Pandemia pokazała wielu z nas, że łączenie obowiązków zawodowych z życiem rodzinnym może wiązać się z pozytywnymi, jak i negatywnymi efektami ubocznymi, które wynikają z równoległej aktywności w obu obszarach (tzw. work-family spillover). Efekty te zachodzą w momencie przenoszenia na-stroju oraz emocji związanych z pracą na życie rodzinne lub odwrotnie [25]. Brak wyraźnych granic między domenami powoduje przenikanie się życia rodzinnego i zawodowego, co może prowadzić do licznych komplikacji.
W literaturze szczególnie często pojawia się wątek negatywnych skutków ubocznych, które mogą wynikać z konfliktu spowodowanego stresem, brakiem czasu oraz energii potrzebnej, aby sprostać wszystkim zobowiązaniom [26]. W efekcie, prowadzi to do pogarszającej się odporności oraz kondycji psychicznej [27]. Eksperci wyróżniają również pozytywne efekty wpływu życia zawodowego na prywatne, jak i życia prywatnego na zawodowe. Część badań [28] wskazuje nawet, że występowanie pozytywnych efektów może oznaczać potencjalne korzyści, niwelujące – przynajmniej częściowo – trudności łączenia ze sobą wielu obowiązków. Jedną z takich zalet może być możliwość odreagowania stresu przez wykonywanie bardziej preferowanych obowiązków. Pozytywne efekty zewnętrzne ma też nabywanie doświadczenia w jednej do-menie, które później może być użyte w drugiej. Siła danego efektu zależy przy tym głównie od czynników życiowych oraz warunków pracy, m.in.: wieku, swobody podejmowania decyzji, stanu cywilnego, czasu pracy oraz presji ze strony pracodawcy.
Negatywne efekty łączenia życia zawodowego z prywatnym mogą być szczególnie odczuwalne podczas tegorocznego okresu świątecznego. Frustracja i stres wynikające z konieczności pracy zdalnej, a także utrudnione kontakty z bliskimi oraz niepewność rozwoju sytuacji epidemicznej mogą prowadzić do kumulacji napięcia, które świadomie lub podświadomie będziemy przenosić na swoich bliskich przy wigilijnym stole. Specyficzny charakter więzi rodzinnych może jednak pomóc w rozładowaniu napięcia i ograniczonej eskalacji efektu. Badania w zakresie psychologii ewolucyjnej pokazują, że relacje rodzinne stanowią dodatkową motywację do działań altruistycznych [29]. Dzięki nim jesteśmy podświadomie bardziej skłonni łagodzić konflikty i „poświęcać” się dla najbliższych. Duży wpływ na postrzeganie relacji rodzinnych ma tzw. dobór krewniaczy (ang. kin selection), czyli szczególna przychylność oso-bom krewnym, która służy podświadomej ochronie naszej linii genetycznej [30]. Oznacza to, że za sprawą adaptacyjnych procesów ewolucyjnych bardziej angażujemy się w opiekę członków rodziny, kosztem m.in. najbliższych przyjaciół, nawet jeśli na innych płaszczyznach lepiej dogadujemy się z osobami formalnie z nami niespokrewnionymi. Pokazuje to ciekawe badanie [31] sprawdzające skłonność do podjęcia wysiłku podróży w celu spotkania się z bliskimi. W przypadku spotkania z dalszymi krewnymi to bliskość emocjonalna okazała się głównym czynnikiem decydującym o decyzji przebycia dłuższej podróży. Natomiast w odniesieniu do bliskich krewnych dużo większe znaczenie dla podjęcia trudu podróży miała bliskość genetyczna, nawet kosztem czynników emocjonalnych, czy indywidualnych preferencji. Badanie dobrze obrazuje również większą skłonność do poświęceń – uczestnicy byli gotowi jechać dłużej na spotkanie z bliskimi niż z dalekimi krewnymi. Paradoksalnie zatem, mimo licznych utrudnień i narastającej presji, więzi rodzinne mogą stanowić oazę spokoju podczas tegorocznych, innych niż wszystkie świąt.
Opracowanie/Źródło: Polski Instytut Ekonomiczny
[25] Mennino, S.F., Rubin, B.A., Brayfield A. (2005), Home-to -job and job-to-home spillover: The impact of company policies and workplace culture, http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/ download?doi=10.1.1.475.4037&rep=rep1&type=pdf [dostęp: 21.12.2020].
[26] Zedeck, S., Mosier, K. L. (1990), Work in the family and employing organization, https://psycnet.apa.org/ record/1990-15987-001 [dostęp: 21.12.2020].
[27] Grzywacz, J.G., Marks, N.F. (2000), Reconceptualizing the work-family interface: An ecological perspective on the correla-tes of positive and negative spillover between work and family, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10658890/ [dostęp: 21.12.2020].
[28] Greenhaus, J.H., Powell, G.N. (2006), When work and family are allies: A theory of work-family enrichment, https://www.jstor.org/stable/20159186?seq=1 [dostęp:
21.12.2020].
[29] Kruger, D.J. (2001), Psychological aspects of adaptations for kin directed altruistic helping behaviors, http://www-personal.umich.edu/ ~kruger/Kruger-Kin%20 directed%20altruism.pdf [dostęp: 21.12.2020].
[30] Tamże.
[31] Pollet, T.V., Roberts S.G.B, Dunbar, R.I.M (2013), Going That Extra Mile: Individuals Travel Further to Maintain Face-to -Face Contact with Highly Related Kin than with Less Related Kin, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/ journal.pone.0053929 [dostęp: 21.12.2020].
