Wraz z kolejnym zaostrzeniem celów klimatycznych UE – redukcji emisji o 55 proc. do 2030 r. oraz net zero w 2050 r. – presja na szybsze zazielenienie gospodarki będzie szybko wzrastać. Odzwierciedla to zeszło-roczny plan Ministerstwa Klimatu zakładający redukcję udziału węgla w produkcji energii z obecnych 70 proc. do nawet 11 proc. w ciągu 20 lat. To jeden z najambitniejszych planów klimatycznych w regionie, ale jego realizacja nie zapewni nam koszulki ekologicznego lidera, ponieważ już teraz węgiel stanowi jedynie 12,6 proc. miksu energetycznego w Unii Europejskiej. Transformacja energetyczna to konieczność, ponieważ rosnące koszty środowiskowe stają się coraz większym obciążeniem dla gospodarki.
Rosnące ceny praw do emisji CO2 mogą spo-wodować wzrost kosztów prowadzenia dzia-łalności gospodarczej. Europejski system wyceny uprawnień ETS został oparty na mecha-nizmie rynkowym, co powoduje większą zmien-ność cen oraz stwarza motyw spekulacyjny. Z jednej strony oznacza to silniejsze bodźce do dekarbonizacji, z drugiej jednak zwiększa ryzyko krótko- i średniookresowych negatywnych szo-ków podażowych, np. cenowych. Destabilizują one prognozy inflacji, utrudniając prowadzenie spójnej polityki pieniężnej. Jeszcze w marcu 2020 r. analitycy Europejskiego Banku Central-nego (EBC) oczekiwali „co najwyżej umiarkowa-nego” wzrostu cen emisji [1] – od tamtego czasu uprawnienia zdrożały jednak ponad dwukrotnie, z 25 EUR do 55 EUR za tonę ekwiwalentu CO2.
Katastrofy naturalne oraz transformacja energetyczna mogą podwyższać oczekiwania inflacyjne. EBC wskazuje, że ekstremalne zdarzenia klimatyczne, jak susze i powodzie, mogą mieć wpływ na sytuację gospodarczą także w krajach rozwiniętych [2]. Eksperci Network for Greening the Financial System (NGFS) wskazują, że jeżeli szoki będą mieć systematyczny charakter, istnieje możliwość trwałej zmiany oczekiwań inflacyjnych ponad cel banku centralnego [3]. To istotne ryzyko – jak wykazali Łyziak i Sheng, gospodarstwa domowe kształtują swoje oczekiwania inflacyjne na podstawie dynamiki cen podstawowych dóbr, takich jak żywność oraz energia, które będą szczególnie wrażliwe na wzrost cen na skutek transformacji energetycznej oraz zmian klimatycznych [4].
Zmiany klimatyczne mogą także utrudnić prowadzenie skutecznej polityki gospodarczej. To potencjalnie zupełnie nowe i trudne do zidentyfikowania szoki. Przykładem może być lato 2018 r., kiedy obniżony poziom wody w niemieckich rzekach utrudnił transport ropy naftowej, podnosząc jej cenę wbrew światowemu trendowi [5].
Planowany wzrost wydatków na zieloną transformację w związku z realizacją KPO jest szansą na ograniczenie oraz rozłożenie w czasie powyższych kosztów. Polska zamierza przeznaczyć ponad 52 proc. środków z Krajowego Planu Odbudowy na cele środowiskowe. Jak ilustrujemy na wykresie 1,
z dużych gospodarek europejskich porównywalny udział wydatków zakłada jedynie Francja. Hiszpania i Włochy planują odpowiednio o 7 pkt. proc. i 10 pkt. proc. mniej, a Niemcy nawet 13 pkt. proc. mniejszy udział wydatków środowiskowych [6]. Na korzyść Polski działają również szybko spadające ceny odnawialnych źródeł energii. Realna cena uzyskania energii słonecznej spadła aż o 82 proc. w ostatnich 10 latach. Morska energia wiatrowa staniała w tym samym okresie o 29 proc., a eksperci oczekują znaczących spadków w najbliższych latach [7]. Według wstępnych deklaracji rządu na morską energetykę wiatrową ma zostać przeznaczone co najmniej 437 mln EUR [8].
Połączenie powyższych czynników daje Polsce szansę na szybkie nadrobienie przynaj-mniej części dekarbonizacyjnej luki.
Polski Instytut Ekonomiczny
[1] Osterloh, S. (2020), The implications of fiscal measures to address climate change, “ECB Economic Bulletin”, No. 2, https://www.ecb.europa.eu/pub/economic-bulletin/focus/ 2020/html/ecb.ebbox202002_04~a7d137cb35.en.html [dostęp: 14.06.2021].
[2] Andersson, M., Baccianti, C., Morgan, J. (2020), Climate change and the macro economy, EBC Occasional Paper Series, Frankfurt am Main.
[3] Network for Greening The Financial System (2020),
The Macroeconomic and Financial Stability Impacts of Climate Change. Research Priorities., Paris.
[4] Łyziak, T., Sheng, Xu (2018), Disagreement in consumer inflation expectations, NBP Working Paper 278, Warszawa.
[5] https://www.ecb.europa.eu/press/key/date/2018/ html/ecb.sp181108.en.html [dostęp: 14.06.2021].
[6] Bruegel (2021), Setting Europe’s economic recovery in mo-tion: a first look at national plans, https://www.bruegel.org/ 2021/04/setting-europes-economic-recovery-in-motion -a-first-look-at-national-plans/ [dostęp: 14.03.2021]; https://ec.europa.eu/eurostat/cache/infographs/energy/ bloc-2a.html [dostęp: 14.06.2021].
[7] https://ourworldindata.org/cheap-renewables-growth [dostęp: 14.06.2021].
[8] https://www.portalmorski.pl/offshore/48429-gryglas-w-kpo-437-mln-euro-na-morska-energetyke-wiatrowa [dostęp: 14.06.2021].
