Nadchodzące rozległe zmiany w prawie opakowaniowym już niedługo wpłyną na funkcjonowanie wielu podmiotów na rynku. Postępujące prace legislacyjne zarówno na szczeblu krajowym, jak i Komisji Europejskiej oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych pokazują, że nieuniknionym i potrzebnym kierunkiem zmiany jest przejście na gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ) w sektorze opakowań. Jak jednak wdrożyć taki system w Polsce? Wiele odpowiedzi poznamy już 10 października w Warszawie.
Na skróty:
Działania w duchu GOZ – system naczyń połączonych
System gospodarowania opakowaniami w obiegu zamkniętym, wynikający z założeń prawa europejskiego, to system, w którym materiały nie stają się odpadami, a raz wprowadzone na rynek, funkcjonują na nim tak długo, jak długo jesteśmy w stanie je wykorzystywać, przetwarzać i ponownie zawracać do obiegu. Kluczowymi czynnikami we wdrażaniu GOZ dla opakowań z tworzyw sztucznych są szeroka współpraca całego łańcucha i wymiana wiedzy, umożliwiające stworzenie szczelnego systemu, w którym opakowania nie tracą szansy na ponowny obieg na żadnym z etapów. W tym systemie finalne zagospodarowanie opakowania wymaga bowiem podjęcia odpowiednich decyzji na każdym etapie jego życia, a działanie jednego podmiotu wpływa na pozostałe. Przykładowo, decyzje podejmowane na etapie projektowania opakowania mają wpływ na dalszą możliwość jego zagospodarowania oraz pozwalają usunąć niektóre bariery z tym zagospodarowaniem związane – to właśnie na tym etapie wdrożyć można rozwiązania wspierające możliwość recyklingu, ponownego wykorzystania opakowania, czy zastosowania nowych modeli biznesowych. Z drugiej strony, by dobrze zaprojektować opakowanie, należy znać i rozumieć bariery związane z dalszymi etapami jego życia – dystrybucją, sprzedażą, zbiórką i odzyskiem.
Łańcuch bez słabego ogniwa – jak wzmocnić system gospodarowania opakowaniami?
Biznes nie może działać wyrywkowo – nawet najlepiej zaprojektowane opakowanie nie wróci do obiegu, jeśli nie zostanie poddane selektywnej zbiórce, nawet najlepiej oznakowane opakowanie nie otrzyma drugiego życia, jeśli nie istnieje dla niego system recyklingu, działający w praktyce i na dużą skalę. Cyrkularne gospodarowanie opakowaniami wymaga zaangażowania wszystkich uczestników łańcucha wartości – od producentów opakowań, odpowiedzialnych za projektowanie opakowania, przez firmy wprowadzające opakowania na rynek, kreujące trendy i standardy, aż po podmioty zajmujące się recyklingiem i gospodarką odpadami, posiadające wiedzę na temat tego, jakie opakowania mają największe szanse na skuteczny recykling oraz które sprawiają dziś najwięcej trudności.
Zamykanie obiegu opakowań – rosnąca presja legislacyjna
Rewolucja w zakresie zamykania obiegu opakowań plastikowych nabiera tempa – z perspektywy biznesu, jednym z najistotniejszych momentów ubiegłego roku była publikacja przez Komisję Europejską projektu rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), mającego na celu ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko. Komisja stawia przed biznesem konkretne, bardzo ambitne cele, których realizacja doprowadzić ma do zmniejszenia wytwarzania odpadów opakowaniowych, promowania gospodarki o obiegu zamkniętym i wsparcia wykorzystania surowców wtórnych. Drugim przełomowym dokumentem, który zostanie opracowany do końca przyszłego roku, jest tzw. Traktat Plastikowy ONZ. Będzie to pierwszy globalny i prawnie wiążący dokument mający zapobiegać zanieczyszczeniu środowiska plastikiem. Dokument ten ma szansę być przełomowym w kontekście cyrkularnego gospodarowania opakowaniami plastikowymi. W kontekście tych zmian firmy muszą zrozumieć, że nie ma już czasu na bierność, a zamknięcie obiegu opakowań jest kierunkiem, w którym zmierzamy coraz szybciej.
Jakie działania podejmują dziś w tym zakresie firmy w Polsce?
