- Konflikt zbrojny staje się głównym i bezpośrednim zagrożeniem w 2025 roku, wskazywanym przez blisko jedną czwartą respondentów, co odzwierciedla rosnące napięcia geopolityczne oraz fragmentację na świecie.
- Dezinformacja zajmuje czołową pozycję w krótkoterminowych zagrożeniach, podsycając niestabilność i podważając zaufanie do rządów, co utrudnia pilną potrzebę współpracy w rozwiązywaniu wspólnych kryzysów.
- W dłuższej perspektywie dominują zagrożenia środowiskowe, w tym ekstremalne zjawiska pogodowe, utrata różnorodności biologicznej oraz załamanie ekosystemów.
Najnowsza, 20. edycja Global Risks Report, opracowanego przez Światowe Forum Ekonomiczne, przedstawia coraz bardziej podzielony, globalny krajobraz zagrożeń, w którym eskalacja wyzwań geopolitycznych, środowiskowych, społecznych i technologicznych zagraża stabilności i postępowi. Choć w tej edycji raportu zagrożenia gospodarcze są mniej widoczne, wciąż budzą niepokój i są powiązane z napięciami społecznymi oraz geopolitycznymi.
Konflikt zbrojny o charakterze państwowym został uznany za najważniejsze i najbardziej pilne globalne zagrożenie w 2025 roku, a niemal jedna czwarta respondentów wskazała go jako główny powód do niepokoju w nadchodzących miesiącach.
Dezinformacja pozostaje kluczowym zagrożeniem krótkoterminowym drugi rok z rzędu, podkreślając jej trwały wpływ na spójność społeczną i zarządzanie poprzez erozję zaufania oraz zaostrzanie podziałów narodowych. Inne istotne zagrożenia krótkoterminowe to ekstremalne zjawiska pogodowe, polaryzacja społeczna, cyberszpiegostwo oraz działania wojenne.
Zagrożenia środowiskowe zajmują czołową pozycję w długoterminowych prognozach, z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi, utratą różnorodności biologicznej oraz załamaniem ekosystemów na pierwszych miejscach w rankingach ryzyka w perspektywie 10-letniej. Krytyczne zmiany w systemach ziemskich oraz niedobory zasobów naturalnych również mają istotne znaczenie w tych prognozach. Zanieczyszczenie, które zajmuje piątą pozycję w pierwszej dziesiątce, jest postrzegane jako istotne ryzyko także w krótkoterminowej perspektywie. Jego szóste miejsce w tym rankingu odzwierciedla rosnące uznanie poważnego wpływu różnych rodzajów zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby na zdrowie oraz ekosystemy. Podsumowując, ekstremalne zjawiska pogodowe zostały uznane za zagrożenia zarówno bezpośrednie, jak i krótkoterminowe oraz długoterminowe.
Długoterminowy krajobraz jest także przyćmiony przez ryzyka technologiczne związane z dezinformacją, fałszywymi informacjami oraz negatywnymi skutkami rozwoju sztucznej inteligencji.
„Rosnące napięcia geopolityczne, załamanie globalnego zaufania i kryzys klimatyczny obciążają światowy system jak nigdy dotąd. W świecie naznaczonym pogłębiającymi się podziałami i kaskadowymi zagrożeniami, globalni przywódcy mają wybór: wspierać współpracę i odporność lub stawić czoła narastającej niestabilności. Stawka nigdy nie była wyższa” – komentuje wyniki raportu Mirek Dušek, Managing Director, World Economic Forum.
Zagrożona przyszłość
Raport, który opiera się na opiniach ponad 900 globalnych ekspertów ds. ryzyka, decydentów politycznych i liderów branży, ankietowanych we wrześniu i październiku 2024 r., przedstawia surowy obraz nadchodzącej dekady. Respondenci są znacznie mniej optymistyczni co do przyszłości dla świata w perspektywie długoterminowej niż krótkoterminowej. Prawie dwie trzecie respondentów przewiduje, że do 2035 r. globalny krajobraz pozostanie niespokojny, w szczególności z powodu nasilających się wyzwań środowiskowych, technologicznych i społecznych.
Ponad połowa badanych przewiduje pewną niestabilność w ciągu najbliższych dwóch lat, co odzwierciedla powszechne zerwanie międzynarodowej współpracy. Długoterminowe prognozy wskazują na jeszcze większe wyzwania, ponieważ mechanizmy współpracy będą musiały stawić czoła rosnącej presji. Zagrożenia społeczne, takie jak nierówności i polaryzacja społeczna, zajmują istotne miejsce zarówno w krótkoterminowych, jak i długoterminowych rankingach ryzyka. Rosnące obawy dotyczące nielegalnej działalności gospodarczej, wzrastającego zadłużenia oraz koncentracji strategicznych zasobów podkreślają słabe punkty, które mogą zdestabilizować globalną gospodarkę w nadchodzących latach. Wszystkie te kwestie niosą ryzyko zaostrzenia niestabilności wewnętrznej oraz podważenia zaufania do rządów, co dodatkowo komplikuje wysiłki mające na celu sprostanie globalnym wyzwaniom.
Wszystkie 33 zagrożenia w rankingu stają się coraz bardziej dotkliwe w dłuższej perspektywie, odzwierciedlając przy tym obawy respondentów dotyczące rosnącej częstotliwości lub intensywności tych zagrożeń w miarę upływu następnej dekady.
