Zatrudnianie obcokrajowców jest coraz częstszym rozwiązaniem w obliczu „demograficznej zimy”, starzenia się społeczeństwa i deficytów kadrowych. Ponad połowa firm – niezależnie od ich wielkości, branży czy regionu – widzi w tym sposób na wypełnienie deficytów kadrowych, co trzecia możliwość obniżenia kosztów, a co czwarta świeże spojrzenie i innowacyjność, jaką wnoszą międzynarodowe zespoły. Tymczasem liczba zezwoleń na pracę dla Filipińczyków wzrosła w pierwszej połowie 2024 r. o 60%, dla obywateli Nepalu o 46%, a Kolumbii o 337% (w porównaniu z pierwszym półroczem 2023) – wynika z raportu Gi Group „Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce. Wyzwania i szanse”.
Na skróty:
Wzrost liczby cudzoziemców pracujących w Polsce
Jeszcze niespełna dekadę temu Polska była krajem emigracyjnym, dziś coraz częściej staje się miejscem, które obcokrajowcy wybierają jako przestrzeń do rozwoju zawodowego lub poprawy sytuacji życiowej. Według danych ZUS we wrześniu 2024 r. największą grupę pracujących cudzoziemców stanowili obywatele Ukrainy (779 tys.), których liczba na polskim rynku pracy wykazuje stabilny, nieznaczny spadek udziału procentowego, przy jednoczesnym wzroście nominalnej liczby cudzoziemców. Szybko rośnie natomiast liczba pracowników z Nepalu, Indii czy Filipin. Tylko w pierwszej połowie 2024 roku wydano ponad 173 tys. zezwoleń na pracę, z czego większość trafiła właśnie do cudzoziemców z krajów Azji i Ameryki Południowej.
– Starzejące się społeczeństwo i systematycznie malejąca liczba osób w wieku produkcyjnym powodują, że pomimo wysokiego poziomu aktywności zawodowej w wielu branżach i regionach brakuje rąk do pracy. Przeciwdziałanie tym deficytom wymaga systemowego i wielowymiarowego podejścia, obejmującego optymalizację i automatyzację procesów produkcyjnych czy logistycznych, aktywizację zawodową osób pozostających poza rynkiem pracy, ale także poszukiwanie pracowników poza lokalnym rynkiem – mówi Marcos Segador Arrebola, Dyrektor Zarządzający Gi Group Holding w Polsce.
Uzupełnianie braków kadrowych, optymalizacja kosztów, nowe spojrzenie
W obliczu pogłębiającego się deficytu kadrowego coraz więcej przedsiębiorstw dostrzega konieczność zatrudniania cudzoziemców. Dane demograficzne nie pozostawiają złudzeń, co wymusza sięganie po pracowników z zagranicy. O skali zapotrzebowania świadczy m.in. liczba rejestrowanych dokumentów legalizacyjnych, takich jak zezwolenia na pracę, oświadczenia czy powiadomienia.
Jak pokazuje badanie SW Research na zlecenie Gi Group, 55,5% firm – niezależnie od ich wielkości, branży czy regionu – widzi w tym rozwiązaniu sposób na wypełnienie deficytów kadrowych, a 30% możliwość obniżenia kosztów, na co najczęściej zwracały uwagę firmy z sektora transportu i logistyki oraz przemysłu i handlu. 26,5% pracodawców podkreśla świeże spojrzenie i innowacyjność, jaką wnoszą międzynarodowe zespoły. Tę korzyść dostrzegali najczęściej przedsiębiorcy z branży usługowej, ale też przemysłowej.
– Zatrudnianie cudzoziemców przynosi firmom wymierne korzyści – nie tylko pozwala uzupełnić braki kadrowe, co wskazuje ponad połowa pracodawców, ale również wprowadza świeże perspektywy i innowacyjność. Pracownicy z różnych kultur wnoszą nowe pomysły, które wspierają rozwój organizacji, a także pomagają optymalizować koszty działalności – podkreśla Agnieszka Zielińska, Dyrektor Polskiego Forum HR.
