Od pojawienia się pandemii COVID-19 praca zdalna rozwija się w dynamicznym tempie, przynosząc liczne korzyści, ale także nowe wyzwania dla pracodawców. Jednym z obszarów, który wymaga szczególnej uwagi, jest zapewnienie bezpieczeństwa pracowników wykonujących swoje obowiązki poza tradycyjnym miejscem pracy. Wypadki podczas pracy zdalnej to powszechne zjawisko, ale jednocześnie stosunkowo nowe zagadnienie w prawie pracy, a ich klasyfikacja jako wypadek przy pracy wciąż nie jest oczywista.
Wypadek przy pracy definiuje się jako nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które powoduje uraz lub śmierć i które miało miejsce w związku z pracą. Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, przewiduje możliwość zakwalifikowania wypadku, gdy zdarzenie miało miejsce podczas wykonywania codziennych obowiązków lub poleceń przełożonych, lub działania były podejmowane na rzecz pracodawcy, nawet jeśli nie wynikały bezpośrednio z polecenia. Ustawodawca dopuszcza też sytuację, gdy pracownik pozostawał w dyspozycji pracodawcy w trakcie drogi między siedzibą firmy a miejscem wykonywania obowiązków.
„Zakwalifikowanie zdarzenia jako wypadku przy pracy niesie istotne konsekwencje. Dla pracodawców oznacza to potencjalne podwyższenie składki wypadkowej oraz w niektórych przypadkach, możliwość zmierzenia się z cywilnoprawnymi roszczeniami pracownika. Z kolei pracownik, bez formalnej decyzji potwierdzającej, że doszło do wypadku przy pracy, nie ma prawa do świadczeń z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).” – zauważa Oliwia Pecht z kancelarii Wolf Theiss
Co jednak w sytuacjach, gdy do wypadku dochodzi podczas pracy zdalnej? Przykładowo, jeśli pracownik w godzinach pracy przygotowuje posiłek i kaleczy się nożem, z pewnością mamy do czynienia z nagłym zdarzeniem wywołanym przyczyną zewnętrzną, które powoduje uraz. Wątpliwości mogą jednak pojawić się przy ocenie, czy wypadek ten pozostawał w związku z pracą, co jest warunkiem niezbędnym do uznania zdarzenia za wypadek przy pracy.
Wszystko będzie zależało od okoliczności i przyczyn wypadku, które ustala powoływany przez pracodawcę zespół powypadkowy. Wskazówki w tej kwestii można znaleźć, analizując dotychczasowe orzecznictwo sądowe. Według tych przesłanek uznaje się, że spożycie posiłku w miejscu pracy podczas przerwy nie przerywa związku z pracą. Ponadto, jeśli pracownik w chwili wypadku nadal pozostawał w ramach swoich obowiązków służbowych, lokalizacja zdarzenia – w tym przypadku mieszkanie pracownika – nie ma decydującego znaczenia.
„Przykładem może być sprawa rozpatrywana przez Sąd Najwyższy (sygn. I PSKP 28/22), dotycząca zatrucia się pracownika kanapkami przyniesionymi z domu. W wyroku z 28 czerwca 2023 r. sąd podkreślił, że spożycie posiłku w trakcie przerwy nie zrywa związku z pracą, niezależnie od tego, czy posiłek został przygotowany w domu, kupiony na zewnątrz, czy przyniesiony przez pracownika. Spożycie posiłku z substancją toksyczną mogło wpłynąć na ustalenie winy pracownika, jednak nie stanowiło podstawy do zerwania związku zdarzenia z pracą. Jednocześnie Sąd Najwyższy w wyroku (sygn. III PR 58/79), uznał, że wypadek, do którego doszło podczas przerwy śniadaniowej, może zostać zakwalifikowany jako wypadek przy pracy, nawet jeśli wynikał z zaniedbania pracownika. Kwestie związane z przestrzeganiem przepisów BHP nie mają bowiem wpływu na zakwalifikowanie zdarzenia jako wypadku przy pracy (wyrok SN sygn. III PRN 10/80).”– wskazuje Oliwia Pecht z kancelarii Wolf Theiss.
Wracając do przykładu skaleczenia się podczas przygotowywania posiłku w trakcie pracy zdalnej – taki wypadek może zostać uznany za wypadek przy pracy. Aby pracodawca mógł podjąć odpowiednie działania, musi najpierw otrzymać zgłoszenie o zdarzeniu. Następnie należy powołać zespół powypadkowy i uzgodnić z pracownikiem termin przeprowadzenia oględzin miejsca zdarzenia, jeśli jest to konieczne do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku.
W przedsiębiorstwach, gdzie praca zdalna lub hybrydowa jest powszechnie stosowana, istotne jest opracowanie i wdrożenie regulaminów oraz zasad BHP, które pomogą zminimalizować ryzyko wypadków. Warto zadbać o odpowiednie określenie wymagań dotyczących ergonomii i bezpieczeństwa w miejscu pracy, regularne szkolenia dla pracowników oraz jasne procedury zgłaszania i dokumentowania wypadków.