„Od konfliktów po zmiany klimatu, stajemy w obliczu wzajemnie powiązanych kryzysów, które wymagają skoordynowanych i wspólnych działań. Pilnie potrzebne są ponowne wysiłki na rzecz odbudowy zaufania i wspierania współpracy. Konsekwencje braku działania mogą być odczuwalne przez wiele pokoleń” – dodaje Mark Elsner, Head of the Global Risks Initiative, World Economic Forum.
Decydująca dekada: Współpraca kluczem do stabilności
W miarę pogłębiania się podziałów, potrzeba skutecznej globalnej współpracy nigdy nie była tak pilna. Jednak 64% ekspertów przewiduje, że kruchy, globalny porządek będzie naznaczony rywalizacją między średnimi a wielkimi mocarstwami, a multilateralizm stanie w obliczu poważnych napięć.
Izolacja nie jest jednak realnym rozwiązaniem. Nadchodząca dekada stanowi kluczowy moment dla przywódców, aby stawić czoła złożonym, wzajemnie powiązanym zagrożeniom oraz zająć się ograniczeniami istniejących struktur zarządzania. Aby uniknąć spirali niestabilności i zamiast tego odbudować zaufanie, zwiększyć odporność oraz zapewnić wszystkim zrównoważoną przyszłość sprzyjającą włączeniu społecznemu, narody powinny priorytetowo traktować dialog, wzmacniać więzi międzynarodowe i tworzyć warunki do wznowienia współpracy.
„W miarę jak wkraczamy w 2025 rok, zagrożenia wynikające z rosnącego protekcjonizmu stają się coraz bardziej niepokojące dla już i tak kruchych, globalnych łańcuchów dostaw. Proponowane regulacje, które wprowadzają ograniczenia w przepływie danych oraz przyczyniają się do eskalacji złośliwych cyberataków, dodatkowo zwiększą koszty dla przedsiębiorstw i ograniczą ich zdolność do pełnego wykorzystania innowacyjnych technologii cyfrowych oraz sztucznej inteligencji. Firmy, które podejmą kroki w celu wzmocnienia odporności swoich łańcuchów dostaw oraz inwestują w cyberbezpieczeństwo, będą lepiej przygotowane do stawienia czoła tym wyzwaniom i odniesienia sukcesu w coraz bardziej złożonym i podzielonym globalnym krajobrazie ryzyka” – dodaje Carolina Klint, Chief Commercial Officer, Europe, Marsh McLennan.
„W obliczu prognozowanego przekroczenia przez naszą planetę progu ocieplenia o 1,5°C w 2024 roku, stawka jest niezwykle wysoka. Wyniki raportu jasno wskazują, że eksperci postrzegają zagrożenia klimatyczne jako krytyczne w dłuższej perspektywie. Jednak, jak pokazują ostatnie nagłówki wiadomości, wymagają one również naszej pilnej uwagi. Musimy skoncentrować się na zagrożeniach środowiskowych, takich jak ekstremalne zjawiska pogodowe i utrata różnorodności biologicznej. Natychmiastowe działania są kluczowe dla złagodzenia najgorszych skutków zmian klimatu oraz budowania naszej odporności. Koszty bezczynności i brak globalnej współpracy mają negatywne konsekwencje. Wierzę jednak, że ludzkość jest w stanie znaleźć zarówno społeczne, jak i technologiczne rozwiązania, które pozwolą nam uniknąć najgorszego. Największym ryzykiem byłoby teraz usiąść i stwierdzić, że nie możemy nic zrobić. Jeszcze nie jest za późno” – Peter Giger, Group Chief Risk Officer, Zurich Insurance Group.
Artur Grześkowiak – Prezes Grupy Marsh McLennan w Polsce dodaje: „Polska w 2025 roku także stoi w obliczu wielu istotnych zagrożeń. Sytuacja w Europie Wschodniej wciąż pozostaje niestabilna, co rodzi obawy o bezpieczeństwo i potencjalne skutki dla naszego kraju. Po silnym odbiciu gospodarczym po pandemii COVID-19, polska gospodarka zmaga się z wyzwaniami związanymi z zakłóceniami w łańcuchach dostaw oraz rosnącymi kosztami, zwłaszcza energii. Choć perspektywy gospodarcze stopniowo się poprawiają, nadal istnieją niepewności dotyczące inflacji i cen energii. Dodatkowo, warto wskazać na długoterminowe zagrożenia środowiskowe, w tym skutki zmian klimatycznych, które mogą zakłócać działalności różnych sektorów i branż, m.in. rolnictwo, infrastruktura czy zdrowie publiczne. Istotne są również zmiany demograficzne, a kwestie takie jak migracja, integracja uchodźców oraz zdrowie publiczne mogą generować napięcia społeczne, którymi należy skutecznie zarządzać.
Z perspektywy biznesowej, firmy w Polsce muszą być przygotowane na te wyzwania, aby utrzymać konkurencyjność i zrównoważony rozwój. Kluczowe będzie inwestowanie w innowacje oraz zrównoważone praktyki, które mogą pomóc w adaptacji do zmieniającego się otoczenia. Przedsiębiorstwa powinny również rozwijać strategie zarządzania ryzykiem, aby skutecznie reagować na zakłócenia w łańcuchach dostaw oraz zmiany w regulacjach dotyczących ochrony środowiska. W obliczu rosnących zagrożeń związanych z cyberbezpieczeństwem, firmy muszą zainwestować w zabezpieczenia cyfrowe, aby chronić swoje dane i infrastrukturę przed potencjalnymi atakami. Współpraca z innymi podmiotami oraz aktywny udział w inicjatywach, których celem jest wzmocnienie odporności sektora, mogą przynieść korzyści zarówno dla przedsiębiorstw, jak i dla całej gospodarki.”