Motywy, jakimi kierują się przedsiębiorcy podejmując decyzję o zatrudnieniu cudzoziemców, wpływają na wybór krajów, z których rekrutowani są pracownicy. Szans na wzbogacenie zespołów o nowe perspektywy i kompetencje pracodawcy upatrują przede wszystkim w kandydatach pochodzących z krajów Unii Europejskiej (62%). W przypadku pracowników z Ukrainy, innych państw byłego bloku wschodniego oraz krajów bardziej odległych, takich jak państwa azjatyckie czy afrykańskie, przeważają motywacje ekonomiczne: uzupełnianie braków kadrowych i potrzeba optymalizacji kosztów zatrudnienia.
Już nie tylko Ukraina
W Polsce pracuje już ponad 1,17 miliona cudzoziemców, co stanowi sześciokrotny wzrost w porównaniu z 2015 rokiem. Największą grupą pozostają Ukraińcy – chociaż od 2018 roku ich udział spadł o 7,8 p.p., nadal stanowią większość (66%) pracujących cudzoziemców zgłoszonych w ZUS. To efekt znaczącego napływu obywateli Ukrainy po wybuchu wojny w tym kraju, a także uproszczonej procedury legalizacyjnej, wprowadzonej specustawą z 2022 roku, umożliwiającej pracę na podstawie powiadomienia.
Jak wynika z badania Gi Group, 75% firm, w których pracują obcokrajowcy, zatrudnia obywateli Ukrainy, a 38% obywateli UE. 25% przedsiębiorstw zatrudnia przybyszy z innych krajów bloku wschodniego, 18,5% z bardziej odległych kierunków.
Dynamiczny wzrost liczby pracowników z Kolumbii, Filipin i Nepalu pokazuje, jak zmienia się krajobraz polskiego rynku pracy. Znaczącą grupę stanowią także pracownicy z Indii, Bangladeszu i Uzbekistanu.
Branże otwarte na obcokrajowców
Zapotrzebowanie na pracowników zagranicznych jest największe w przemyśle. Cudzoziemcy znajdują zatrudnienie także w sektorze usług administracyjnych oraz w transporcie i gospodarce magazynowej. Na dalszych pozycjach znalazły się takie branże jak budownictwo, HoReCa czy handel. Najczęściej poszukiwani są pracownicy wykonujący proste prace, pracownicy produkcyjni, magazynowi oraz operatorzy maszyn i urządzeń.
Ukraińcy są zatrudniani bez względu na wielkość firmy, sektor czy region działalności pracodawców. Obywatele z krajów Unii Europejskiej częściej pracują w większych firmach, szczególnie w usługach, sektorze publicznym oraz transporcie i logistyce. Można przypuszczać, że tego typu przedsiębiorstwa potrzebują wyspecjalizowanej kadry lub poszukują konkretnych, specyficznych kompetencji, które trudno znaleźć na lokalnym rynku. Cudzoziemcy pochodzący z bardziej odległych regionów świata częściej pracują w największych przedsiębiorstwach, co może wynikać z bardziej złożonego procesu rekrutacyjnego i wyższych kosztów takiej rekrutacji, które mogą być znaczącą barierą z perspektywy mniejszych firm.
W jakich regionach pracują cudzoziemcy?
Zapotrzebowanie na pracę cudzoziemców występuje przede wszystkim w regionach skupionych wokół największych ośrodków miejskich – głównie w Warszawie – oraz uprzemysłowionych obszarach Śląska, Pomorza i Wielkopolski.
Zatrudnienie cudzoziemców – plany rekrutacyjne firm
Deklaracje przedsiębiorców dotyczące zatrudnienia cudzoziemców w ciągu najbliższego roku odzwierciedlają bieżącą sytuację i nastroje na rynku. Zwraca uwagę wysoki odsetek firm, które nie podjęły jeszcze decyzji w tym zakresie (35%). Jednocześnie wiele firm deklaruje, że nie planuje zwiększać liczby zatrudnionych obcokrajowców (30%).
