrostu inflacji, małe i średnie firmy ucierpiały najbardziej, odczuwając spadek marż. Wydatki w tym sektorze rosły wtedy wolniej niż w dużych przedsiębiorstwach. Wraz ze znacznym spowolnieniem inflacji i spadkiem stóp procentowych w 2024 r. presja finansowa na mniejsze firmy oraz konsumentów maleje. Obecnie wydatki konsumenckie w MŚP przewyższają te w dużych przedsiębiorstwach. W Europie, jeśli chodzi o mniejsze biznesy, szczególnie wzrosły wydatki w sektorze spożywczym. Inflacja cen żywności i napojów bezalkoholowych spadła z najwyższego poziomu 19,2% w marcu 2023 r. do 1,6% w lipcu 2024 roku[3].
– Z danych Mastercard Economics Institute wynika, że małe i średnie przedsiębiorstwa adaptują się do zmian otoczenia gospodarczego oraz zmieniających się potrzeb konsumentów. Ta zdolność pozwoliła MŚP w całej Unii Europejskiej pozostać konkurencyjnymi w trudnym ekonomicznie okresie ostatnich kilku lat. Dane z większości krajów Unii Europejskiej wskazują, że małe i średnie firmy staną się jeszcze bardziej konkurencyjne w handlu detalicznym w 2024 r. – w szczególności dotyczy to przedsiębiorstw z branż: spożywczej, elektroniki użytkowej oraz podróżniczej i rozrywkowej – mówi Natalia Lechmanova, główna ekonomistka Mastercard Economics Institute.
Polski sektor MŚP
Dane MEI pokazują, że nad Wisłą małe i średnie przedsiębiorstwa mają największy udział w wydatkach konsumenckich w takich branżach jak restauracje i hotelarstwo (w obu przypadkach blisko 70%), a także w usługach profesjonalnych (powyżej 40%) – co znacząco przewyższa wydatki w tym sektorze w państwach takich jak: Słowacja, Włochy, Dania, Czechy. Z drugiej strony sektory takie jak elektronika użytkowa czy branża spożywcza pozostają w Polsce zdominowane przez duże przedsiębiorstwa (udział MŚP odpowiednio 10% i 20%). Na przestrzeni ostatniego roku udział wydatków konsumenckich w MŚP w poszczególnych branżach nie zmienił się w Polsce znacząco. Największy wzrost nastąpił w sektorze biur podróży – o 5,59 p.p.
Jak jest w innych krajach?
Wydatki w europejskich małych i średnich firmach wykazują zróżnicowanie regionalne, co stanowi odzwierciedlenie specyfiki lokalnych gospodarek oraz ukazuje dominujące sektory poszczególnych krajów. W Danii największy udział miały wydatki w hotelarstwie, gastronomii i branży odzieżowej.
We Francji były to kolejno restauracje, usługi profesjonalne i hotele. Włochy wyróżniały się największym udziałem MŚP w wydatkach na restauracje (80%), zaś największy udział wydatków na usługi profesjonalne oferowane przez MŚP był w Austrii – (60%).
Znaczenie MŚP w e-commerce
Wzrost udziału małych i średnich przedsiębiorstw w wydatkach online jest widoczny w większości krajów europejskich. W sektorze turystyki i rozrywki największy wzrost zanotowano w Słowacji (13 p.p), Czechach (9 p.p), we Włoszech (7 p.p.) i w Danii (7 p.p), podczas gdy Szwecja i Portugalia odnotowały największy wzrost udziału małych i średnich przedsiębiorstw w wydatkach detalicznych online (sklepy sportowe, elektronika i meble) – o 4 p.p. W Polsce wskaźnik ten wzrósł od 2021 r. z 18% do 19,5% w tym roku. Niewielka zmiana nastąpiła również u nas w sektorze turystki i rozrywki – wzrost o 1,3 p.p.
[1] https://ec.europa.eu/eurostat/en/web/products-key-figures/w/ks-et-24-001
[2] https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/sbs_sc_ovw__custom_12886571/default/table?lang=en
[3] Dane uśrednione dla całej UE, Zharmonizowane wskaźniki cen konsumpcyjnych (HICP) Eurostat