Istotnym elementem postępowania z odpadami jest ich przetwarzanie. Procesy przetwarzania powinny odbywać się w miejscu powstania odpadów. Jeśli to niemożliwe, to należy je przekazywać do najbliższych miejsc przetwarzania.
Przetwarzanie to procesy odzysku lub unieszkodliwiania, które można podzielić na:
- wszystkie procesy prowadzące do użytecznego zastosowania odpadów, zastępując nimi inne materiały,
- wszystkie procesy niebędące odzyskiem, nawet jeśli ubocznie dochodzi do odzysku substancji lub energii.
Przykłady procesów odzysku
Procesy odzysku są sklasyfikowane i wymienione w załączniku nr 1 do ustawy z 14 grudnia 2012 r. o odpadach, oznaczone jako procesy od R1 do R13.
Przykładami procesów odzysku są:
- wykorzystanie odpadów jako paliwa,
- wykorzystanie substancji organicznych (np. w biogazowniach),
- powtórna rafinacja olejów,
- odzyskiwanie składników z katalizatorów,
- regeneracja kwasów lub zasad,
- obróbka powierzchni ziemi przynosząca korzyści dla rolnictwa lub poprawiająca stan środowiska.
Przykłady procesów unieszkodliwiania
Z kolei procesami unieszkodliwiania mogą być między innymi:
- umieszczanie na składowiskach, w gruncie lub na powierzchni ziemi,
- biodegradacja, czyli przetwarzanie w glebie i w ziemi,
- wpompowywanie do odwiertów lub naturalnych komór, czyli głębokie zatłaczanie,
- odprowadzanie do mórz i oceanów,
- trwałe składowanie w kopalniach, np. w pojemnikach.
Procesy unieszkodliwiania są sklasyfikowane i oznaczane jako procesy od D1 do D15. Można je znaleźć w załączniku nr 2 do ustawy o odpadach.
Hierarchia postępowania z odpadami
Postępowanie z odpadami musi się odbywać według określonej hierarchii.
Zapobieganie powstawaniu odpadów, co oznacza zastosowanie takich środków, aby zmniejszyć ich ilość. Może to obejmować wydłużenie żywotności, przydatności do użytku, ponowne wykorzystanie, zmniejszenie zawartości substancji szkodliwych itp.
Przygotowanie do ponownego użycia, co oznacza sprawdzenie, czyszczenie lub naprawę całości lub części produktów w taki sposób, aby mogły być ponownie wykorzystane.
Recykling, czyli odzysk, co polega na ponownym przetwarzaniu odpadów na produkty, materiały lub substancje. Ponowne przetwarzanie materiału organicznego to recykling organiczny, polegający na obróbce tlenowej, w tym kompostowaniu, lub obróbce beztlenowej odpadów ulegających rozkładowi biologicznemu.
Inne procesy odzysku, czyli jakiekolwiek procesy prowadzące do użytecznego zastosowania odpadów przez zastąpienie nimi innych materiałów. Mogą to być także procesy przygotowujące odpady do pełnienia określonych funkcji w danym zakładzie lub ogólnie w gospodarce.
Unieszkodliwianie, czyli procesy które nie są odzyskiem. To ostatni w hierarchii sposób postępowania z odpadami, gdy nie ma możliwości innego postępowania.
Konsekwencje naruszenia zasad
Naruszenie zasady bliskości w pewnych warunkach jest wykroczeniem zagrożonym karą aresztu albo grzywny. Z kolei naruszenie zasady hierarchii może skutkować wydaniem przez wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska decyzji o wstrzymaniu działalności posiadacza odpadów. Dotyczy to sytuacji, gdy nie zostaną wysegregowane odpady nadające się do odzysku spośród odpadów przeznaczonych do unieszkodliwiania.
Podsumowanie
Postępowanie z odpadami zgodnie z zasadą bliskości i hierarchii jest ważne dla ochrony środowiska. Priorytetem jest minimalizacja ilości odpadów poprzez zapobieganie ich powstawaniu lub przetwarzanie w sposób umożliwiający ponowne użycie.
Autor: Radca Prawny Przemysław Ostrzyżek, Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy