Stopa zastąpienia emerytur w Polsce w kolejnych dekadach będzie systematycznie się obniżać, a w 2060 roku wyniesie tylko 24 proc. – większość Polaków będzie otrzymywać emerytury minimalne. Szczególnie narażone na niskie świadczenia są kobiety: mają krótszy okres pracy, przerwy związane z macierzyństwem, a także odkładają na emeryturę mniej niż mężczyźni – wynika z badania SW Research na zlecenie XTB.
Postawy, plany i wyobrażenia Polaków i Polek na temat emerytury zostały ujęte w raporcie „Oszczędności emerytalne Polaków – praktyki i przekonania”.
Kluczowe wnioski:
- ● Ponad połowa badanych (53 proc.) regularnie rozważa kwestie związane z emeryturą.
- ● 74 proc. respondentów zgadza się z tym, że państwowa emerytura nie zapewni im godnego poziomu życia.
- ● Aż 91 proc. kobiet przyznaje, że krótszy okres pracy i przerwy macierzyńskie mogą negatywnie wpłynąć na wysokość ich przyszłych świadczeń emerytalnych.
- ● Główną przeszkodą w rozpoczęciu oszczędzania na emeryturę są wysokie bieżące wydatki, co podkreśla aż 59% ankietowanych.
Malejąca stopa zastąpienia – relacji emerytury do ostatniego dochodu z pracy – jest konsekwencją zmian demograficznych: wzrasta liczba osób pobierających świadczenia emerytalne i maleje liczba płatników. W rezultacie oszczędzanie na emeryturę stało się kluczowym tematem dzisiaj wśród Polek i Polaków.
Na to zwrócił uwagę prof. Marek Szczepański z Politechniki Poznańskiej, ekspert Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego zajmujący się badaniami systemów emerytalnych: – Spadek przeciętnej stopy zastąpienia w Polsce jest największy wśród wszystkich państw UE. W świetle prognoz ZUS-u większość świadczeń to będą emerytury minimalne. Konsekwencją będzie wzrost względnego ubóstwa wśród osób starszych. W przyszłości świadczenia emerytalne z publicznego systemu emerytalnego będą niewystarczające, aby utrzymać dotychczasowy poziom życia po zakończeniu aktywności zawodowej – potrzebne są dodatkowe oszczędności emerytalne.
Na skróty:
Kobiety są szczególnie narażone na niższe świadczenia
Dane pokazują, że kobiety są bardziej niż mężczyźni świadome ryzyka otrzymania niskiej emerytury z powodu krótszego okresu pracy i przerw macierzyńskich.
– Kobiety stają przed wyjątkowymi wyzwaniami w kontekście swojej przyszłości finansowej. Niższe wynagrodzenia, przerwy w pracy zawodowej związane z macierzyństwem czy opieką nad rodziną, a także dłuższa oczekiwana długość życia sprawiają, że ich sytuacja emerytalna wymaga szczególnej uwagi – mówi Magdalena Sołtysiak, finansistka, mentorka finansowa i prowadząca edukacyjny profil na Instagramie @stabilnafinansowo.
Mimo tej świadomości kobiety odkładają mniej na emeryturę w porównaniu do mężczyzn. Znaczna część kobiet (37 proc.) przeznacza na emeryturę mniej niż 5 proc. swoich dochodów, podczas gdy mężczyźni – od 5 do 10 proc. Wskazuje to na konieczność zwiększenia świadomości finansowej oraz zachęcania do równomiernego planowania emerytalnego wśród obu płci. W kontekście wyobrażeń o przyszłej emeryturze kobiety częściej zakładają, że będą kontynuować pracę zawodową.
Z badania wynika, że kobiety skutecznie zarządzają budżetami i planują swoje wydatki, jednak rzadziej angażują się w bardziej zaawansowane działania finansowe, takie jak analiza trendów rynkowych i inwestowanie.
Magdalena Sołtysiak dodaje: – To, co mnie cieszy, to rosnąca liczba kobiet, które pytają o to, jak zacząć inwestować, jak budować swoją niezależność finansową. Moim zdaniem kluczem jest edukacja – prosty, zrozumiały język, który pozwoli kobietom poczuć się pewnie w świecie finansów.
Co przeszkadza w oszczędzaniu na emeryturę?
Najczęstszym powodem nie oszczędzania na emeryturę są zbyt wysokie obecne wydatki, co podkreśla aż 59 proc. ankietowanych w grupie wiekowej 46-55 lat. 41 proc. Polaków wskazuje, że barierą są niespodziewane koszta, które ograniczają możliwości odkładania pieniędzy. Co czwarta osoba woli wydawać środki na bieżące przyjemności.
Jak zaznacza Marcin Tuszkiewicz, CEO Investio: – W podejmowaniu działań inwestycyjnych do oszczędzania na emeryturę Polaków blokuje strach przed stratą. Należy wkładać jak najwięcej wysiłku w edukację pozwalającą na zrozumienie ryzyka, jego istoty i metod zarządzania nim. Drugim punktem wartym uwagi jest dbanie o budżet domowy. Odkładanie na emeryturę powinno być przed wszystkimi wydatkami, podobnie jak z wynagrodzenia pobierane są składki na ZUS, NFZ i podatki, tak automatycznie powinien być odkładany procent na emeryturę. Wtedy “niespodziewane” wydatki nie miałyby wpływu na poziom oszczędności – mówi.
Istotne jest, że 13 proc. respondentów przyznaje, że nie wie, jak efektywnie oszczędzać na emeryturę. Brak wiedzy na ten temat jest problemem głównie w młodszych grupach wiekowych.
Polacy potrzebują edukacji finansowej, aby skutecznie oszczędzać na emeryturę
Zgodnie z badaniem, Polacy mają wysoką świadomość o niewystarczających świadczeniach emerytalnych z ZUS, a 64 proc. badanych uważa, że warto odkładać na emeryturę już na wczesnym etapie kariery zawodowej. Młodsze osoby często odkładają decyzję o oszczędzaniu na później, co może prowadzić do problemów finansowych w przyszłości i konieczności pracy dodatkowej na emeryturze.
– Jako XTB chcemy wypełnić lukę w zaangażowaniu młodszych grup wiekowych w ten ważny temat. Zapewniamy edukację w zakresie planowania finansowego i oszczędzania na emeryturę, aby wyposażyć młode pokolenie w wiedzę i narzędzia potrzebne do wczesnego i skutecznego oszczędzania, co zapewni im bardziej bezpieczną przyszłość – mówi Filip Kaczmarzyk, członek zarządu XTB.
Wyniki badania pokazują, że należy się skupić na poszerzeniu wiedzy w zakresie zarządzania finansami wśród Polaków: tylko 36 proc. respondentów rozumie podstawy inwestowania i aktywnie zarządza swoimi inwestycjami.
– Dzięki „magii” procentu składanego, każdy złoty odłożony dziś może urosnąć do sporej kwoty z perspektywy kilkudziesięciu lat, zakładając regularne inwestowanie i szukanie odpowiednio dużej, ale i bezpiecznej stopy zwrotu. Im wcześniej zaczniemy, tym większy będzie nasz kapitał na emeryturę. Przykładowo, odkładając 200 zł miesięcznie przez 40 lat (od 25. roku życia) przy średniej rocznej stopie zwrotu 5%, możemy zgromadzić ponad 300 000 zł. Jeśli zaczniemy 5 lat później, ta kwota zmniejszy się do około 230 000 zł. Należy jednak pamiętać, że inwestowanie wymaga odpowiedniego przygotowania, stosowania właściwych strategii i zawsze wiąże się z ryzykiem utraty środków – mówi Michał Stajniak, CFA, wicedyrektor Działu Analiz XTB.
Potencjalne obszary do rozwoju wskazuje fakt, że regularne oszczędzanie jest nawykiem 44 proc. osób, a śledzenie informacji finansowych jest nawykiem tylko 39 proc. uczestników.
O raporcie:
Badanie, którego wyniki zostały przedstawione w niniejszym raporcie, miało na celu zweryfikowanie zachowań, postaw i planów Polaków i Polek związanych z oszczędzaniem na emeryturę. Analizie poddano również powody do oszczędzania, wyobrażenia badanych o emeryturze i ocena własnych kompetencji finansowych.
Badanie zostało przeprowadzone metodą ankiety internetowej (CAWI). Było to badanie ilościowe zrealizowane na reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski.
Próba badawcza obejmowała osoby w wieku od 24 lat do 60 lat w przypadku kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn, co wynika z obowiązujących w Polsce granic wieku emerytalnego. Z badania zostały wykluczone osoby, które są obecnie na emeryturze, aby skupić się na aktywnej zawodowo populacji, która podejmuje decyzje dotyczące oszczędzania na przyszłość.
Zrealizowane zostały 1064 ankiety. Próba badawcza była reprezentatywna pod względem kluczowych cech demograficznych: płci, wieku oraz miejsca zamieszkania. Rozkład tych cech odzwierciedla strukturę populacji Polski, co umożliwia uogólnienie wyników.
Badanie zostało zrealizowane z końcem września 2024 r.
