Przedsiębiorcy otrzymali w ostatnich dniach wiadomość elektroniczną z informacją, że Minister Rozwoju pracuje nad pakietem osłonowym dla firm w związku z ogłoszoną pandemią SARS-CoV-2. Opracowywany pakiet osłonowy to zestaw propozycji zmian w prawie, które mają pomóc przedsiębiorcom odczuwającym negatywne skutki związane z rozprzestrzenieniem się koronawirusa. Najważniejsze ułatwienia mają dotyczyć: ulg w należnościach, w tym udogodnienia w płatnościach podatków i składek ZUS. Nie wszyscy jednak wiedzą, że wiele z tych rozwiązań dostępnych jest już dzisiaj. Możliwości te wyjaśnia adwokat dr Jacek Drosik z Kancelarii Prawnej Ślązak, Zapiór i Wspólnicy w Katowicach.
Ulgi w spłacie zobowiązań w sprawach indywidualnych
Przede wszystkim każdy przedsiębiorca może ubiegać się o udzielanie indywidualnych ulg w spłacie zobowiązań podatkowych czy ZUS. Taka możliwość wynika wprost z przepisów art. 67a i nast. ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 900 z późn. zm. – dalej OrdPU) oraz art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2015 roku, poz. 121 z późn. zm.) i może być zastosowana niezależnie od regulacji jakiejkolwiek specustawy. Podobne ulgi, na podstawie art. 64 w związku z art. 55, art. 60 i 68 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 869 z późn. zm. – dalej UFP) mogą być stosowane wobec niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym, czyli takich jak dotacje czy mandaty karne, a także w stosunku do zobowiązań stanowiących należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające organom administracji rządowej, państwowym jednostkom budżetowym czy państwowym funduszom celowym, co wynika z art. 55 UFP. Do tych ostatnich zobowiązań zalicza się m.in. opłaty za użytkowanie wieczyste.
Pomoc generalna
Poza indywidualną pomocą dla przedsiębiorców, ustawodawca przewidział również możliwość udzielania ulg w spłacie zobowiązań podatkowych o charakterze generalnym. Na podstawie art. 22 § 1 pkt 1 OrdPU minister właściwy do spraw finansów publicznych może, w drodze rozporządzenia, w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników, odstąpić w całości lub w części z poboru podatków, określając rodzaj podatku, okres, w którym następuje zaniechanie, i grupy podatników, których to dotyczy.
Ulgi indywidualne wymagają wniosku przedsiębiorcy
Żadna z przywołanych form pomocy (indywidualna czy generalna) nie jest realizowana automatycznie, ponieważ w każdym z przytoczonych przepisów ustawodawca posłużył się zwrotem „może”, który jest techniczną formą upoważnienia do rozstrzygnięcia sprawy na zasadzie uznania administracyjnego (zob. E. Ochendowski, Prawo administracyjne. Część ogólna. Toruń 2005, s. 201). Uznanie administracyjne istnieje wtedy, gdy administracja dla urzeczywistnienia stanu prawnego, może wybierać między różnymi rozwiązaniami. Norma prawna nie determinuje wówczas w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu (Ibidem). Niemniej, bez względu zatem na to, czy parlamentarzyści uważają za stosowne tworzenie kolejnych ustaw specjalnych, Minister Finansów mógł już wcześniej i może nadal podjąć działania, do których upoważnia go Ordynacja Podatkowa, a które mogą pomóc podatnikom dostosować się do zmieniających warunków związanych z pandemią koronawirusa. Wobec bierności ministra, przedsiębiorcy już teraz mogą występować z wnioskami indywidualnymi. Za pozytywnym rozpatrzeniem tych wniosków przemawiają przesłanki udzielenia ulg, którymi są interes publiczny lub ważny interes podatnika.
