Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe. Kiedy sukcesy stają się źródłem stresu

Współczesny świat biznesu stawia przed liderami coraz wyższe wymagania. Dynamiczne zmiany technologiczne, rosnąca konkurencja, presja na wyniki oraz konieczność zarządzania różnorodnymi zespołami sprawiają, że rola menedżera stała się bardziej złożona niż kiedykolwiek wcześniej. Jednak oprócz zewnętrznych wyzwań, takich jak adaptacja do nowych technologii czy zarządzanie pracą hybrydową, osoby na stanowiskach kierowniczych muszą mierzyć się także z wewnętrznymi trudnościami, które często pozostają niewidoczne na pierwszy rzut oka.

Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe to trzy zjawiska, które coraz częściej dotykają menedżerów na wszystkich szczeblach zarządzania. Choć każde z nich ma swoje źródła i objawy, łączy je jedno – wpływają nie tylko na efektywność liderów, ale także na ich zdrowie psychiczne, relacje z zespołem oraz długofalową zdolność do osiągania sukcesów. W erze, w której oczekuje się od przywódców nie tylko kompetencji, ale także odporności psychicznej i empatii, zrozumienie tych wyzwań staje się kluczowe dla budowania trwałego i skutecznego przywództwa – komentuje Katarzyna Dąbrowska, ekspertka ds. HR, współautorka programu Leadership Mastermind, platformy współpracy i wymiany wiedzy między liderami i mentorami.

Trzy główne wyzwania liderów

1. Syndrom oszusta – kiedy sukces staje się źródłem wątpliwości

Syndrom oszusta to zjawisko psychologiczne, które polega na poczuciu, że mimo osiąganych sukcesów, nie zasługujemy na swoje stanowisko. Ludzie w życiu zawodowym dotknięci tym syndromem często mają wrażenie, że ich awans czy pozycja są wynikiem szczęścia lub przypadku, a nie rzeczywistych kompetencji. Badania pokazują, że 57% pracujących Polaków odczuwa syndrom oszusta, a wśród menedżerów i osób na stanowiskach kierowniczych odsetek ten może być jeszcze wyższy (serwis Cveasy.pl i agencja Elephate, 2023/2024).

W praktyce syndrom oszusta objawia się poprzez:

• Nadmierną samokrytykę – osoby na stanowiskach kierowniczych często bagatelizują swoje osiągnięcia, przypisując je czynnikom zewnętrznym, takim jak szczęście czy wsparcie innych.
• Strach przed oceną – obawa, że inni odkryją ich „niedoskonałości”, prowadzi do unikania podejmowania ryzyka i podejmowania decyzji asekuracyjnych.
• Porównywanie się z innymi – szczególnie w erze social mediów, gdzie sukcesy innych są często wyolbrzymiane, a porażki ukrywane.

Syndrom oszusta nie tylko wpływa na pewność siebie liderów, ale także na ich zdolność do efektywnego zarządzania zespołem. Przywódca, który nie wierzy w swoje kompetencje, ma trudności z podejmowaniem decyzji, unika odpowiedzialności i może mieć problem z motywowaniem innych.

2. Perfekcjonizm – pułapka nieustannego dążenia do doskonałości

Perfekcjonizm, choć często postrzegany jako zaleta, może stać się pułapką dla liderów. Zdrowy perfekcjonizm przejawia się w dążeniu do wysokich standardów i dbałości o jakość, jednak jego niezdrowa forma prowadzi do autoagresji – nadmiernego krytycyzmu wobec siebie, chronicznego stresu i poczucia, że nigdy nie jest się wystarczająco dobrym.

Według badań opublikowanych w Journal of Personality and Social Psychology, perfekcjonizm wśród młodych dorosłych wzrósł o 33% w ciągu ostatnich trzech dekad. Wśród przywódców ten trend jest szczególnie widoczny, ponieważ presja na osiąganie doskonałych wyników często idzie w parze z odpowiedzialnością za zespół i organizację.

Objawy niezdrowego perfekcjonizmu u liderów to:

• Praca po godzinach – ciągłe poprawianie projektów, nawet gdy są już wystarczająco dobre.
• Strach przed błędami – unikanie podejmowania ryzyka, co hamuje innowacyjność.
• Chroniczny stres – wynikający z poczucia, że nigdy nie spełnia się własnych oczekiwań.

Perfekcjonizm często idzie w parze z syndromem oszusta. Zaangażowani przywódcy, którzy czują, że nie są wystarczająco dobrzy, starają się nadrobić to jeszcze większym wysiłkiem, co tylko pogłębia ich problemy i prowadzi do kolejnego wyzwania – wypalenia zawodowego.

