W Polsce urlop rodzicielski jest dostępny zarówno dla matek, jak i ojców, ale wciąż niewielu mężczyzn decyduje się na jego wykorzystanie. Jako przyczynę takiego stanu rzeczy 40,5% ankietowanych przez Gi Group Holding wskazuje na tradycyjny podział ról w rodzinie, a 27,5% na dysproporcje w zarobkach między partnerami. Jakie inne czynniki oprócz kulturowych i ekonomicznych są przeszkodą w równym uczestnictwie w obowiązkach rodzinnych?
Rośnie zaangażowanie w aktywne ojcostwo, które oznacza opiekę nad dzieckiem i dzielenie się odpowiedzialnością za jego wszechstronny rozwój. Jak pokazują analizy, w wyniku wejścia w życie dyrektywy work-life balance zwiększa się liczba ojców korzystających z urlopów rodzicielskich. Według danych Share the Care w 2023 roku było to 19 tys. mężczyzn (czyli 7%), podczas gdy rok wcześniej tylko 3,7 tys.
Na skróty:
Tradycyjny podział ról
W Polsce na skutek promowania równouprawnienia kobiet i mężczyzn zachodzą zmiany kulturowe, wprowadzające model partnerski rodziny, w którym zarówno kobieta, jak i mężczyzna realizują się zawodowo oraz dzielą obowiązkami nad dziećmi. Nadal jednak bardzo silnie zakorzeniony jest model tradycyjny, zgodnie z którym to mężczyzna zapewnia rodzinie bezpieczeństwo finansowe, a kobieta jest zaangażowana m.in. w opiekę nad niemowlakami. Tym bardziej, że w pierwszych tygodniach ich życia to kobiety – z oczywistych względów – są najbliższymi dla nich osobami.
W ankiecie przeprowadzonej przez Gi Group Holding aż 40,5% respondentów wskazało, że powodem, dla którego wciąż niski odsetek mężczyzn decyduje się na urlop rodzicielski jest tradycyjny podział ról, a 27,5% – wyższe zarobki ojca.
Brak równego traktowania kobiet i mężczyzn w kontekście wysokości wynagrodzeń to poważny problem, z którym mierzy się wiele krajów, nie tylko Polska. Od wielu lat dyskusja na ten temat odbywa się w strukturach Unii Europejskiej, która chce wzmocnić zasadę równości płac. Aby zlikwidować lukę w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, 24 kwietnia 2023 roku Rada UE przyjęła dyrektywę o przejrzystości płac. Innym ukłonem w stronę równości jest dyrektywa work-life balance, która stwarza równe szanse w godzeniu życia rodzinnego z pracą zawodową. Co to oznacza dla matek i ojców w Polsce?
– Tradycyjny podział ról w rodzinie cały czas się zmienia. Unijna dyrektywa work-life balance zachęca mężczyzn do bardziej aktywnego uczestnictwa w opiece nad dzieckiem i korzystania z urlopów rodzicielskich. To sygnał dla matek, że będą miały większy niż kiedyś wpływ na ostateczną decyzję dotyczącą zawieszenia pracy zawodowej w pierwszym okresie życia dziecka – mówi Grzegorz Gojny, dyrektor regionalny w Gi Group Poland S.A.
A jak na kwestię świadczeń urlopowych dla ojców spogląda polski pracodawca?
Obawa mężczyzn przed utratą pozycji zawodowej
Nadal część pracodawców z dystansem patrzy na nieobecność mężczyzn z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem w pierwszym okresie jego życia. Urlopy macierzyńskie są zdecydowanie lepiej postrzegane niż tacierzyńskie, które polegają na wykorzystaniu części urlopu przysługującego matce dziecka. Według polskiego prawodawstwa mężczyźni mogą również skorzystać z prawa do urlopu ojcowskiego oraz urlopu rodzicielskiego, który został oddzielony od macierzyńskiego i ojciec, pozostający w stosunku pracy, może wykorzystać go jako samodzielne uprawnienie.
