Według Urzędu do Spraw Cudzoziemców w ciągu dwóch pierwszy miesięcy 2025 roku, ponad 23 tysiące cudzoziemek otrzymało zezwolenie na czasowy pobyt w Polsce, a pobyt stały – 1500. Kobiety innych narodowości przybywają na polski rynek pracy z wielu powodów – uciekając przed wojną lub systemem, dążąc do poprawy standardu życia, czy szukając nowych możliwości rozwoju. Ekspertki Smart Solutions HR nakreślają sytuację cudzoziemek w Polsce oraz tłumaczą, jak kobiety innych nacji radzą sobie z wyzwaniami nowej rzeczywistości.
Cudzoziemki na polskim rynku pracy – kim są i gdzie pracują?
Według danych Urzędu do Spraw Cudzoziemców w 2024 roku pozytywne decyzje dotyczące pobytu czasowego w Polsce otrzymało ponad 122 tys. cudzoziemek, a zgody na pobyt stały udzielono prawie 11 tysiącom. Wśród nich największą grupę stanowią Ukrainki – w minionym roku na pobyt czasowy zezwolono ponad 86 tysiącom. Na kolejnych miejscach w tym zestawieniu są obywatelki Białorusi, Indii, Gruzji i Turcji. Mniejsze, ale zauważalne społeczności tworzą Filipinki oraz Kolumbijki, które w 2024 r. otrzymały odpowiednio 1389 i 751 zezwoleń na pobyt czasowy.
Cudzoziemki najczęściej zatrudniane są w branżach: spożywczej, medycznej, usługowej oraz przemyśle włókienniczym. Pełnią rolę kasjerek, opiekunek osób starszych, pielęgniarek, sprzątaczek czy szwaczek. Na przestrzeni lat zauważalne są zmiany – coraz więcej cudzoziemek podejmuje się pracy w branżach, które wcześniej były zdominowane przez mężczyzn z zagranicy. Chociaż nadal nieczęsto spotyka się je w budownictwie czy transporcie, to coraz więcej kobiet podejmuje się pracy w magazynach czy logistyce. Część z nich nie poprzestaje na pracy fizycznej – ekspertki Smart Solutions HR obserwują, że imigrantki z wyższymi kwalifikacjami coraz częściej zajmują stanowiska wymagające specjalistycznej wiedzy, a niektóre z nich awansują na managerki czy dyrektorki. Choć droga w tym kierunku nie jest łatwa.
Wyzwania i nowe możliwości
Z badań przeprowadzonych przez Interdyscyplinarne Laboratorium Badań Wojny w Ukrainie wynika, że w 2024 roku ponad połowa Ukrainek przebywających w Polsce pracowała zawodowo, z czego 1/3 miała pracę zgodną z kwalifikacjami.
Ścieżka kariery imigrantki w Polsce różni się od ścieżki kariery Polki – zauważa Tetiana Hrynchyshyn, specjalista ds. legalizacji w Smart Solutions HR. Kobiety przybywające do Polski z innych krajów często borykają się z wieloma wyzwaniami. Do najczęstszych należą: bariera językowa czy konieczność nostryfikacji kwalifikacji w celu znalezienia pracy zgodnej z ich doświadczeniem i wykształceniem. Wiele z nich podejmuje pracę poniżej swoich kompetencji – nauczycielki pracują jako sprzątaczki, a wysoko wykwalifikowane specjalistki znajdują zatrudnienie w gastronomii lub handlu. Dla niektórych jest to wybór. Inne, ze względu na powyższe bariery, nie mają alternatywnej opcji. Część z nich przybyła do Polski wraz z dziećmi, co dodatkowo komplikuje rozwój kariery zawodowej – dodaje.
Główną barierą utrudniającą podjęcie pracy jest brak znajomości języka polskiego oraz nieuznawanie przez polskich pracodawców dyplomów uzyskanych na Ukrainie z uwagi na różnice między polską a ukraińską edukacją i trudności w ocenie wartości kwalifikacji zdobytych w innym kraju. Choć raport „Uchodźczynie wojenne z Ukrainy” dotyczy sytuacji ukraińskich kobiet, powyższe bariery są uniwersalne dla imigrantek każdej narodowości. Ekspertki Smart Solutions HR podkreślają, że nie są to jednak sytuacje bez wyjścia.