3. Wypalenie zawodowe – konsekwencja ciągłej presji

Wypalenie zawodowe to stan chronicznego wyczerpania emocjonalnego, fizycznego i mentalnego, który wynika z długotrwałego stresu i przeciążenia pracą. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wypalenie zawodowe zostało oficjalnie uznane za syndrom związany z pracą, a jego objawy obejmują:

• Chroniczne zmęczenie – zarówno fizyczne, jak i emocjonalne.
• Brak motywacji – poczucie, że praca nie ma sensu lub nie przynosi satysfakcji.
• Obniżona efektywność – trudności w koncentracji i podejmowaniu decyzji.

Wypalenie zawodowe jest szczególnie niebezpieczne, ponieważ wpływa nie tylko na własną efektywność przywódców, ale także na morale całego zespołu.

Obecnie aż 29% polskich specjalistów i menedżerów deklaruje odczuwanie syndromu wypalenia zawodowego (Hays Polska, 2024), a ponad 80% jest nim zagrożona (Mercer, 2024). Badania z 2024 r. (Pluxee Polska, dawniej Sodexo) wskazują, że 67% menedżerów w Polsce boryka się z wypaleniem zawodowym. Najczęściej (75% z nich) zarządza zespołami do 5 osób. Jak to wygląda na świecie? Według badania e-platformy Capterra aż 71% menedżerów na świecie zmaga się ze stresem, przeładowaniem pracą i wypaleniem zawodowym.

Wypalenie zawodowe często jest wynikiem nakładających się na siebie syndromu oszusta i perfekcjonizmu. Liderzy, którzy nieustannie dążą do doskonałości i jednocześnie czują, że nie są wystarczająco dobrzy, pracują na najwyższych obrotach, ignorując sygnały zmęczenia i stresu. W efekcie tracą energię, motywację i zdolność do empatycznego zarządzania zespołem – dodaje Katarzyna Dąbrowska.

Jak sobie radzić z wyzwaniami? Praktyczne strategie dla liderów

Syndrom oszusta: Jak budować pewność siebie?

Syndrom oszusta to zjawisko, które można przezwyciężyć, pracując nad swoim nastawieniem i budując realistyczny obraz własnych kompetencji. Oto kilka strategii, które mogą pomóc liderom:

• Regularny feedback od zespołu – Proszenie współpracowników o opinie na temat swojej pracy pomaga zobaczyć, jak inni postrzegają nasze kompetencje. To może złagodzić poczucie nieadekwatności.
• Praca z mentorem lub coachem – Wsparcie doświadczonego mentora może pomóc w zidentyfikowaniu źródła wątpliwości i wypracowaniu strategii budowania pewności siebie.
• Dokumentowanie sukcesów – Prowadzenie dziennika osiągnięć, w którym zapisuje się swoje sukcesy i pozytywne opinie od innych, pomaga w utrwalaniu poczucia własnej wartości.
• Zmiana narracji wewnętrznej – Zamiast myśleć: „Nie zasługuję na to stanowisko”, warto powtarzać sobie: „Jestem tu, ponieważ mam odpowiednie kompetencje i doświadczenie”.

Perfekcjonizm: Jak znaleźć zdrową równowagę?

Perfekcjonizm nie musi być destrukcyjny, jeśli nauczymy się go kontrolować. Oto jak liderzy mogą znaleźć zdrową równowagę:

• Ustalanie realistycznych standardów – Zamiast dążyć do perfekcji, warto skupić się na osiąganiu „wystarczająco dobrych” wyników. Czasem 80% wysiłku daje 95% efektu.
• Delegowanie zadań – Osoby na stanowiskach kierowniczych powinni ufać swoim zespołom i delegować zadania, zamiast próbować kontrolować każdy szczegół.
• Akceptacja błędów – Błędy są naturalną częścią procesu uczenia się. Zamiast je demonizować, warto traktować je jako okazję do rozwoju.
• Techniki zarządzania czasem – Stosowanie metod takich jak zasada Pareto (80/20) czy technika Pomodoro może pomóc w uniknięciu nadmiernego przeciążenia pracą.

Wypalenie zawodowe: Jak zapobiegać i regenerować siły?

Wypalenie zawodowe to stan, któremu można zapobiec, dbając o równowagę między pracą a życiem prywatnym oraz stosując odpowiednie strategie zarządzania stresem. Oto kilka praktycznych wskazówek:

• Regularny odpoczynek – Liderzy powinni pamiętać o przerwach w pracy, urlopach i czasie wolnym, który pozwala na regenerację sił.
• Aktywność fizyczna – Sport, spacery czy joga to skuteczne sposoby na redukcję stresu i poprawę samopoczucia.
• Medytacja i mindfulness – Techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy ćwiczenia oddechowe, pomagają w zarządzaniu stresem i zwiększają odporność psychiczną.
• Szukanie wsparcia – Rozmowy z mentorem, coachem czy psychologiem mogą pomóc w zidentyfikowaniu źródła wypalenia i wypracowaniu strategii radzenia sobie z nim.
• Budowanie zdrowych nawyków – Regularne spanie, zdrowe odżywianie i unikanie nadmiernego korzystania z używek (np. kawy, alkoholu) to kluczowe elementy dbania o siebie.

