Bazylejski Indeks AML[1] ponownie ocenił ryzyko związane z praniem pieniędzy
i finansowaniem terroryzmu, tym razem w ponad 160 krajach, nadając każdemu ocenę w skali od 0 do 10[2]. Na szczycie listy znalazły się te państwa, w których jest one najwyższe. Polska zajęła 131. miejsce w rankingu z oceną 4,34. Jak wypadamy na tle innych krajów w regionie? Czechom Indeks przyznał ocenę 3,85, co pokazuje, że nasz południowy sąsiad lepiej radzi sobie z niebezpieczeństwem związanym z AML[3]. Z kolei gorszy od Polski wynik odnotowała zarówno Słowacja (4,39), jak i Niemcy (4,63). Niższe pozycje Węgier (5,06), Ukrainy (5,26) oraz Białorusi (5,67) w zestawieniu nie zaskakują. Czy w naszym kraju również obecne są wyzwania, o których wspominają twórcy Indeksu we wnioskach, czy może polskie tendencje odbiegają od tych globalnych? Odpowiedzi poniżej.
Dlaczego Bazylejski Indeks AML jest istotny? To niezależny ranking tworzony przez Bazylejski Instytut ds. Zarządzania, międzynarodową organizację non-profit[4] na podstawie 17 publicznie dostępnych źródeł. Indeks ocenia dane państwo pod kątem ryzyka prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Na ostateczną oceną wpływa zbiorcza wartość tworzona na podstawie blisko 20 wskaźników, którym przypisana jest różna waga, podzielonych na 5 grup[5]:
- jakość systemu prawnego przeciwdziałania praniu pieniędzy, finansowaniu terroryzmu (AML/CFT[6]),
- ryzyko korupcji i oszustw,
- przejrzystość finansowa i standardy,
- ryzyko prawne i polityczne,
- przejrzystość i odpowiedzialność publiczna.
Bazylejki Indeks AML dostarcza informacji w zakresie oceny ryzyka AML w konkretnych jurysdykcjach, ale równie dokonuje klasyfikacji regionów w tym obszarze. Dostarcza wiedzę, która jest ważna nie tylko dla szerokiej opinii publicznej czy obywateli, których interesuje, jak ich państwo radzi sobie ze zwalczaniem przestępstw finansowych. Jest ona szczególnie istotna dla biznesu. Jak zaznacza Natalia Kozłowska, specjalistka ds. AML: – Indeks pokazuje, w których krajach i rejonach świata ryzyko prania pieniędzy, a także korupcji jest najmniejsze, oraz przestrzega się standardów przejrzystości finansowej, czyli po prostu, gdzie są najlepsze warunki do prowadzenia interesów. Współpraca z krajami o wysokim ryzyku AML wymaga szczególnej ostrożności, ale nawet stosowanie specjalnych środków zapobiegawczych nie eliminuje w zupełności niebezpieczeństwa i nie można ukrywać, że wymaga od przedsiębiorców uruchomienia dodatkowych nakładów finansowych i czasu.
Bazylejski Indeks AML pokazuje, że Polska stosunkowo dobrze radzi sobie z ryzykiem, związanym z praniem pieniędzy i występowaniem innych przestępstw finansowych (ocena 4,34 i 131. miejsce w rankingu). Nie można postawić takiej tezy na temat całego naszego regionu, głównie za sprawą sytuacji, z którą mamy do czynienia na Węgrzech (indeks – 5,06 i 88. miejsce w rankingu), Ukrainie (5,26 i 82. miejsce) i Białorusi (5,67 i 53. miejsce). Rosja nie jest ujęta w rankingu, ze względu na zawieszenie jej członkostwa w FATF[7] i nieupublicznianie przez władze informacji, które są istotne dla Indeksu. – Zdecydowanie lepiej w rankingu wypadają Litwa (3,54 i 156. miejsce) oraz Łotwa (4,08
i 145. miejsce). Można więc podejrzewać, że po publikacji Indeksu kraje te staną się jeszcze bardziej atrakcyjnymi adresami dla globalnych biznesów, które postanawiają w Europie otwierać kolejne oddziały lub przenosić część działalności – uzupełnia Natalia Kozłowska. Warto jednocześnie zaznaczyć, że ryzyko AML w rejonie Europy Środkowo-Wschodniej czy na starym kontynencie jest zdecydowanie niższe niż, chociażby w krajach Ameryki Południowej czy w państwach, które są w niechlubnej czołówce rankingu, takich jak np. Haiti czy Chiny.
Zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w ujęciu globalnym – jest lepiej, ale niekoniecznie w praktyce
Najnowszy Bazylejski Index AML pokazuje, że na przestrzeni roku nastąpiła poprawa
w obszarze zgodności technicznej z zaleceniami FATF. W których obszarach zmiany są największe? – Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na fakt, że kraje wyższego ryzyka, oceniane wcześniej negatywnie, zajmujące wysokie pozycje w rankingu, poczyniły postępy
w dostosowaniu swoich systemów do międzynarodowych standardów przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowania terroryzmu – komentuje Mariusz Woźniak, specjalista ds. AML.
Jednocześnie Indeks odnotowuje, że w wymiarze globalnym mamy do czynienia ze spadkiem skuteczności wdrażanych systemów i rozwiązań, które mają przeciwdziałać wspomnianym przestępstwom finansowym. Jeszcze trzy lata temu tzw. średnia skuteczność wynosiła 30%, teraz spadła do poziomu 28%. – Negatywna tendencja jest wyraźna, jednak główny problem leży gdzie indziej. Powody do zmartwień daje rosnąca rozbieżność między działaniami państw na całym świecie w obszarze AML, które są coraz bardziej zgodne z wytycznymi technicznymi, a praktyczną skutecznością stosowanych rozwiązań i procesów. Jest to związane m.in. z faktem, że niektóre wdrażane regulacje i narzędzia nie nadążają za rozwojem nowoczesnych technologii na czele z AI, które są wykorzystywane do łamania prawa także w obszarze finansowym. Problemem jest również brak odpowiedniej reakcji na zagrożenia związane z rynkiem kryptowalut i inne zjawiska współczesnego świata, które mają wpływ na ekonomię – dodaje Mariusz Woźniak, specjalista ds. AML.
Globalne tendencje widoczne w Polsce
Natalia Kozłowska, specjalistka ds. AML zwraca uwagę, że pozycja Polski w Bazylejskim Indeksie AML 2024, choć relatywnie stabilna i lepsza niż w poprzedniej edycji rankingu
(w 2023 r. ocena 4,46 i 116. miejsce), to jednak wskazuje na wyzwania stojące przed naszym krajem w kilku obszarach. – Głównym problemem pozostaje brak skuteczności wdrażania istniejących regulacji, co jest zjawiskiem globalnym i znajduje odzwierciedlenie
w najważniejszych wnioskach płynących z tegorocznego rankingu. Polski system prawny jest zgodny z technicznymi standardami międzynarodowymi, jednak brak skuteczności
w praktycznym zastosowaniu tych norm osłabia efektywność działań przeciwdziałających praniu pieniędzy i innym oszustwom finansowym – komentuje Natalia Kozłowska. Jakie jest rozwiązanie na wyjście z tego impasu?
Kluczową rolę w obszarze AML odrywa wymiana informacji i współpraca między odpowiednimi instytucjami finansowymi, organami ścigania oraz regulatorami krajowymi
i międzynarodowymi. – Wymiana danych musi opierać się na ogólnie przyjętych standardach określonych przez FATF, a także uwzględniać wyzwania związane z nowymi technologiami. Istotne są również wyzwania związane z ochroną danych osobowych, różnicami w regulacjach oraz niedoborem zaawansowanych systemów analitycznych, co utrudnia współpracę w wymiarze globalnym. Nie można pominąć kwestii utrzymywania kultury szkoleń, szczególnie warsztatów z praktykami z obszaru AML, aby poszczególne wprowadzane procedury były drogowskazem i realnym wsparciem na co dzień, a nie tylko zero-jedynkowym dokumentem ograniczającym możliwości wykrycia potencjalnych przestępstw – dodaje Mariusz Woźniak, specjalista ds. AML.
[1] Basel AML Index 2024: https://index.baselgovernance.org/
[2] Skala od 0 do 10, gdzie 0 oznacza niskie ryzyko, a 10 – najwyższe.
[3] AML – Anti-Money Laundering (Przeciwdziałanie Praniu Pieniędzy).
[4] Jej misją jest zapobieganie oraz zwalczanie korupcji i innych przestępstw finansowych na całym świecie. Istnieje od 2003 roku.
[5] Źródło: https://index.baselgovernance.org/methodology
[6] CFT – Counter Financing of Terrorism (Przeciwdziałanie Finansowaniu Terroryzmu).
[7] Międzynarodowa Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF – Financial Action Task Force).