Kiedy pomoc może zostać udzielona
Przez interes publiczny rozumiemy dążenie do osiągnięcia określonych celów, które zamierza osiągnąć społeczeństwo (zob. S. Presnarowicz [w:] C. Kosikowski, L. Etel, R. Dowgier, P. Pietrasz, S. Presnarowicz, Ordynacja podatkowa, Warszawa 2006, str. 780)., „miarodajna jest tutaj konstytucja i zgodne z nią ustawodawstwo, a właściwie całe prawodawstwo” (E. Ochendowski, Prawo administracyjne…, str. 23). Interes publiczny powinien być więc badany przez cele, które przede wszystkim wynikają z ustaw. Będzie to zatem przede wszystkim ochrona zdrowa, która wprost wynika z art. 68 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), ale również ochrona pracy, która zgodnie z art. 24 tej ustawy znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Odstąpienie od poboru podatków czy udzielenie ulgi indywidualnej z pewnością pozwoli przedsiębiorcy przeznaczyć zaoszczędzone pieniądze na zakup większej liczby artykułów pierwszej potrzeby oraz skorzystanie z usług kurierów, co ograniczy konieczność wychodzenia z domu i zmniejszy ryzyko zakażenia siebie, ale i innych. Może być to zakup środków dezynfekujących, zmiana organizacji pracy etc. Dziwić może, że Minister Finansów rozporządzeniem z dnia 11 lipca 2018 r. w sprawie zaniechania poboru podatku od czynności cywilnoprawnych od umowy sprzedaży lub zamiany waluty wirtualnej (Dz. U. poz. 1346 z późn. zm.) zwolnił z podatku podatników uzyskujących z tego źródła przychody, nie korzysta natomiast z tej kompetencji w sytuacji pandemii koronawirusa. Bierność Ministra Finansów jest o tyle niezrozumiała, że urzędnicy Ministerstwa Rozwoju szukają rozwiązań, które Minister Finansów może natychmiast wprowadzić w oparciu o posiadane kompetencje. Nie ulega wątpliwości, że pomoc leży nie tylko w interesie publicznym, ale także w sferze ważnych interesów podatników. Udzielenie okresowej ulgi, wielu przedsiębiorcom pozwoli przetrwać najtrudniejszy okres pandemii, dzięki czemu w przyszłości nadal będą płacić podatki. Tych podatków państwo nie uzyska, jeżeli przedsiębiorcy nie poradzą sobie z trudnościami spowodowanymi pandemią, w efekcie czego będą zmuszeni ogłosić upadłość lub podjąć decyzje o likwidacji działalności gospodarczej.
Z kolei ważny interes to „taki, od którego wiele zależy, mający dla kogoś dużą wagę, duże znaczenie, znaczący, doniosły, cenny” (Nowy Słownik Języka Polskiego pod redakcją E. Sobol, Warszawa 2002, str. 1111). Nie ma ważniejszego interesu, niż życie, zdrowie, ochrona miejsc pracy.
Sama możliwość udzielenia pomocy nie wystarczy
Organy administracyjne dysponują już zatem kompetencjami niezbędnymi do pomocy przedsiębiorcom walczącym ze skutkami pandemii. Przedsiębiorcy nie powinni czekać i już dziś powinni składać wnioski. Należy jednak pamiętać, że pomoc nie jest automatyczna, stąd zasadnicze znaczenie będzie miał, w przypadkach spraw indywidualnych, dobrze umotywowany i udokumentowany wniosek. Organ administracyjny nie sporządzi wniosku za przedsiębiorcę, bo to przedsiębiorca jest tym uczestnikiem postępowania wyjaśniającego, który jest najlepiej zorientowany w jej sytuacji (zob. M. Szubiakowski [w:] M. Szubiakowski, M. Wierzbowski (red.) A. Wiktorowska, Postępowanie administracyjne – ogólne, podatkowe i egzekucyjne, Warszawa 2002, s. 115), dlatego tylko on może wskazać związek pandemii korona wirusa z jego sytuacją ekonomiczną, rodzinną, finansową itp. Innymi słowy tylko dobrze umotywowanym wnioskiem może przekonać, że za udzieleniem mu pomocy od Państwa, przemawia jego ważny interes lub pomoc leży w interesie publicznym.
Nie ma sensu czekać na rozwój prac parlamentarnych. Prawodawca już upoważnił organy administracyjne do działania. Użycie zwrotu niedookreślonego, a takie występują przecież w każdym z przytoczonych na wstępie przepisów, może być rozumiane tak, jak gdyby ustawodawca powiedział decydentowi „ty, wykształcony prawniczo, mądry, doświadczony decydencie, akceptujący moje wartości (dobitnie podkreślmy – akceptowane społecznie) i dysponując rzeczywistym rozeznaniem konkretnej sytuacji uczyń tak jak ja – ustawodawca uczyniłbym, gdybym dysponował pełnym konkretnym rozeznaniem sytuacji”(zob. Z. Ziembiński, Teoria prawa, Warszawa-Poznań 1978, s. 201). Warto mieć na uwadze fakt, że Minister Rozwoju pracuje wprawdzie nad pakietem osłonowym dla firm. Nie wiadomo jednak, jaka będzie finalna wersja zaproponowanych udogodnień i przede wszystkim – kiedy wejdą w życie. Tymczasem przedsiębiorcy muszą już gromadzić pieniądze na zaliczkę, na podatek dochodowy (do 20go marca) i VAT (płatny do 25go marca).