Na decyzje pracodawców i większą ostrożność w formułowaniu planów rekrutacyjnych może również wpływać niepewność co do przyszłych regulacji dotyczących zatrudniania cudzoziemców. Projekt nowelizacji jest obecnie procedowany, wywołując dyskusje zarówno po stronie pracodawców, jak i instytucji publicznych.
Trudności, wyzwania, obawy
Proces legalizacji zatrudnienia cudzoziemców wciąż pozostaje wyzwaniem. 35% firm wskazuje na złożoność formalności, a 24,5% zauważa brak jasnych wytycznych prawnych. Eksperci zwracają uwagę, że uproszczenie procedur i zwiększenie przejrzystości regulacji może znacząco zwiększyć zainteresowanie pracodawców rekrutacją międzynarodową.
– W obszarze legalizacji zatrudnienia najczęstszym problemem pozostają przewlekłe i skomplikowane procesy uzyskiwania wiz oraz pozwoleń na pracę. Dodatkowym wyzwaniem jest ich nieprzewidywalność. Często zdarza się, że te aspekty zniechęcają pracodawców do rekrutacji cudzoziemców, zwłaszcza z bardziej odległych regionów, jak Azja czy Ameryka Południowa – mówi Maciej Pełka, Service Excellence Director w Gi Group.
Zatrudnianie cudzoziemców wiąże się też z wyzwaniami kulturowymi i językowymi. Wśród najczęstszych trudności pracodawcy wymieniają przede wszystkim bariery językowe i trudności w porozumiewaniu się (41%). Na dalszych pozycjach wskazywano odmienne standardy pracy i podejście do obowiązków (23,5%), różnice w stylu komunikacji (20,5%) czy problemy z integracją z polskimi pracownikami (17,5%). Różnice kulturowe mogą wpływać na współpracę w zespołach, a brak odpowiedniego wsparcia adaptacyjnego zwiększa ryzyko rotacji pracowników.
– Zatrudnianie obcokrajowców wiąże się z wieloma wyzwaniami, tymczasem w biznesie liczy się stabilność. Dlatego istotne jest stworzenie zachęt dla pracodawców podejmujących działania na rzecz włączania i integracji cudzoziemców. Warto wypracować kryteria jakości pozwalające weryfikować przedsiębiorców, uwzględniające m.in. wyniki kontroli, liczbę zatrudnianych, a także doświadczenie w rekrutacji i integracji ze społecznościami lokalnymi – dodaje. podkreśla prof. Grażyna Spytek-Bandurska, ekspert Federacji Przedsiębiorców Polskich.
– Nie jest tajemnicą, że zatrudnianie cudzoziemców, zwłaszcza z odległych kulturowo krajów, budzi pewne obawy – zarówno wśród pracodawców, jak i społeczeństwa. Polska, przez lata kraj homogeniczny kulturowo i religijnie, stoi dziś przed wyzwaniem adaptacji do zmieniającej się struktury społecznej. Wymaga to otwartości, empatii i edukacji. Dlatego warto podejmować dyskusję na ten temat, aby ostatecznie korzyści odniosły wszystkie strony – polskie firmy, zyskując niezbędną kadrę, oraz pracownicy, zarówno zagraniczni, jak i lokalni, mając poczucie bezpieczeństwa i komfortu swojej pracy – komentuje Marcos Segador Arrebola, Dyrektor Zarządzający Gi Group Holding w Polsce.
O raporcie
Raport „Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce. Wyzwania i szanse” został opracowany przez ekspertów Gi Group, wzbogaciły go wypowiedzi przedstawicieli firm zatrudniających obcokrajowców oraz organizacji pracodawców. Dane zawarte w raporcie pochodzą z badania zrealizowanego przez SW Research metodą CAWI na panelu internetowym SW Panel oraz (CATI) z przedstawicielami średnich i dużych firm działających w różnych branżach (N=200). Badanie zostało przeprowadzone w dniach 8.11 – 13.11.2024 roku.
