Polska jest krajem, w którym mocno rozwinięte są płatności bezgotówkowe. Mimo tego coraz chętniej sięgamy po fizyczny pieniądz – w 2024 roku aż 39% Polaków wskazało gotówkę jako preferowaną formę płatności w lokalach handlowo-usługowych, co oznacza wzrost w porównaniu rok do roku. Natomiast płatności bezgotówkowe utrzymały stabilny poziom 49%. Co istotne, aż 87% ankietowanych wyraziło sprzeciw wobec pomysłu likwidacji gotówki, uznając go za zagrożenie dla gospodarki i bezpieczeństwa konsumentów. Tymczasem temat stopniowego wycofywania fizycznego pieniądza powraca – pierwsze zmiany planowane są już za dwa lata. Czy mamy się czego obawiać?
Jak kochamy to na zabój
Badanie o metodach płatności preferowanych przez Polki i Polaków firmy Tavex pokazuje, że w naszym kraju niezmiennie ważna jest możliwości korzystania z gotówki w codziennym życiu.
Aż 39% Polaków wybiera właśnie gotówkę jako preferowaną formę płatności, dokonując zakupu w lokalach handlowo-usługowych. Fizyczny pieniądz jest obecny w każdej grupie wiekowej. Najchętniej korzystają z niej osoby w wieku 55-64 lata (53%), 65+ (46%) oraz 25-34 lata (41%).
Co istotne, obserwujemy wzrost korzystania z gotówki w grupie najmłodszych Polaków (18-24 lata). W 2024 roku aż 25% z nich, wybrało fizyczny pieniądz jako główny środek płatniczy. Oznacza to wzrost aż o 2 p.p. w ciągu roku.
Coraz więcej regulacji uderza w gotówkę, jak limity płatności między przedsiębiorcami, unijne propozycje ograniczeń dla transakcji osób fizycznych czy zaostrzone przepisy dotyczące identyfikacji płatności. To zniechęca konsumentów, a gotówka staje się coraz mniej dostępna i droższa – zauważa Aleksander Pawlak, prezes Tavex. Gotówka daje nam niezależność – nie wymaga internetu, naładowanego telefonu ani aktualizacji aplikacji. Jest zawsze dostępna i szczególnie ważna dla osób starszych, które mogą mieć trudności z nowoczesnymi technologiami. Co więcej, gotówka to kluczowy element infrastruktury płatniczej kraju, chroniący przed cyberzagrożeniami i nagłymi decyzjami organizacji kartowych, jak podwyżki prowizji. Z naszych badań jasno wynika, że Polacy cenią gotówkę za jej swobodę i stabilność. Dlatego naszym celem jest utrzymanie jej dostępności dla każdego, kto chce z niej korzystać – dodaje.
Według najnowszych badań przeprowadzonych przez Opinia24 na zlecenie firmy Tavex, prawie 80% Polaków ma w portfelu fizyczny pieniądz i nie są to drobne kwoty. Na co dzień, najwięcej ankietowanych nosi ze sobą powyżej 100 zł (27%) lub sumę w przedziale 51-100 zł (20%). Warto jednak podkreślić, że jest to spadek r/r. W 2023 roku deklaracje o posiadaniu przy sobie na co dzień gotówki składało o 3 p.p. więcej osób.
Respondenci zapytani o to, dlaczego uważają, że warto posiadać gotówkę. Wskazywali głównie na lepszą kontrolę wydatków (32%), poczucie niezależności (20%) oraz zapewnienie ochrony danych osobowych (17%).
Ograniczenie płatności gotówkowych w Unii Europejskiej – jakie będą skutki?
Już w 2027 roku Unia Europejska planuje wprowadzenie nowych przepisów dotyczących ograniczenia płatności gotówkowych. W ramach dyrektywy dotyczącej przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, planowane jest wprowadzenie zakazu płatności gotówkowych powyżej 10 tys. euro. Warto wiedzieć, że wprowadzenie limitu płatności gotówkowych może mieć negatywne konsekwencje m.in. może ograniczyć swobodę zawierania umów na terenie Unii Europejskiej oraz swobodę konsumentów w decydowaniu o tym, jak chcą zapłacić za wybraną usługę.
Warto również zauważyć, że obecnie wiele krajów członkowskich Unii Europejskiej już posiada szczegółowe przepisy dotyczące ewidencjonowania i rejestrowania transakcji powyżej określonej kwoty. W Polsce limit ten wynosi 15 tysięcy euro. Dzięki temu, odpowiednie urzędy mają pełną informację o transakcjach powyżej tej kwoty. Wprowadzenie ograniczeń w płatnościach gotówkowych może spowodować, że takie transakcje będą realizowane poza granicami Unii Europejskiej lub w szarej strefie, co utrudni nad nimi kontrolę.
Oczywiste jest, że płatności bezgotówkowe niosą za sobą szereg korzyści. Są łatwe, szybkie, wygodne i nie wymagają od nas noszenia portfela – bez problemu zapłacimy dziś telefonem czy nawet zegarkiem. W świecie, w którym do bankomatu należy podejść, a banki utrudniają z nich wypłatę – poprzez limity oraz prowizje – większość z nas wybiera płatność bezgotówkową (54% kobiet i 44% mężczyzn). Niemniej wybór wygodnych rozwiązań powoduje, że zwiększamy dominację duopolu organizacji kartowych uniemożliwiając przewagę konkurencyjnych płatności gotówkowych, które nadal lubimy. Mniej transakcji gotówkowych to nic innego jak mniej gotówki w obrocie i potencjalne stworzenie problemów z infrastrukturą do jej obsługi. Szkodzimy sobie takim działaniem także dlatego, że bez gotówki łatwiej uargumentować chociażby wzrost opłat – tłumaczy Aleksander Pawlak, prezes firmy Tavex. Płatności gotówkowe należy również rozpatrywać w kontekście patriotyzmu gospodarczego. Polega on na tym, że koszty płatności gotówkowych przekładają się na przychód w Polsce, podczas gdy płatności elektroniczne (np. kartowe) zasilają budżety zagranicznych firm – dodaje.
Polacy zapytani o to, czy likwidacja gotówki jest dobrym pomysłem aż w 87% odpowiedzieli, że: nie, jest to niekorzystny ruch dla gospodarki i bezpieczeństwa konsumentów
Warto zastanowić się, czy istnieją inne, bardziej efektywne sposoby walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, które nie naruszają swobód obywateli i nie prowadzą do utraty kontroli nad rynkiem płatności.