Fundacje rodzinne oferują nie tylko skuteczną ochronę majątku przed rozdrobnieniem, ale także dają elastyczność w zarządzaniu, optymalizację podatkową i płynne przekazywanie aktywów dalszym pokoleniom. Przedstawiamy kluczowe korzyści, które powodują, że coraz więcej osób decyduje się na założenie tego rodzaju instytucji.
Od ponad roku polscy przedsiębiorcy mają narzędzie do zarządzania majątkiem i planowania sukcesji rodzinnej – fundację rodzinną. Dokładnie 22 maja 2023 roku weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej, wprowadzająca ułatwienia dla przedsiębiorców, głównie w zakresie sukcesji i ochrony majątku. Wcześniej nie mieliśmy w polskim prawodawstwie wystarczających rozwiązań, które zapewniałyby ochronę przed rozdrobnieniem majątku w firmach rodzinnych w toku spadkobrania.
Zainteresowanie tą formą instytucji rośnie. Co więcej, liczba wniosków o rejestrację fundacji rodzinnej przekracza prognozy. W pierwszym pełnym roku obowiązywania ustawy (maj 2023 vs. maj 2024) zarejestrowano ponad tysiąc fundacji. Co powoduje, że decydują się na założenie fundacji rodzinnych? Ile można na tym zyskać? Na te pytania odpowiadamy w artykule.
Na skróty:
Majątek rodzinny jest dobrze zabezpieczony
Przede wszystkim fundacja rodzinna pomaga chronić majątek przed rozdrobnieniem lub przypadkowym utraceniem w wyniku nieprzewidzianych zdarzeń, takich jak rozwody, bankructwa członków rodziny czy roszczenia wierzycieli. Działa to w ten sposób, że majątek znajdujący się w fundacji rodzinnej jest oddzielony od majątku osobistego członków rodziny, a to z kolei zabezpiecza go przed niekorzystnymi wpływami – zarówno zewnętrznymi (na przykład wierzycielami), jak i wewnętrznymi (wywołanymi między innymi konfliktami rodzinnymi czy nieumiejętnym zarządzaniem).
W praktyce oznacza to, że majątek fundacji nie wchodzi w skład majątku prywatnego członków rodziny, ani nie podlega dziedziczeniu. W sytuacji śmierci fundatora nie ma więc ryzyka podziału majątku czy rozdrobnienia. Jest to o tyle bezpieczne, że jeśli członek rodziny popadnie w długi, majątek fundacji nie zostanie zajęty przez wierzycieli w ramach windykacji. Członkowie rodziny nie mogą bowiem tego majątku sprzedać, zająć, ani wykorzystać jako zabezpieczenie dla prywatnych długów.
Kolejna kwestia: fundacja jest podmiotem prawnym, który zarządza majątkiem w imieniu rodziny według wcześniej ustalonych zasad. Fundator może przecież ustalić, kto dokładnie jest beneficjentem fundacji. W ten sposób można uniknąć ewentualnych sporów sądowych dotyczących podziału majątku. Członkowie rodziny nie negocjują podziału majątku, ponieważ to fundacja – na mocy swojego statutu – zarządza aktywami i wypłaca świadczenia zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Co więcej, fundator może ustanowić dodatkowe mechanizmy kontrolne, takie jak rada nadzorcza, która dba o to, by fundacja działała zgodnie z celami.
Sposób na planowanie sukcesji
Fundacja rodzinna umożliwia płynne przekazanie zarządzania i kontroli nad majątkiem kolejnym pokoleniom, dzięki czemu możemy uniknąć problemów, które pojawiają się przy tradycyjnym dziedziczeniu. Jest więc znakomitym narzędziem do planowania sukcesji majątku. W jaki sposób? Przede wszystkim majątek przekazany do fundacji pozostaje pod wspólnym zarządem. Unikamy więc podziału majątku między spadkobiercami, co mogłoby z kolei osłabić wartość aktywów, w szczególności takich, jak firmy rodzinne czy nieruchomości. Fundacja rodzinna zabezpiecza też przed niekontrolowaną sprzedażą majątku, która mogłaby wynikać z konfliktów lub różnic interesów między członkami rodziny.