Pomimo trudności, sytuacja cudzoziemek w Polsce stopniowo się poprawia. Przede wszystkim dzięki ich własnej determinacji. Widzimy, że wiele z nich aktywnie poszukuje nowych możliwości zawodowych i ścieżek rozwoju, często samodzielnie kształtując swoją przyszłość – wskazuje Natalia Myskova, Dyrektor Zarządzająca w Smart Solutions HR. Nie możemy generalizować – każda kobieta ma inną sytuację – ale wszystkie szukają własnych, jak najlepszych sposobów. Matki łączą życie zawodowe z rodzinnym, pracując na pół etatu lub w placówkach oświatowych, do których uczęszczają ich dzieci. Młode kobiety intensywnie uczą się polskiego, idą na dodatkowe studia czy kursy w celu zdobycia polskich certyfikatów. Cudzoziemki z przedsiębiorczym zacięciem zakładają swoje firmy i jednoosobowe działalności gospodarcze. Kierunki rozwoju są różne, ale fakt jest jeden – kobiety idą do przodu – mówi Myskova.
W przypadku imigrantek, wspinaczka po szczeblach kariery może zająć więcej czasu, ale niektóre z nich decydują się na poprawę sytuacji zawodowej. Ekspertki Smart Solutions HR jako najczęstsze rozwiązania podejmowane przez cudzoziemki w celu nadania lepszego kierunku swojej przyszłości wymieniają: uczęszczanie na indywidualne zajęcia języka polskiego lub korzystanie ze szkoleń oferowanych przez organizacje pozarządowe, zapisywanie się do szkół policealnych oraz uczelni wyższych i podnoszenie swoich kwalifikacji poprzez zdobywanie polskich dyplomów i certyfikatów. Działa to także w drugą stronę – raport Antal wskazuje, że polskie firmy stają się coraz bardziej otwarte na zatrudnianie cudzoziemców i cudzoziemek na stanowiskach kierowniczych, głównie w takich branżach jak transport i logistyka, bankowość i ubezpieczenia czy farmacja. W tym kontekście uczestnicy badania wskazali na konieczność dostosowywania warunków pracy i benefitów pracowniczych do sytuacji kobiet, przede wszystkich tych z małymi dziećmi – tworzenie przedszkoli czy oferowanie elastyczności i pracy z domu w większym zakresie.
Czy polski rynek pracy jest gotowy na pełne wykorzystanie potencjału cudzoziemek?
Polski rynek pracy coraz bardziej otwiera się na cudzoziemki. Rośnie liczba inicjatyw wspierających ich integrację. Instytucje, takie jak Fundacja Polskie Forum Migracyjne, oferują bezpłatne poradnictwo prawne, zawodowe i psychologiczne oraz zrzeszają kobiety różnych nacji, które przełamały bariery zawodowe. Zmieniają się stereotypy dotyczące płci w miejscu pracy – z obserwacji ekspertów Smart Solutions HR wynika, że zawody „męskie” stają się coraz bardziej dostępne dla kobiet, coraz częściej firmy decydują się także na zatrudnianie kobiet na stanowiskach kierowniczych. Natalia Myskova wskazuje, że w tym kontekście kluczowe jest stworzenie warunków sprzyjających aktywizacji imigrantek.
Polska gospodarka boryka się z deficytem pracowników, dlatego rola kobiet cudzoziemek na rynku pracy będzie rosła – przewiduje Myskova. Ważna w tym zakresie jest otwartość pracodawców oraz chęć wprowadzania dodatkowych rozwiązań dla imigrantek: zwiększenia dostępności kursów językowych, ułatwienia nostryfikacji dyplomów, zapewnienia dostępu do opieki nad dziećmi. Ze strony państwa kluczowe jest wprowadzenie odpowiedniej polityki migracyjnej, wspierające zatrudnienie cudzoziemek. Pełne uwolnienie ich potencjału może przynieść korzyści nie tylko im samym, ale także całej gospodarce, wspierając rozwój wielu branż i łagodząc problem niedoboru rąk do pracy. Pamiętajmy też o dodatkowym aspekcie – perspektywa innej kultury może wnieść powiew świeżości do strategii danego biznesu – podsumowuje.
Źródła: Urząd do Spraw Cudzoziemców; raport Antal „Możliwości zatrudnienia pracowników z Ukrainy” 2022; Interdyscyplinarne Laboratorium Badań Wojny w Ukrainie „Uchodźczynie wojenne z Ukrainy” 2024.