Tymczasem w ankiecie przeprowadzonej przez Gi Group Holding co 11 respondent wskazał na niechęć pracodawcy jako powód braku większego zaangażowania mężczyzn w aktywne ojcostwo. Z punktu widzenia przełożonego konieczność wprowadzania zmian w zarządzaniu obowiązkami w zespole, wypełnianie luki kadrowej i dobór zastępstw na czas nieobecności pracownika są czasochłonne, energochłonne i przede wszystkim kosztochłonne. A co czują ojcowie pracownicy?
– Mężczyźni, którzy stanęli przed wyzwaniem odnalezienia się w roli rodzica, będący jednocześnie uznanymi oraz cenionymi pracownikami mogą mieć zasadne obawy przed utratą pozycji zawodowej, a nawet pracy. Potwierdzają to wyniki ankiety, w której, 21% respondentów wskazało właśnie na ten czynnik jako powód niekorzystania z przysługującego urlopu, wyjaśnia Ewa Michalska, dyrektor operacyjna Grafton Recruitment.
Co pozwoliłoby zatem mężczyznom częściej podejmować decyzję o skorzystaniu z urlopu przeznaczonego na opiekę nad dzieckiem?
Zrównanie wynagrodzeń, edukacja, równorzędne prawa rodziców czy dodatek prorodzinny dla ojca?
Pomysłów na zachęcanie mężczyzn do aktywnego pełnienia roli odpowiedzialnego i kochającego taty, nie tylko w kontekście okresu wczesnego dzieciństwa pociechy, jest wiele. Jedne z nich dotyczą regulacji prawnych, mających obligować instytucje polityki rodzinnej i pracodawców do stwarzania dobrych warunków administracyjno-płacowych dla ojców. Inne odnoszą się do akcji edukacyjnych, w tym kampanii społecznych uświadamiających wartości płynące z budowania bliskości ojcem z dzieckiem od najmłodszych lat jego życia.
A co z dalszymi etapami rozwoju dziecka? Jak pracujący ojciec, szczególnie ten z wyższymi kwalifikacjami i kompetencjami, może wspierać m.in. wzrost emocjonalny i intelektualny swojej pociechy?
Troskliwy ojciec manager
Obraz ojca managera nadal nie przystaje w świadomości społecznej do wizji troskliwego, empatycznego i jednocześnie odpowiedzianego taty, znającego i mądrze zaspokajającego potrzeby dziecka. Powodem takiego stanu rzeczy mogą być silnie utrwalone stereotypy. A jak jest naprawdę?
Ojcowie managerowie najczęściej nie mogą – nawet czasowo – zrezygnować z pracy i nie korzystają z przysługujących im urlopów. Nie oznacza to jednak, że nie angażują się w opiekę nad swoim dzieckiem.
– Ojcowie managerowie prezentują różne postawy i zachowania, pełniąc rolę rodzica. Wiele zależy od ich priorytetów, wartości czy relacji w rodzinie. Z pewnością jednak, nawet pochłonięci pracą zajmujący wysokie stanowiska ojcowie, mogą w pełni nawiązać bliskość ze swoimi pociechami. Chcę podkreślić, że ci świadomi znaczenia ojcostwa potrafią umiejętnie wykorzystywać swoje doświadczenia i wspierać rozwój dziecka, uwzględniając jego predyspozycje i zdolności, wzmacniać cechy osobowości, które mogą być przydatne w przyszłości. Są to m.in. wiara w siebie, prawo do pomyłki, przedsiębiorczość, otwartość w komunikacji, umiejętność rozwiązywania problemów. Potencjał ojców managerów tkwi też w zdolnościach wyznaczania ścieżki rozwoju najmłodszych, także w kontekście ich przyszłego zatrudnienia – konkluduje Karolina Popiel, Human Resources Headhunter w Wyser.