Angażujące przywództwo: Jak budować silny zespół?

Jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie z wyzwaniami jest budowanie silnego, zaangażowanego zespołu. Angażujące kierownictwo polega na:

• Słuchaniu zespołu – Regularne rozmowy z pracownikami, pytanie o ich potrzeby i opinie, pomagają w budowaniu zaufania a także we wzmacnianiu poczuciu wpływu pracownika na firmę.
• Komunikacji empatycznej – Liderzy powinni być świadomi emocji, potrzeb i postaw swoich pracowników i indywidualnie dobierać metody i narzędzia przywódcze. Komunikacja empatyczna pomaga również unikać konfliktów lub rozwiązywać je na etapie początkowym, dzięki czemu atmosfera pracy jest dużo lepsza.
• Wspieraniu rozwoju zespołu – Inwestowanie w szkolenia, mentoring i rozwój zawodowy pracowników zwiększa ich zaangażowanie i lojalność. W firmach o wysokim poziomie zaangażowania pracownicy również chętnie dzielą się wiedzą między sobą, rozwijając się wzajemnie.
• Dzielenie się odpowiedzialnością – Osoby na stanowiskach kierowniczych powinni angażować zespół w proces decyzyjny, co nie tylko zmniejsza ich obciążenie, ale także buduje poczucie wspólnoty i wpływu.
• Wskazywaniu sensu pracy – Element szczególnie ważny dla młodszych pokoleń, które potrzebują nadawać znaczenie swojej pracy. Gdy pracownicy czują, że pracują dla wyższych celów, są bardziej zaangażowani.

Ciągły rozwój: Jak inwestować w siebie?

Przywództwo to nieustanny proces rozwoju. Liderzy, którzy skutecznie chcą radzić sobie z wyzwaniami, powinni:

• Uczestniczyć w programach rozwojowych – Różne projekty oferują możliwość wymiany doświadczeń z innymi menedżerami i zdobywania nowych umiejętności.
• Czytać i uczyć się – Regularne śledzenie trendów w zarządzaniu, czytanie książek i uczestnictwo w szkoleniach pomaga w rozwoju zawodowym.
• Prosić o feedback – Regularne proszenie zespołu, mentora czy przełożonych o opinie na temat swojego stylu zarządzania pozwala na ciągłe doskonalenie.

Przywództwo to nie tylko dbanie o innych, ale także o siebie

Syndrom oszusta, perfekcjonizm i wypalenie zawodowe to wyzwania, które dotykają coraz większej liczby osób na wysokich stanowiskach. W świecie, gdzie presja na szybkie wyniki i ciągłe zmiany są codziennością, łatwo zapomnieć, że skuteczne przywództwo zaczyna się od dbania o siebie. Menedżer, który nie radzi sobie z własnymi emocjami, wątpliwościami czy stresem, trudno będzie inspirować i motywować innych.

Warto pamiętać, że przywództwo to nie tylko osiąganie celów, ale także tworzenie środowiska, w którym zarówno osoba na kierowniczym stanowisku, jak i jej zespół mogą się rozwijać. Dlatego tak ważne jest, aby przywódcy nie bali się prosić o pomoc, korzystać z mentoringu czy uczestniczyć w programach rozwojowych. Wymiana doświadczeń z innymi menedżerami i wsparcie ekspertów mogą stać się impulsem do pozytywnych zmian.

Na koniec warto zadać sobie pytanie: Czy jesteśmy gotowi, aby nie tylko prowadzić innych, ale także zadbać o siebie? Bo tylko wtedy, gdy lider jest w dobrej kondycji psychicznej i emocjonalnej, może stać się prawdziwym źródłem inspiracji dla swojego zespołu – kończy Katarzyna Dąbrowska.

Świadomość tych wyzwań to pierwszy krok do zmiany. Menedżerowie, którzy uczą się akceptować swoje niedoskonałości, szukają wsparcia i dbają o równowagę między pracą a życiem osobistym, są w stanie nie tylko przetrwać w trudnych warunkach, ale także tworzyć silne, zmotywowane zespoły. Angażujące i empatyczne zarządzanie, oparte na zrozumieniu siebie i innych, staje się kluczem do długotrwałego sukcesu.