Podatnik ma prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego, w przypadku gdy wydatek jest związany z działalnością opodatkowaną. Zdarza się, że w ramach prowadzonej działalności przedsiębiorcy nabywają towary i usługi, które pozostają poza działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów ustawy o VAT (nie podlegają opodatkowaniu VAT), wykorzystywane są do świadczenia usług zwolnionych z VAT lub też związane są z wykorzystaniem nieruchomości stanowiącej majątek przedsiębiorstwa na cele osobiste podatnika. W takich przypadkach podatnik ma ograniczone prawo do odliczenia podatku, a zastosowanie znajdą przepisy o proporcjonalnym odliczeniu podatku VAT.
Rozliczając VAT z faktur dotyczących nabycia towarów i usług wykorzystywanych do celów wykonywanej działalności gospodarczej, jak i do innych celów, w pierwszej kolejności podatnik powinien przyporządkować dany wydatek związany z zakupem towarów lub usług bezpośrednio do jednego z typów trzech działalności wskazanej powyżej i w takich przypadkach nie powinien odliczać VAT od faktury, którą mógł bezpośrednio przypisać do działalności nieopodatkowanej VAT. Jednak wiele wydatków związanych jest pośrednio z różnego rodzaju obszarami działalności i niemożliwe jest rozdzielenie i dokładne przypisanie wydatku do jednej z wymienianych kategorii. W takich sytuacjach zastosowanie znajdą przepisy o proporcjonalnym odliczeniu podatku VAT.
Na skróty:
Prewspółczynnik VAT
Przedsiębiorcy nabywający towary i usługi wykorzystywane zarówno w działalności gospodarczej, jak i do celów innych niż działalność gospodarcza, z wyjątkiem celów osobistych, w sytuacji gdy nie mogą przypisać dokonanego nabycia w całości bezpośrednio do działalności gospodarczej, zobowiązani są do określenia proporcji zgodnie z zakresem wykorzystania nabytych towarów oraz usług.
Za czynności wykonywane w ramach działalności gospodarczej należy uznać te związane z wszelką działalnością producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalnością osób wykonujących wolne zawody. Dodatkowo definicja działalności gospodarczej obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. Jeżeli więc dokonany zakup związany jest z działalnością gospodarczą w powyższym rozumieniu, podatnik będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT.
W przypadku gdy dokonany zakup nie dotyczy w sposób wyłączny działalności gospodarczej i nie jest możliwe bezpośrednie przypisanie wydatku do działalności gospodarczej, podatnik powinien samodzielnie określić sposób ustalenia proporcji odliczenia VAT, który winien odpowiadać specyfice prowadzonej działalności wykonywanej przez podatnika. Podział taki powinien być obiektywny i posiadać uzasadnienie.
Metody ustalania prewspółczynnika
Ustawodawca, przewidując problemy w ustaleniu prewspółczynnika, wskazał w art. 86 ust. 2c ustawy o VAT metody na określenie zakresu wykorzystania towarów i usług do działalności gospodarczej i innej działalności. Są to przykładowe metody, a ich katalog jest otwarty i zależy od indywidualnej sytuacji. Pierwszą z nich jest średnioroczna liczba osób wykonujących wyłącznie prace związane z działalnością gospodarczą w ogólnej średniorocznej liczbie osób wykonujących prace w ramach działalności gospodarczej i poza tą działalnością. W podobny sposób można wykorzystać dane dotyczące średniorocznej liczby godzin roboczych, rocznego obrotu czy średniorocznej powierzchni. To podatnik musi zdecydować, jaka metoda będzie najbardziej adekwatna w jego przypadku.
Prewspółczynnik a czynności na cele osobiste
W przypadku nabycia dóbr inwestycyjnych, które będą służyły działalności opodatkowanej, podatnik co do zasady będzie miał prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego. Jednak każde wykorzystanie na cele prywatne powinno być opodatkowane VAT. Z kolei w przypadku nabycia lub wytworzenia nieruchomości stanowiącej majątek firmy i późniejszego wykorzystywania jej do celów mieszanych należy ustalić odpowiednią proporcję. Wybór metody zależy od podatnika.
Współczynnik VAT
Kolejna kategoria, gdzie konieczne jest ograniczenie odliczenia VAT, obejmuje zakup towarów i usług wykorzystywanych do działalności zwolnionej z VAT. Działalność ta jest działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT, jednak z przyczyn podmiotowych lub przedmiotowych jest to działalność zwolniona. Jeżeli podatnik nie może wyodrębnić w całości lub w części kwot związanych z działalnością opodatkowaną oraz działalnością zwolnioną, podatnik powinien zastosować proporcję. W tym przypadku proporcję oblicza się zgodnie z art. 90 ust. 3 ustawy o VAT, tj. na podstawie rocznego obrotu z tytułu czynności, w związku z którymi przysługuje prawo do odliczenia VAT, w stosunku do całkowitego obrotu, a więc także z uwzględnieniem czynności zwolnionych. Innymi słowy, podatnik musi ustalić proporcję sprzedaży opodatkowanej do całkowitej sprzedaży. Dane potrzebne do wyliczenia proporcji pobiera się z roku poprzedzającego rok podatkowy, w odniesieniu do którego ustalana jest proporcja.
W przypadku gdyby sprzedaż zwolniona była jedynie incydentalną działalnością, ustawodawca przewidział próg w wysokości 98% oraz 500 zł VAT niepodliczalnego, który umożliwia zastosowanie domniemania wykorzystania całości zakupu do działalności opodatkowanej i odliczenie podatku VAT w pełnej wysokości. Z kolei w przypadku gdyby wartość współczynnika nie przekroczyła 2%, podatnik nie powinien w ogóle odliczać VAT z faktury.
Autor: Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.
