Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w dniu 18 marca 2021 r. w sprawie C-895/19 wydał długo oczekiwane przez polskich podatników orzeczenie, dotyczące konieczności odrębnego rozliczania podatku VAT należnego i naliczonego, jeżeli do rozliczenia faktury dojdzie po upływie 3-miesięcznego okresu od daty powstania obowiązku podatkowego. Miejmy nadzieję, że ostateczne stanowisko TSUE jednoznacznie ukształtuje praktykę organów podatkowych w tym zakresie oraz będzie przez nie respektowane.
Jakich przepisów dotyczy wyrok TSUE
Przedmiotem orzeczenia TSUE jest zgodność przepisów ustawy o VAT dotyczących raportowania WNT z art. 178 w zw. z art. 168 Dyrektywy VAT. Na podstawie art. 86 ust. 10b oraz 10i ustawy o VAT wprowadzona została zasada, zgodnie z którą podatnik powinien rozliczyć transakcje wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów w terminie 3 miesięcy od daty, kiedy powstał obowiązek podatkowy. W przypadku WNT obowiązek podatkowy powstaje z datą wystawienia faktury, nie później niż do 15 dnia miesiąca następującego po miesiącu dostawy. Podatnik ma zatem 3 miesiące od upływu miesiąca, w którym powstał obowiązek podatkowy, na rozliczenie WNT od tej daty. Tytułem przykładu można przywołać sytuację wewnątrzwspólnotowego nabycia długopisów, które przybyły w dniu 15 czerwca 2020 r. do Polski z Niemiec, a faktura została wystawiona 13 czerwca 2020 r. Podatnik może tę transakcję rozliczyć do końca września 2020 r. bez negatywnych konsekwencji, traktując transakcję WNT jako neutralną podatkowo, tzw. efekt fiskalny VAT należnego i naliczonego się zrównoważy.
W przypadku, gdy nie uda mu się rozliczyć podatku w okresie 3 miesięcy, obowiązywać zaczynają sankcyjne przepisy stanowiące o obowiązku rozpoznania podatku VAT należnego z tytułu WNT w dacie powstania obowiązku podatkowego, a podatku VAT naliczonego w deklaracji podatkowej w miesiącu dokonania korekty podatku należnego. Innymi słowy, bazując na danych z powyższego przykładu, podatnik dokonujący korekty deklaracji VAT za czerwiec 2020 r., dopiero w dniu 29 marca 2021 r. – z uwagi na opóźnione wykazanie WNT – powinien zgodnie z tymi przepisami podatek VAT należny wykazać w rozliczeniu za czerwiec 2020, z kolei prawo do wykazania podatku VAT naliczonego powstaje dopiero w rozliczeniu za marzec 2021 r. Powyższa sytuacja oznaczała konieczność zapłaty odsetek w związku z opóźnieniem w wykazaniu VAT należnego.
Kwestia powyższych przepisów już wcześniej wzbudzała kontrowersje na gruncie krajowego sądownictwa. Warto chociażby wskazać na wyroki Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, sygn. III SA/Wa 2044/18 oraz III SA/Wa 141/19, w których WSA powoływał się na „nieuzasadnioną dolegliwość ekonomiczną” dla podatników wynikającą z brzemienia tych przepisów, wskazując jednocześnie, że przepisy te, mając charakter sankcyjny, w żaden sposób nie miarkowały stopnia przyczynienia się podatnika do powstania opóźnień, a ich cel polegający na walce z wyłudzeniami podatkowymi w sposób znaczący wpływał na działanie podmiotów funkcjonujących zgodnie z prawem. Zatem sądy administracyjne co do zasady stały na stanowisku, że przepisy te wykraczają daleko poza istotę podatku VAT. W związku z powyższym WSA w Gliwicach postanowieniem z dnia 4 listopada 2019 r., sygn. I SA/Gl 495/19, skierował pytanie prejudycjalne do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w kontekście zgodności tych przepisów z Dyrektywą VAT.
Stanowisko TSUE
TSUE wskazał, że art. 167 i 178 dyrektywy Rady 2006/112/WE stoją w sprzeczności z przepisami krajowymi, zgodnie z którymi odliczenie VAT naliczonego w tym samym okresie, co VAT należnego dla transakcji wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, uzależnione jest od wykazania VAT należnego w terminie 3 miesięcy od daty powstania obowiązku podatkowego. Oznacza to, że TSUE poparł stanowisko sądów administracyjnych opisane powyżej i wskazał, że podatek VAT w przypadku transakcji wewnątrzunijnych powinien być neutralny, gdyż jest to wymóg „formalny” tego podatku.
Skutki orzeczenia TSUE dla podatników
Orzeczenie TSUE ma zdecydowanie przełomowy charakter dla podatników i może być podstawą do wnioskowania o zwrot nadpłaconych odsetek w związku z wykazaniem VAT naliczonego i należnego w różnych okresach. Wyrok może być także podstawą do korekty rozliczeń i wnioskowania o zwrot nadpłaconych odsetek także w przypadku importu usług, jednak w tym przypadku należy także przeanalizować kryterium należytej staranności.
W związku z powyższym podatnicy powinni zweryfikować dokonane transakcje pod kątem możliwości wykorzystania tego wyroku oraz złożyć w stosunkowo niedługim czasie wnioski o zwrot nadpłaconych odsetek. Warto taki proces wcześniej zaplanować i zebrać argumenty, ponieważ urzędy mogą być niechętne do zwrotu odsetek, tym bardziej, jeżeli rozliczyły je z bieżącymi wpłatami podatku.
Wyrok ma także skutek na przyszłość, ponieważ podatnicy nie będą już musieli robić uciążliwych korekt w zakresie odrębnego rozpoznania VAT należnego i naliczonego od WNT i importu usług, a także płacić odsetek. Oznacza to powrót do wcześniejszych, przyjaznych zasad rozliczania tych transakcji.
Autor: radca prawny Robert Nogacki, Kancelaria Prawna Skarbiec specjalizuje się w ochronie majątku, doradztwie strategicznym dla przedsiębiorców oraz zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi.