Przedsiębiorcy w 2023 r. po raz pierwszy mają obowiązek złożyć roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne. Pozwoli ono ustalić wysokość składki ubezpieczenia zdrowotnego za rok 2022 na podstawie osiągniętych przychodów. Przedsiębiorca dowie się także, czy przysługuje mu zwrot składki zdrowotnej lub czy będzie musiał uregulować należności względem ZUS. Płatnicy muszą przekazać niezbędny dokument do 22 maja.
Do końca 2021 r. składki zdrowotne były ustalane na podstawie jednolitych zasad dla wszystkich osób prowadzących pozarolniczą działalność. Od 1 stycznia 2022 r., zgodnie z Polskim Ładem, wysokość składki na ubezpieczenie zdrowotne jest ustalana w zależności od rodzaju prowadzonej działalności oraz formy opodatkowania stosowanej do przychodów. Przedsiębiorcy mają obowiązek złożyć roczne rozliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne, które pomoże ustalić, czy stawki, które opłacali w ubiegłym roku są odpowiedniej wysokości względem nowego prawa, czy też po ich stronie będzie wymagana dopłata lub zwrot nadwyżki od ZUS. Nie dotyczy ono podmiotów płacących podatek w formie karty podatkowej, właścicieli jednoosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółek komandytowych.
– Termin składania rocznych rozliczeń składki zdrowotnej zbliża się nieubłaganie. Jest to nowość w prawie, w związku z tym nie wszystko może być dla przedsiębiorców zrozumiałe. W 2022 roku miesięczne składki zdrowotne były jedynie zaliczkami na poczet rocznej wysokości składki zdrowotnej. Teraz, przedsiębiorcy muszą je porównać do wymaganej od nich stawki rocznej i ustalić, czy opłacili ją w odpowiedniej wysokości, czy wymagana jest z ich strony dopłata. Jeśli miesięczne składki przekroczyły wymaganą od nich kwotę, mogą z kolei ubiegać się o zwrot nadpłaty – mówi Bogdan Zatorski, kierownik do spraw analiz biznesowych i wymagań prawnych w Symfonii.
Do 22 maja br. przedsiębiorca powinien przekazać niezbędny dokument z rocznym rozliczeniem do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Poniżej przedstawiamy kolejno kroki, które płatnik powinien podjąć, aby poprawnie przekazać roczne rozliczenie.
Krok 1: Obliczenie wysokości rocznej składki
Na stronie ZUS znajduje się kalkulator oraz instrukcja w jaki sposób przedsiębiorca powinien przeliczyć wysokość miesięcznej składki zdrowotnej. Jest to bardzo pomocne, w szczególności, że wysokość składki różni się w zależności od wybranej przez przedsiębiorcę formy opodatkowania:
- Zasada ogólna: podatek liniowy, skala podatkowa,
- Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych.
Podstawę wysokości składki stanowi dochód z działalności pomniejszony o koszt jego uzyskania. Odliczamy również składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe, jeśli nie zostały wcześniej zaliczone do kosztów uzyskania przychodów.
Wysokość rocznej składki zdrowotnej, w przypadku przedsiębiorców korzystających z opodatkowaniu skalą podatkową oraz podatkiem liniowym, należy policzyć poprzez przemnożenie rocznego dochodu przez stawkę procentową, która wynosi:
- 4,9 proc. dla podatku liniowego,
- 9 proc. dla skali podatkowej.
Kwota składki miesięcznej dla osób prowadzących działalność gospodarczą na zasadach ogólnych nie może być niższa niż 9 proc. minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w pierwszym dniu roku składkowego (1 lutego). W 2022 r. wynosiła ona 270,90 zł. Opłacać ją muszą również osoby nieposiadające dochodów bądź z niewystarczającą wysokością dochodów.
Rozliczenie składki zdrowotnej w przypadku osób korzystających z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, jest zależna od wysokości rocznych przychodów. Jej miesięczna podstawa wynosi:
- Przychody do 60 tys. zł: 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, tj. 335,94 zł.
- Przychody od 60 tys. zł do 300 tys. zł: 100 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, tj. 559,89 zł.
- Przychody od 300 tys. zł: 180 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w IV kwartale roku poprzedniego, tj. 1 007,81 zł.
Przedsiębiorca, który prowadzi więcej niż jedną działalność rozliczaną tą samą formą opodatkowania, do ustalenia rocznej składki zdrowotnej musi zsumować przychody i koszty wszystkich działalności.
W przypadku, gdy działalności mają odrębne formy opodatkowania, dla każdej z nich należy obliczyć osobno kwotę rocznej składki zdrowotnej.
Z kolei, gdy przedsiębiorca zamknął lub zawiesił działalność gospodarczą w trakcie roku, również ma obowiązek złożenia rocznego rozliczenia składki zdrowotnej.
Krok 2: Dopłata lub wniosek o zwrot nadwyżki
Po rocznym rozliczeniu składki zdrowotnej może się okazać, że przedsiębiorcy należy się zwrot nadpłaty lub wręcz przeciwnie: powinien dopłacić brakującą sumę. W przypadku niedopłaty należy wyrównać kwotę z ZUS do 22 maja. W odwrotnej sytuacji, istnieje możliwość złożenia wniosku o zwrot nadpłaty na konto bankowe.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie zwracał nadpłaty, jeśli wniosek zostanie złożony w odpowiednim terminie i nie będzie zaległości na koncie płatnika m.in. z tytułu składek lub nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, do których zwrotu został zobowiązany. Jeśli nie złożymy wniosku w terminie nadpłata będzie przeznaczona na pokrycie przyszłych należności, a w przypadku zaległości, nadpłata będzie automatycznie je wyrównywała.
Jeśli przedsiębiorca chce uzyskać zwrot nadpłaty, to najpóźniej do 1 czerwca powinien złożyć wniosek wyłącznie w postaci elektronicznej – poprzez konto na ZUS PUE. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekaże nadpłatę na rachunek bankowy przypisany do płatnika składek, maksymalnie do 1 sierpnia (nie później niż w terminie 3 miesięcy od upływu terminu do złożenia zeznania podatkowego).
Krok 3: Złożenie dokumentów
Rozliczenie roczne składki zdrowotnej przedsiębiorca przekazuje w dokumencie za kwiecień 2023 roku:
- w ZUS DRA (blok XII), jeżeli prowadzi działalność gospodarczą jednoosobowo,
- w ZUS RCA (blok III.F), jeżeli opłaca składki za inne osoby (np. pracowników, zleceniobiorców).
Warto pamiętać także, że od 1 maja 2023 r. będą obowiązywały nowe wzory dokumentów ZUS DRA i ZUS RCA.