– Fundacje rodzinne przeznaczone są dla tych, którzy myślą o sukcesji i chcieliby skonsolidować wypracowany majątek oraz chcą, aby zgromadzony majątek pozostał w formie, jaką stworzyli. W sytuacji, kiedy mamy do czynienia ze zwykłym spadkobraniem, takiej pewności fundatorzy już nie mają – mówił w podcaście Biznes Jutra Dariusz Ligocki, ekspert finansowy, doradca firm MŚP, który szczególnie doradza przy zakładaniu i prowadzeniu fundacji rodzinnych. Podkreślił przy tym, że format fundacji rodzinnej narzuca nowym zarządzającym, aby postępować zgodnie ze statutem.
Zaletą są również jasne zasady dziedziczenia fundacji rodzinnej. Dzięki temu, że taka fundacja działa na podstawie precyzyjnie określonego statutu, łatwiej jest uniknąć konfliktów związanych z sukcesją. Przykładowo fundator może ustalić, kto otrzyma korzyści finansowe z fundacji, określić warunki, na jakich zostanie przekazany majątek, a także wprowadzić mechanizmy kontroli nad majątkiem – i to na pokolenia.
Niższe podatki w ramach fundacji rodzinnej
Polskie ustawodawstwo przewiduje specjalne ulgi podatkowe dla fundacji rodzinnych. Jest to jednoznaczne z tym, że wypłaty dla członków rodziny mogą być opodatkowane na korzystniejszych warunkach niż tradycyjny podatek dochodowy. Wynika to z faktu, że przekazanie majątku do fundacji rodzinnej nie jest traktowane jako darowizna lub spadek, dlatego nie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. W przeciwieństwie do tradycyjnego systemu przekazania majątku spadkobiercom, majątek przekazany fundacji staje się jej własnością. Dzięki temu możliwe jest przekazanie majątku następnym pokoleniom, bez konieczności ponoszenia kosztów podatku spadkowego.
Kolejna kwestia: fundacja rodzinna pozwala uniknąć podwójnego opodatkowania, które może pojawić się w przypadku prowadzenia spółki. Fundacja rodzinna może pełnić funkcję właściciela przedsiębiorstwa, zaś generowany przez nią zysk może być reinwestowany wewnątrz fundacji bądź wypłacany beneficjentom z opodatkowaniem na preferencyjnych warunkach. Istnieje też możliwość odroczenia podatku od zysków inwestycyjnych w momencie, kiedy są reinwestowane.
Elastyczność w zarządzaniu majątkiem
Alokowanie majątku w ramach fundacji rodzinnych jest wygodne, gdyż daje dużą elastyczność. Pozwala określać zasady dotyczące wypłat, strategii inwestycyjnych, w tym reinwestycji oraz zaplanować sukcesję. Ustalanie zasad dotyczących wypłat dla członków rodziny jest niezmiernie istotne, gdyż umożliwia dostosowanie się do potrzeb i sytuacji życiowej beneficjentów. Fundacja rodzinna tak została skonstruowana, że może wypłacać środki w zależności od określonych warunków takich, jak sytuacja zdrowotna, edukacja czy wsparcie w działalności zawodowej. W ramach fundacji rodzinnej można profesjonalnie zarządzać majątkiem poprzez współpracę z doradcami inwestycyjnymi, co pozwala na bardziej zróżnicowane inwestycje i długoterminowe planowanie.
Co więcej, założyciele fundacji rodzinnej mogą zachować kontrolę nad majątkiem poprzez udział w zarządzie fundacji lub w innych organach nadzorczych. Statut fundacji może przewidywać różne mechanizmy kontroli, a to daje dużą elastyczność w zarządzaniu aktywami, bez konieczności przekazywania pełnej kontroli nad majątkiem kolejnym pokoleniom. Warto też wspomnieć o tym, że fundacje rodzinne oferują wysoki poziom poufności. Dla rodzin pragnących uniknięcia rozgłosu niezmiernie istotne jest, aby w sposób dyskretny zarządzać majątkiem.
Minimalny kapitał wnoszony do fundacji wynosi 100 tys. zł. – Tak naprawdę żadnych innych progów i obostrzeń nie ma – mówił Dariusz Ligocki. Zwrócił jednocześnie uwagę, że fundacja jest opłacalna wtedy, kiedy fundator planuje inwestowanie zgromadzonego w niej majątku, w szczególności w nieruchomości bądź w akcje i udziały spółek, czyli reinwestuje. – Ważne jest, aby statut fundacji był bardzo przemyślany i napisany pod danego fundatora. Jest to kluczowe. Należy tutaj wspomóc się profesjonalistami, którzy poprowadzą fundatora przez cały proces otwarcia fundacji rodzinnej – dodał Ligocki.
