Podatkowe i księgowe skutki zatrzymania zysku w firmie

W momencie, gdy firma po zapłacie podatku dochodowego wygenerowała w danym roku obrotowym zysk netto to wspólnicy mają prawo do wypłaty dywidendy. Właściciele przedsiębiorstwa podejmują decyzję, w jaki sposób zysk netto zostaje podzielony na część wypłaconą właścicielom spółki oraz cześć pozostawioną w celu reinwestycji (lub czy całość zysku netto zostaje przeznaczona na kapitały jednostki).

Dlaczego w firmie powstaje zysk zatrzymywany? Możemy wyróżnić dwa powody:

• dla umocnienia pozycji firmy na rynku i zwiększenia jej wartości;
• w celu reinwestycji w przyszłości.

Warto podkreślić, że zgodnie z ustawą o rachunkowości zysk zatrzymany stanowi kapitał własny spółki, ale różni się od kapitału podstawowego tym, że można nim rozporządzać.

Zysk zatrzymany w spółce można zakwalifikować do kilku rodzajów kapitału jako:

• kapitał zapasowy, który jest obowiązkowy w spółce akcyjnej, a dobrowolny w spółce z o.o. Zgodnie z art. 396 ust. 1 Kodeksu Spółek Handlowych, na pokrycie straty spółka, po osiągnięciu w danym roku obrotowym zysku, obowiązkowo musi przelewać 8 proc. z wypracowanego zysku w skali roku, do momentu, kiedy kapitał zapasowy osiągnie wysokość 1/3 kapitału zakładowego. Wspomniana część będzie, więc zaliczana do zysku zatrzymanego;
• kapitał rezerwowy – tworzony dobrowolnie z zysku w przedsiębiorstwach w różnych celach, m.in. na przyszłe straty, wydatki spółki, fundusze celowe. Kapitał ten tworzony jest tylko i wyłącznie z zysku spółki, dlatego pozwala utożsamiać również tę kategorię z zyskiem zatrzymanym;
• zysk z lat ubiegłych – poza wcześniej wymienionymi kapitałami zysk zatrzymamy może być przydzielony do kategorii zysk z lat ubiegłych, z którą najczęściej jest utożsamiany.

W praktyce z zatrzymaniem zysku w spółce mamy do czynienia w sytuacji:

• podjęcia przez spółkę  uchwały o przeznaczeniu zysku na konkretne fundusze,
• gdy spółka nie podejmuje uchwały o podziale zysku w ogóle i wykazuje to w bilansie, jako niepodzielony zysk z lat poprzednich, bądź
• spółka podejmuje decyzje o wypłacie dywidendy, lecz nie dokonuje wypłaty w terminie, czyli zatrzymuje dywidendę.

Co istotne, zysk netto opodatkowany jest podatkiem dochodowym od osób prawnych, dlatego zostawienie zysku w spółce nie powoduje powstania przychodu, a wypłacenie dywidendy nie spowoduje powstania u niej kosztu uzyskania przychodu.

Jednak nie zawsze pozostawienie zysku zatrzymanego jest dla spółki neutralne podatkowo. Otóż w myśl  art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, w przypadku niewypłaconej dywidendy zgodnie z terminem ustalonym w uchwale „przychodem jest w szczególności wartość otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie rzeczy lub praw”.

Mając to na uwadze, taka jednostka gospodarcza powinna obliczyć przychód z tego tytułu, czyli wysokość odsetek, jakie musiałaby zapłacić, gdyby zaciągnęła kredyt/pożyczkę w wysokości kwoty dywidendy na zasadach rynkowych. Przychód ten nie występuje tylko w okresie, kiedy powinna być wypłacona dywidenda. Przychód powstaje aż do momentu wypłaty zaległej dywidendy, dlatego może występować w kilku kolejnych latach podatkowych.

Czy możliwe jest nierozpoznanie przychodu w takiej sytuacji? Tak. W praktyce spotykane są następujące rozwiązania:

• spółka wypłaci wspólnikom dywidendę wraz z odsetkami. Z tym, że należy mieć na uwadze, iż takie odsetki w myśl art. 16 ust 1 pkt 13a ustawy o CIT nie stanowią kosztów uzyskania przychodów dla spółki; bądź
• spółka dokonuje zmiany lub odroczenia terminu wypłaty dywidendy.

A czy zawsze zatrzymanie zysku wiąże się dla podatnika z negatywnymi konsekwencjami tj. ustalaniem dodatkowego przychodu z nieodpłatnego korzystania z kapitału oraz konieczności rozpoznania NKUP?

Otóż nie, bowiem należy również zwrócić uwagę na dodatkowe zagadnienie wiążące się z zatrzymanym zyskiem. Z tytułu jego zatrzymania spółka jest uprawniona do rozpoznawania  kosztów finansowania, o których mowa w art. 15cb ustawy o CIT. W myśl tego przepisu za koszt uzyskania przychodów uznaje się kwotę odpowiadającą iloczynowi stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego, obowiązującej w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok podatkowy, powiększonej o 1 punkt procentowy oraz kwoty z zysku przekazanego na kapitał rezerwowy lub zapasowy spółki. Koszt można ująć w roku wniesienia dopłaty/podwyższenia kapitału rezerwowego lub zapasowego oraz w kolejnych dwóch bezpośrednio po sobie następujących latach podatkowych. Limit kwoty kosztów uzyskania przychodów odliczonych w roku podatkowym nie może przekroczyć 250 000 zł.

Nie można stosować wcześniej wymienionych kosztów w przypadku dopłat i zysków przeznaczonych na pokrycie straty bilansowej. Poza tym przepis stosuje się, jeżeli zwrot nastąpi nie wcześniej niż po upływie 3 lat od końca roku podatkowego, w którym dopłata została wniesiona lub została podjęta uchwała o zatrzymaniu zysku w spółce. W sytuacji, gdy dopłata zostanie zwrócona przed upływem terminu w roku, w którym dokonano zwrotu, przychodem jest wartość odpowiadająca odliczonym kosztom.

Autorka: Żaneta Jędrusik, ekspert ds. księgowości w MDDP Outsourcing