Dynamicznie zmieniające się w ostatnich latach przepisy prawa podatkowego znacząco wpływają na wypełnianie obowiązków podatkowych w polskich przedsiębiorstwach. Polska ma drugi najbardziej skomplikowany system podatkowy według organizacji Tax Complexity Index, obejmującej 64 kraje. Zgodnie z Raportem Parlamentu Europejskiego z lutego 2023 r. „Overview on the tax compliance costs faced by European enterprises – with a focus on SMEs”, przedsiębiorcy w Polsce poświęcają średnio 334 godziny rocznie na wypełnianie obowiązków podatkowych, co plasuje Polskę na drugim miejscu pod względem liczby godzin w Europie, zaraz po Bułgarii z 441 godzinami – wynika z raportu “Podatki pod lupą: Jak odnaleźć się w labiryncie skomplikowanych przepisów podatkowych?” opracowanego przez PwC Polska.
Średnie koszty związane z wywiązywaniem się z obowiązków podatkowych w zakresie CIT w Polsce wynoszą 2.4% obrotu, co jest jednym z najwyższych wyników w UE – wyższe koszty odnotowano tylko na Cyprze (2.6%). Wyniki analizy polskiego systemu podatkowego w porównaniu do innych krajów z Europy i ze świata, wskazują na zbyt wysoki poziom skomplikowania polskiego systemu podatkowego. Przekłada się to bezpośrednio m.in. na trudności związane z wykonywaniem obowiązków podatkowych oraz z adaptacją do nowych regulacji, a także na liczne wątpliwości interpretacyjne.
“Żeby poprawić efektywność i transparentność systemu podatkowego, warto przyjrzeć się rozwiązaniom przyjętym w krajach z bardziej przejrzystymi systemami, takich jak Estonia, która słynie z uproszczonego podejścia do podatków. Kluczowe kroki to zastosowanie nowych technologii, jak na przykład sztuczna inteligencja, które mogą automatyzować i usprawniać procesy podatkowe, stałe konsultacje podatkowe z przedsiębiorcami i doradcami oraz publikowanie jasnych i praktycznych wytycznych. Uproszczenie przepisów i wydłużenie okresu vacatio legis mogłyby znacząco ułatwić przedsiębiorcom prowadzenie biznesu i zmniejszyć ryzyko błędów, jednocześnie zapewniając odpowiednie wpływy budżetowe. Systematyczna ocena skutków regulacji podatkowych i dostarczanie podatnikom zrozumiałych instrukcji są kluczowe dla poprawy funkcjonowania systemu podatkowego w Polsce” – mówi Tomasz Kassel, partner zarządzający działem Tax, Legal and People w PwC Polska.
Z przeprowadzonego badania przez Bank Światowy, na który powołuje się w swoim raporcie Parlament Europejski wynika istotny związek pomiędzy czasem niezbędnym do wywiązania się z obowiązków podatkowych, a poziomem skomplikowania przepisów prawa podatkowego. Szczególnie znanym przykładem państwa, w którym zarówno legislacja jak i zasady raportowania podatkowego, są klarowne i przyjazne podatnikom jest Estonia, słynąca z bardzo uproszczonego systemu podatkowego. Czas poświęcony na wypełnianie obowiązków podatkowych nie przekracza średnio 50 godzin rocznie. W zestawieniu Tax Complexity Index przygotowanym przez zespół badawczy z uniwersytetów w Paderborn i Monachium w Niemczech, za 2022 r. Polska znalazła się na drugim miejscu pod względem poziomu skomplikowania systemu podatkowego (próba badana to 64 kraje). Wskazane wcześniej kraje, czyli Dania zajęła 40., Francja 30., a Niemcy 31. Miejsce.
Kategorie składowe indeksu to: złożoność przepisów podatkowych uwzględniający 15 zmiennych, t.j. m.in.: stawka podatku, amortyzacja, podatek minimalny, zyski kapitałowe, dywidendy, czy ceny transferowe (według tej kategorii Polska ma trzeci najbardziej skomplikowany system przepisów podatkowych, dla porównania Dania – 36., Francja – 18., Niemcy – 21.). Kolejna kategoria to złożoność systemu podatkowego, na która składa się z 5 zmiennych, m.in. : wsparcie, płatność i składanie wniosków czy kontrole (Polska ma szósty najbardziej skomplikowany system podatkowy, dla porównania Dania – 41., Francja – 42., Niemcy – 32.). Zgodnie z rankingiem najmniej złożone systemy podatkowe mają Urugwaj (1.); Estonia (2.) i Szwajcaria (3.), natomiast najbardziej złożone Peru (64), Polska (63) i Izrael (62).
“Wysokie koszty wywiązywania się z obowiązków podatkowych w Polsce wynikają, m.in. z czasochłonności wykonywanych zadań. W praktyce, w celu wypełnienia licznych obowiązków podatkowych spółki ponoszą koszty związane m.in. z wynagrodzeniami i nadgodzinami pracowników wykonujących obowiązki podatkowe, rekrutacją nowych pracowników, nabyciem i utrzymaniem odpowiednich narzędzi informatycznych, zapewnieniem dostępu do szkoleń i baz wiedzy czy korzystaniem ze wsparcia zewnętrznych doradców podatkowych” – mówi Mikołaj Woźniak, partner PwC Polska, dział Tax, Legal and People.
Wskazujemy kilka rozwiązań mogących prowadzić do uproszczenia systemu podatkowego. Systemowa ocena skutków regulacji podatkowych: Prowadzenie stałej weryfikacji przepisów podatkowych w celu oceny na ile przepisy podatkowe są efektywne, biorąc pod uwagę przydatność danych gromadzonych przez organy podatkowe oraz ich wpływu na dochody budżetu państwa. Dokonana ocena powinna prowadzić do konkretnych działań obejmujących m.in. zmiany wybranych przepisów bądź ich uchylenie. Stałe konsultacje podatkowe: Regularne organizowanie spotkań z podatnikami, doradcami podatkowymi i innymi zainteresowanymi stronami w celu identyfikacji obszarów do usprawnień i uproszczeń w systemie podatkowym. Wydłużenie okresu vacatio legis: Zapewnienie podatnikom więcej czasu na przygotowanie się do zaadresowania nowych obowiązków podatkowych. Publikowanie wytycznych i wyjaśnień: Dostarczanie podatnikom praktycznych i zrozumiałych instrukcji i wyjaśnień w celu wsparcia ich w prawidłowym wypełnianiu obowiązków podatkowych
Z uwagi na dynamiczne zmiany w ustawach podatkowych, różnorodność pojawiających się rozporządzeń i wyjaśnień, a także wprowadzanie nowych rozwiązań legislacyjnych na poziomie unijnym, prawo podatkowe w Polsce pozostaje w stałym procesie ewolucji. Warto zatem szukać inspiracji w krajach o bardziej przyjaznych podatnikom rozwiązaniach, aby poprawić efektywność i przejrzystość systemu podatkowego.