Według Głównego Urzędu Statystycznego, od stycznia do września 2023 r., zwiększyła się liczba poszkodowanych, która przypada na 1000 pracujących – wskaźnik wypadkowości osiągnął 3,22. Z kolei nadal od lat najczęstszą przyczyną wypadku przy pracy jest nieprawidłowe zachowanie się pracownika. W tym roku stanowiło jednak mniejszy procent niż dotychczas.
Do września 2023 r. było więcej zgłoszeń wypadków niż w tym samym okresie w 2022 r. (o 7,5%), a ich liczba wyniosła 45 809 przypadków. W wypadkach śmiertelnych zginęło 99 osób, a ciężkich wypadków doznało 206 osób (to spadek odpowiednio o 10,0% i o 5,1% w porównaniu do 2022 roku).
Nadal najczęstszym wydarzeniem powodującym uraz jest uderzenie w nieruchomy obiekt (30,4%), a przyczyną wypadku przy pracy – nieprawidłowe zachowanie się pracownika (40,7%).
– Nieprawidłowe zachowanie się pracowników od lat stanowiło blisko 60% przyczyn wszystkich wypadków przy pracy. Obecnie, odsetek ten spadł do 40%. W ubiegłym roku GUS wprowadził kilka dodatkowych czynników, które mogą stanowić przyczynę wypadku – zauważa Marta Tomaszewska, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy, Specjalista ds. BHP w CWS Workwear. – Zmiany dotyczą przede wszystkim zwiększenia liczby kategorii związanych z wadami i eksploatacją czynnika materialnego oraz pojawienie się zupełnie nowej kategorii, „Zdarzenie niezależne od pracodawcy i pracownika, działanie osób trzecich lub zwierząt”. Udział tej kategorii to niemalże 10 proc. przyczyn wszystkich wypadków – dodaje.
Nowe rozszerzenia czy dodatkowa kategoria mogą pozwolić na dokładniejsze poznanie przyczyn wypadków i możliwe, że to one po części spowodowały spadek liczby wypadków spowodowanych nieprawidłowym zachowaniem się pracownika. Co więcej, wysoko uplasowała się również kategoria „inna przyczyna” i wyniosła ok. 8% – w poprzednich latach było to na ogół blisko 4%.
– Jeśli już doszło do wypadku, najczęściej wykonywaną przez poszkodowanego czynnością było poruszanie się (38,7%). Od lat nie zmieniło się również najczęstsze umiejscowienie urazu, którym jest uraz kończyn – doznało go blisko 80% pracowników, poszkodowanych w wypadkach – podsumowuje Marta Tomaszewska.
Od lat najwięcej wypadków w tej branży – dlaczego?
Podobnie jak w ubiegłych latach, najwięcej wypadków zanotowano podczas pracy w górnictwie i wydobywaniu, gdzie wskaźnik wypadkowości wyniósł do września 2023 r. – 10,83, porównywalnie do poprzednich lat (9,04 w 2022 r. oraz 9,89 w 2021 r.). Do wypadków często dochodziło także w sektorze związanym z dostawą wody; gospodarowaniem ściekami i odpadami; rekultywacją (8,69) oraz opieką zdrowotną i pomocą społeczną (5,47).
– Branża przemysłowa stanowi nie tylko najbardziej wypadkowy sektor, lecz również jeden z najbardziej wymagających. Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie odpowiedniego szkolenia w zakresie poprawy bezpieczeństwa i przestrzegania zasad BHP, a także właściwe przygotowanie stanowiska pracy oraz pracownika. To nie tylko kwestia ustawienia urządzeń, biurek czy maszyn, ale także zaopatrzenie pracownika w niezbędną odzież ochronną, jeśli praca tego wymaga. Przed zakupem odzieży ochronnej pracodawcy powinni konsultować się z przyszłymi użytkownikami, aby zapewnić jej odpowiednią wygodę i dopasowanie do sylwetki pracownika. Niezwykle istotne jest także dbanie o komfort psychiczny pracowników miejscu pracy, o czym niestety zbyt rzadko się mówi, zwłaszcza w branżach związanych z pracą fizyczną, gdzie liczba wypadków jest największa – na konieczność przywiązywania większej wagi do tego aspektu wskazuje Ewa Gawrysiak, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy oraz Regional Manager CEE w TenCate Protective Fabrics.
Województwa o największym wskaźniku wypadkowości to województwo śląskie (4,23) i warmińsko-mazurskie (4,01) oraz opolskie (3,93). W porównaniu z 2022 r. wskaźnik wypadkowości w tych województwach wzrósł i wynosił odpowiednio 3,90 oraz 3,82 i 3,63. Powodem największej liczby wypadków na Śląsku jest górnictwo i związane z nim trudne warunki oraz występowanie zagrożeń naturalnych. Z kolei na Warmii i Mazurach, a także w województwie opolskim przyczyną może być struktura zatrudnienia i przeważająca ilość branży o dużej wypadkowości m.in. rolnictwo, budownictwo czy przemysł drzewny. W 2023 r. najmniej wypadków było w województwie małopolskim (2,36), mazowieckim (2,46) oraz lubelskim (2,72).
Nowe pytanie w Statystycznej karcie wypadku
W związku z niezwykle popularną obecnie hybrydową oraz zdalną formą pracy, w 2023 r. zostało wprowadzone nowe pytanie, mające na celu ustalenie czy wypadek wydarzył się podczas pracy zdalnej lub telepracy. Dane wykazały, że podczas wykonywania pracy w takiej formie, doszło do wypadku z udziałem 233 osób.
Jak wynikało z danych GUS za I połowę 2023 r. w tym okresie najczęstszym powodem wypadków podczas pracy zdalnej były nagłe przypadki medyczne, takie jak zasłabnięcie oraz niewydolność krążeniowo-oddechowa, a jeden przypadek dotyczył uszkodzenia ścięgien i nerwów palców podczas gotowania.
– Praca zdalna jest wyzwaniem zarówno dla pracownika, jak i pracodawcy. Zatrudnieni często mają problem z utrzymaniem zasad ergonomii czy rozdzieleniem sfery pracy od przestrzeni domowej. Pracodawcom jest natomiast ciężej sprawować nadzór nad bezpieczną pracą pracownika. W kwietniu 2023 r. z pomocą w tej kwestii przyszedł ustawodawca. Wprowadzono nowe zasady dotyczące pracy zdalnej, a pracodawcy mieli obowiązek wdrożyć i zastosować odpowiednie regulaminy. Jednocześnie Państwowa Inspekcja Pracy w I połowie 2023 roku udzieliła 1 300 porad związanych z pracą zdalną. Ponieważ każdy pracownik pracując z domu/zdalnie, ma inne warunki, trudno jest pracodawcy stworzyć takie zasady, które minimalizowałyby ryzyko wypadku w każdym otoczeniu. U jednego zagrożeniem będzie poruszanie się po niezabezpieczonych schodach, u innego pies, który ugryzie właściciela. Inne zagrożenia będą w mieszkaniu usytuowanym w bloku, inne w domu jednorodzinnym, a jeszcze inne w pokoju hotelowym czy w wynajmowanym biurze. Dlatego istotna może okazać się weryfikacja, czy opracowane przez firmy wytyczne są spójne z zagrożeniami i przyczynami wypadków, jakie miały miejsce w minionym roku, a kluczowym elementem prewencyjnym powinno być podnoszenie świadomości samych pracowników – dodaje Anna Sikorska, ekspertka Koalicji Bezpieczni w Pracy oraz Dyrektor Działu Zasobów Ludzkich i Administracji w PW Krystian.