W dniu 23 stycznia 2025 roku Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał przełomowy wyrok w sprawie C-677/23, który może znacząco wpłynąć na rynek kredytowy w Unii Europejskiej, w tym w Polsce. Orzeczenie to dotyczy interpretacji przepisów dyrektywy 2008/48/ES w sprawie umów o kredyt konsumencki i stawia wyraźne wymagania wobec instytucji finansowych w zakresie transparentności i jasności informacji przekazywanych konsumentom. Decyzja ta nie tylko wzmacnia ochronę praw kredytobiorców, ale także stawia nowe wyzwania przed bankami i innymi podmiotami udzielającymi kredytów.
Na skróty:
Transparentność jako kluczowy wymóg
Trybunał jednoznacznie stwierdził, że umowa kredytowa nie musi wprost określać czasu trwania umowy, pod warunkiem, że jej warunki pozwalają konsumentowi na bezproblemowe i pewne określenie tego okresu. Jednocześnie TSUE podkreślił, że założenia przyjęte do obliczenia Rzeczywistej Rocznej Stopy Oprocentowania (RRSO) muszą być wyraźnie wymienione w umowie. Nie wystarczy, aby konsument samodzielnie identyfikował te założenia, analizując poszczególne zapisy umowy. To istotne rozstrzygnięcie, które ma na celu zapewnienie pełnej przejrzystości kosztów kredytu.
W praktyce oznacza to, że banki i instytucje finansowe będą musiały dostosować swoje formularze umów, aby zawierały szczegółowe informacje na temat założeń wykorzystywanych do obliczenia RRSO. Dla konsumentów to szansa na lepsze zrozumienie, jakie koszty faktycznie ponoszą, zaciągając kredyt. Dla banków – konieczność zmiany dotychczasowych praktyk, które często ograniczały się do podawania ogólnych informacji, trudnych do zweryfikowania przez przeciętnego kredytobiorcę – komentuje Bartosz Czupajło, partner zarządzający w Kancelarii Adwokackiej Czupajło Ciskowski & Partnerzy.
Wzmocnienie pozycji konsumentów
Wyrok TSUE to potężne narzędzie w rękach konsumentów, którzy do tej pory często musieli zmagać się z niejasnymi zapisami w umowach kredytowych. Brak szczegółowych informacji na temat założeń do obliczenia RRSO uniemożliwiał kredytobiorcom weryfikację, czy bank prawidłowo wyliczył koszty kredytu. W efekcie wielu konsumentów nie miało świadomości, że płaci odsetki od kredytowanych kosztów pożyczki lub że RRSO zostało obliczone w sposób niekorzystny dla nich.
Teraz, dzięki decyzji TSUE, konsumenci zyskują możliwość skuteczniejszego dochodzenia swoich praw. W przypadku braku odpowiednich informacji w umowie, kredytobiorcy będą mogli skorzystać z sankcji przewidzianych prawem, takich jak uznanie kredytu za bezodsetkowy i bezpłatny. To istotna zmiana, która może zmusić banki do większej staranności w przygotowywaniu umów kredytowych.
Sankcja kredytu darmowego
Jednym z najważniejszych aspektów wyroku TSUE jest potwierdzenie, że brak jasno określonych założeń do obliczenia RRSO może prowadzić do uznania kredytu za bezodsetkowy i bezpłatny. Ta sankcja, znana jako „kredyt darmowy”, ma ogromne znaczenie dla konsumentów, którzy często są obciążani wysokimi odsetkami i ukrytymi kosztami.
Dla wielu kredytobiorców, zwłaszcza tych, którzy zmagają się z trudnościami finansowymi, możliwość spłaty kredytu bez odsetek może być realną szansą na odciążenie domowego budżetu. W praktyce oznacza to, że jeśli bank nie dostarczył wystarczająco szczegółowych informacji na temat założeń do obliczenia RRSO, konsument może domagać się uznania kredytu za bezodsetkowy. To nie tylko zmniejsza całkowity koszt kredytu, ale także ułatwia jego spłatę, co może być szczególnie ważne dla osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej – dodaje Bartosz Czupajło.
Wyzwania dla sektora bankowego
Dla banków i instytucji finansowych wyrok TSUE oznacza konieczność wprowadzenia istotnych zmian w praktyce zawierania umów kredytowych. Przede wszystkim, instytucje te będą musiały zapewnić, że wszystkie założenia wykorzystane do obliczenia RRSO są jasno i precyzyjnie przedstawione w umowie. To nie tylko kwestia przejrzystości, ale także uniknięcia potencjalnych sporów sądowych z konsumentami.
W krótkim terminie może to prowadzić do zwiększenia kosztów administracyjnych dla banków, które będą musiały dostosować swoje systemy i procedury do nowych wymogów. Jednak w dłuższej perspektywie większa transparentność może przyczynić się do poprawy zaufania konsumentów do sektora bankowego, co z kolei może przełożyć się na wzrost liczby klientów i większą lojalność wobec instytucji finansowych.
W dłuższej perspektywie decyzja TSUE może znacząco wpłynąć na strukturę rynku kredytowego w UE. Banki, które szybko i skutecznie wdrożą nowe wymagania, mogą zyskać przewagę konkurencyjną, oferując klientom bardziej przejrzyste i przyjazne produkty finansowe. Z kolei mniejsze instytucje finansowe, które nie będą w stanie sprostać nowym standardom, mogą zostać zmuszone do konsolidacji lub wycofania się z rynku.
Jednocześnie, większa transparentność może przyczynić się do wzrostu zaufania konsumentów do sektora bankowego, co z kolei może przełożyć się na zwiększenie liczby klientów i większą lojalność wobec instytucji finansowych. W efekcie, rynek kredytowy może stać się bardziej stabilny i konkurencyjny, co będzie korzystne zarówno dla konsumentów, jak i dla banków.