Firmy wkraczające na ścieżkę GOZ mogą ułatwić sobie proces wdrożenia, idąc śladami liderów, którzy od kilku lat wprowadzają już podobne zmiany. W Polsce takie podmioty zrzesza Polski Pakt Plastikowy, działający w ramach międzynarodowej sieci paktów plastikowych Fundacji Ellen MacArthur. Polski Pakt Plastikowy to międzysektorowa platforma firm, dążących do zamknięcia obiegu opakowań z tworzyw sztucznych. Firmy w nim zrzeszone dążą do realizacji 6 celów strategicznych, w tym m.in. identyfikacji i eliminacji wskazanych opakowań nadmiernych i problematycznych, redukcji pierwotnych tworzyw sztucznych w opakowaniach, czy efektywnego wsparcia systemu zbiórki i recyklingu w Polsce. Realizacja tych celów opiera się na dwóch filarach – z jednej strony są to działania indywidualne firm, a z drugiej to właśnie wymiana wiedzy i wykorzystywanie synergii płynącej z partnerstwa. Kluczowa jest przy tym budowa zrozumienia pomiędzy branżami i taka współpraca odbywa się w Pakcie na kilku poziomach – są to zarówno spotkania grup roboczych, poświęconych kwestiom problemowym, jak i wymiana doświadczeń i rozwiązań wdrażanych przez firmy, wspólne dyskusje, czy spotkania z ekspertami w danych dziedzinach. Przedstawiciele branż, zwykle współpracujący wewnątrz własnego sektora, mają szansę poznać wyzwania, stojące przed pozostałymi uczestnikami rynku. Budując platformę współpracy nie można także zapominać o przedstawicielach świata nauki – tylko przy wsparciu naukowców i naukowczyń można planować skuteczne działania, oparte o najnowsze rozwiązania i innowacje technologiczne w zakresie zamykania obiegu opakowań.
Z jakich rozwiązań Paktu można skorzystać już dziś?
Dzięki szeroko zakrojonej współpracy międzysektorowej, pozwalającej poznać i uwzględnić różne perspektywy, Pakt uzupełnia lukę wiedzową pomiędzy przedstawicielami łańcucha wartości opakowań. Spośród wypracowanych efektów, ogólnodostępnych jest już 10 publikacji, związanych m.in. z identyfikacją i eliminacją opakowań nadmiernych i problematycznych[1], ekoprojektowaniem opakowań[2], czy klasyfikacją opakowań nadających się do recyklingu mechanicznego w praktyce i na dużą skalę[3]. W październiku do publikacji Paktu Plastikowego dołączą dwie kolejne – ABC wielokrotnego użycia opakowań – kompendium wiedzy na temat opakowań wielorazowych oraz Raport roczny za 2022 rok. Ich premiera zaplanowana jest podczas III Konferencji Urodzinowej Paktu, która w tym roku odbywa się pod hasłem „wiele perspektyw – wspólna wizja opakowań w obiegu zamkniętym”. 10 października w Warszawie liderzy rynku oraz eksperci spotkają się, by przedyskutować najpilniejsze wyzwania dla branży, m.in. w zakresie opracowywania wewnętrznych polityk i strategii firm, budowania efektywnego systemu zbiórki i recyklingu opakowań plastikowych w Polsce, wdrażania systemów wielokrotnego użycia opakowań z tworzyw sztucznych, czy skutecznej redukcji pierwotnych tworzyw sztucznych w opakowaniach. Konferencja będzie składała się z dwóch części: otwartej, dostępnej dla wszystkich zarejestrowanych osób*, która stanowi doskonałą okazję do zbudowania relacji z przedstawicielami wszystkich etapów łańcucha wartości opakowań oraz pozyskania wiedzy w najważniejszych tematach związanych z tworzywami sztucznymi oraz zamkniętej, podczas której pogłębione dyskusje toczyć będą członkowie Paktu.
[1] https://paktplastikowy.pl/wp-content/uploads/2021/09/PPP-Raport-Opakowania-Nadmierne-i-Problematyczne.pdf
[2] https://paktplastikowy.pl/wp-content/uploads/2022/10/PPP_9ZZP_FIN.pdf
[3] https://paktplastikowy.pl/wp-content/uploads/2022/08/PPP_Kryteria-klasyfikacji-opakowan-nadajacych-sie-do-recyklingu_-final-1.pdf
