17 grudnia 2020 r. Ministerstwo Finansów wydało objaśnienia podatkowe w zakresie dokumentowania wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów dla celów stosowania stawki 0%. Wydane objaśnienia stanowią odpowiedź Ministerstwa na wprowadzony 1 stycznia 2020 r. pakiet przepisów pod nazwą Quick fixes, czyli, tłumacząc dosłownie, „szybkie naprawy” systemu VAT. Pomimo że w dużej części objaśnienia Ministerstwa potwierdzają jedynie rozumienie unijnych i krajowych przepisów w zakresie dokumentacji WDT, to w pewnym zakresie potwierdzają też pozytywne dla podatników podejście. W tym ostatnim aspekcie mogą stanowić korzystne narzędzie w dyskusji z organami podatkowymi na wypadek ewentualnej kontroli.
Na skróty:
Warunki zastosowania stawki 0% – polska ustawa
Jednym z podstawowych warunków zastosowania stawki 0% w przypadku transakcji wewnątrzwspólnotowej dostawy jest transport towarów z terytorium jednego państwa członkowskiego na terytorium innego oraz właściwe jego udokumentowanie w określonym czasie. W art. 42 ust. 3 ustawy o VAT określony został katalog dokumentów potwierdzających dokonanie wywozu. W szczególności są to dokumenty przewozowe otrzymane od przewoźnika, z których wynika specyfikacja poszczególnych sztuk ładunku, oraz że transport pomiędzy krajami został wykonany. Najbardziej popularnym dokumentem przewozowym jest CMR (transport samochodowy), CIM lub SMGS (kolejowy) czy konosament (morski) oraz AWB (lotniczy). Dodatkowo dokumentację mogą wzmocnić inne dowody określone w ustawie jak chociażby korespondencja handlowa, ubezpieczenie, koszty frachtu, dokumenty potwierdzające zapłatę czy przyjęcie towaru za granicą.
Quick fixes
Od 1 stycznia 2020 r. w życie weszło także Rozporządzenie 2018/1912 nowelizujące Rozporządzenie 282/2011, które wskazuje zasady dokumentowania wysyłki lub transportu towaru w ramach WDT. Jak wynika z art. 288 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, rozporządzenie wiąże w całości oraz ma zasięg ogólny i powinno być bezpośrednio stosowane we wszystkich krajach członkowskich.
Najistotniejszą zmianą wynikającą z Quick fixes jest wymóg dokumentacyjny w przypadku korzystania z 0% stawki podatku odnośnie do WDT. Przepisy unijne obowiązujące od 1 stycznia 2020 r. wprowadziły wymóg posiadania przynajmniej dwóch niesprzecznych ze sobą dokumentów wydanych przez dwie niezależne od siebie strony. W takich sytuacjach podatnik będzie mógł skorzystać z domniemania przemieszczenia towarów i stawki 0%, a ciężar dowodowy związany z obaleniem domniemania przeniesiony został na organy podatkowe.
Wprowadzone zostały dwie grupy dowodów potwierdzających przemieszczenie: grupa A oraz B. Podatnik chcący skorzystać ze stawki 0% powinien co do zasady posiadać dwa dokumenty z grupy A albo jeden z grupy A oraz jeden z grupy B. Grupę A tworzą następujące rodzaje dokumentów: CMR, konosament, faktura za przewóz lotniczy lub faktura od przewoźnika. Grupa B składa się z: polisy ubezpieczeniowej, dokumentów urzędowych (np. wydanych przez notariusza), poświadczenia odbioru wydanego przez magazyn. Z powyższego wynika więc, że wymóg dokumentacyjny do zastosowania domniemania jest bardzo surowy i wielu podatników może mieć problem z pozyskaniem pełnej dokumentacji. Walorem dodatnim objaśnień jest wskazanie przykładów opisujących sytuacje, gdzie podatnik posiada różne dokumenty WDT oraz wskazujących, kiedy ich zastosowanie jest prawidłowe.
Identyfikacja dwóch niezależnych stron
W wyjaśnieniach MF odniesiono się do kwestii niezależności stron. W tym zakresie niezbędne jest spełnienie dwóch kryteriów. Po pierwsze niezależne są podmioty posiadające inną osobowość prawną. Po drugie nie może być mowy o podmiotach niezależnych w sytuacji, gdy występują powiązania o charakterze rodzinnym lub osobistym tudzież powiązania własnościowe, organizacyjne, prawne, finansowe czy w zakresie członkostwa. W praktyce oznacza to szereg problemów dla przedsiębiorców, szczególnie funkcjonujących w grupach kapitałowych, gdzie spółki logistyczne stanowią odrębne podmioty. Niezależność stron rozumiana w sposób wskazany w objaśnieniach może być także przedmiotem sporu z organami podatkowymi, zwłaszcza jeżeli chodzi o płaszczyznę relacji osobistych, która nie została w pełni dookreślona w objaśnieniach.
Domniemanie przemieszczenia
W wydanych objaśnieniach MF odnosi się także do wyrażonego w Rozporządzeniu 282/2011 domniemania przemieszczenia (art. 45a ust. 1). Co istotne, Ministerstwo potwierdza, że domniemanie przemieszczenia może być stosowane w sytuacji, gdy podatnik spełnia wszystkie warunki określone w art. 45a ust. 1 lit a) lub b) Rozporządzenia 282/2011, czyli zasadniczo posiada odpowiednią dokumentację.
Niemniej jednak Ministerstwo wskazuje także, że brak posiadania dokumentacji oznacza co prawda obalenie domniemania, lecz podatnik w dalszym ciągu może zachować prawo do zastosowania stawki 0%. W takich sytuacjach konieczne będzie udowodnienie, że podatnik spełnia warunki do stawki 0% określone w polskiej ustawie o VAT. Innymi słowy, jeżeli podatnik nie jest w stanie spełnić surowych wymogów dokumentacyjnych wynikających z przepisów Quick fixes, jego sytuacja pozostaje taka, jak przed wprowadzeniem tych przepisów, czyli może korzystać z regulacji określonych w polskiej ustawie o VAT. W praktyce stanowi to potwierdzenie pozytywnego dla podatników podejścia oraz umożliwienie pozostawienia procesów związanych z WDT na niezmienionych zasadach.
Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
