8 marca weszła w życie specustawa o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Trzy dni później Światowa Organizacja Zdrowia podczas konferencji ogłosiła, że powodowana przez koronawirusa SARS-CoV-2 choroba COVID-19 została uznana za pandemię. Coraz więcej pracodawców wysyła pracowników na tzw. „home office” – co na to przepisy bhp?
11 marca rząd podjął decyzję o zamknięciu wszystkich placówek oświatowych i szkół wyższych na okres dwóch tygodni. Oznacza to, że ponad 2 mln dzieci poniżej 8. roku życia zostanie w domu. Ich rodzice dzięki specustawie zyskali prawo do 14 dni dodatkowego płatnego wolnego. Wolne przysługuje też rodzicom do 14. roku życia, którzy mają prawo do zasiłku opiekuńczego równego 80 proc. wynagrodzenia. Oznacza to, że na masową skalę pracownicy będą brać wolne. Albo wybiorą możliwość pracy zdalnej.
Wiążące polecenie pracy zdalnej
Zgodnie z ustawą o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, od 8 marca br. pracodawcy mogą wydawać wiążące polecenia pracy zdalnej (i w razie niedostosowania się do nich rozwiązać umowę o pracę). – Taki zapis jest zgodny z Kodeksem pracy, który podaje, że to pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy (art. 207 par. 1), a pracownik ma obowiązek dostosowania się do wiążących poleceń pracodawcy – mówi Anna Jabłońska, dyrektor zarządzająca CWS, przewodnicząca Koalicji Bezpieczni w Pracy. – Jednocześnie praca zdalna czy też telepraca wymaga zgodnego oświadczenia woli stron, pracownika i pracodawcy, jednak na podstawie najnowszej ustawy jednostronne polecenie będzie wiążące – dodaje Anna Jabłońska.
Praca zdalna a telepraca
„Home office” często jest mylony z telepracą. Ta druga forma zgodnie z Kodeksem pracy polega na stałym wykonywaniu pracy poza firmą, gdzie pracownik przekazuje pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej. Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca realizuje wobec niego, w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej pracy, obowiązki określone w dziale dziesiątym Kodeksu pracy „Bezpieczeństwo i higiena pracy”. Wyłączeniem jest obowiązek dbałości o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych. – Podobnie jest w wypadku wykonywania pracy w trybie „home office”. Jako że ta forma pracy nie jest określona w powszechnie obowiązującym prawie, z dużym prawdopodobieństwem możemy założyć jeszcze swobodniejszą interpretację odnośnie do obowiązków pracodawcy wobec pracowników pracujących zdalnie – mówi Marek Maszewski, Dyrektor Działu Nadzoru SEKA S.A., ekspert Koalicji Bezpieczni w Pracy.
Wypadek podczas pracy w domu
Definicję wypadku przy pracy zawiera ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zgodnie z art. 3 powołanej ustawy za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą. Okoliczność, że wypadek zdarzył się w czasie przeznaczonym na pracę (związek czasowy) i w miejscu pracy (związek miejscowy), stwarza domniemanie związku przyczynowego z pracą, chyba że zachodzą okoliczności wykluczające istnienie takiego związku. – Z podanych wcześniej powodów Kodeks pracy nie wskazuje wprost, jak należy postępować, kiedy do wypadku dojdzie podczas pracy zdalnej – mówi Marek Maszewski. – Pojawia się zatem pytanie, jak zakwalifikować np. przypadki oparzenia kawą, upadku ze schodów czy poślizgnięcia się w kuchni? Niestety pracownik musi mieć świadomość, że tego typu zdarzenia nie zawsze będą kwalifikowane jako wypadek przy pracy. Uznanie za taki danego przypadku będzie wymagało przeprowadzenia szczegółowego postępowania, w czasie którego będzie ustalany związek zaistniałego zdarzenia z wykonywaną pracą. Do celów ewentualnego postępowania rekomenduję wcześniejsze precyzyjne opisanie zakresu i sposobu wykonywania zadań przez każdego pracownika zdalnego.
– Przed wysłaniem pracowników na pracę zdalną, warto wcześniej zadbać o poinformowanie pracownika na temat zachowywania zasad bhp, choćby organizując odpowiednie szkolenia. Po ich zakończeniu pracownik może podpisać oświadczenie, że będzie ją wykonywał w sposób bezpieczny – mówi Anna Jabłońska.