– Elemental Strategic Metals, zakład otwarty w drugiej połowie czerwca tego roku w śląskim Zawierciu to jeden z najnowocześniejszych na świecie przykładów tzw. urban mining, czyli górnictwa miejskiego. Będzie on w 100 proc. odzyskiwać surowce pochodzące z recyklingu – zapowiada Paweł Jarski, prezes Grupy Elemental (GE). – W ten sposób w znaczącym stopniu przyczyni się do niezależności surowcowej Unii Europejskiej i tym samym Polska będzie odgrywać kluczową rolę w gospodarce obiegu zamkniętego – dodaje szef GE.
Opinię Pawła Jarskiego uzupełnia Michał Zygmunt, prezes zarządu Elemental Strategic Metals (ESM): – Istotnym pojęciem stają się w światowej gospodarce surowce krytyczne. Łańcuchy dostaw tych surowców są silnie skoncentrowane w ograniczonej liczbie krajów. Zapotrzebowanie na te zasoby będzie wciąż rosło, zarówno w związku z globalnymi zmianami demograficznymi, jak też z cyfryzacją, uprzemysłowieniem i rosnącym zapotrzebowaniem na czystą i nowoczesną technologię.
Aż 8 ważnych surowców krytycznych odzyskuje zakład w Zawierciu
Od dziesięcioleci zmieniała się definicja surowców krytycznych, czyli tych najważniejszych dla światowego biznesu. Jeszcze do niedawna były nimi ropa, gaz i węgiel, obecnie – w dobie przełomowej w geopolitycznej triadzie USA, Chiny, Europa — uwaga potentatów skupia się coraz bardziej na metalach ziem rzadkich, platynowcach. Napaść Rosji na Ukrainę, transformacja gospodarki na podstawie technologii niskoemisyjnych i ewolucja ładu światowego w kierunku wielobiegunowego sprawiają, że surowce krytyczne nabierają szczególnej wagi w obecnej sytuacji międzynarodowej. Dlatego nie bez powodu Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej mówiła m.in. na forum Parlamentu Europejskiego (15 grudnia 2023 r.) o „wyjątkowym dziś, strategicznym znaczeniu surowców krytycznych dla Europy i wszystkich krajów członkowskich UE”.
Komisja Europejska wymienia w najnowszym wykazie z 16 marca 2023 roku 34 pierwiastki/surowce krytyczne, niezbędne dla funkcjonowania nowoczesnych gospodarek; część to tzw. metale ziem rzadkich (pełna ich lista w ramce nr 2). Charakteryzują się znaczącą zależnością gospodarek od importu, ale można je odzyskiwać w procesie recyklingu. I właśnie odzysk aż 7 takich pierwiastków na dużą skalę przemysłową – palladu, platyny, rodu, kobaltu, litu, miedzi i niklu – oferuje ESM w Zawierciu (więcej o firmie w ramce nr 1).
Wartość rynku surowców krytycznych wyniosła w 2022 r. 350 mld dolarów; to już dużo więcej niż połowa wartości wydobytego dwa lata temu na świecie węgla. Wprost niezmierzona jest paleta współczesnych zastosowań surowców krytycznych. Tylko do produkcji przeciętnej klasy smartfonu wykorzystuje się ok. 50 rodzajów metali (wynik badania na Uniwersytecie w Plymouth w 2020 r.), z czego w sporej mierze to właśnie surowce krytyczne. Czego nie byłoby dziś jeszcze bez tych surowców? Nie byłoby m.in.: laptopów, tabletów, turbin wiatrowych, silników trakcyjnych, ogniw fotowoltaicznych, pomp ciepła, kabli, baterii, nowoczesnych robotów, dronów, energooszczędnego oświetlenia, wyrzutni kosmicznych i satelitów. Jak wskazuje raport Międzynarodowej Agencji Energetycznej, popyt na surowce krytyczne jest obecnie ponad dwa razy wyższy niż jeszcze pięć lat temu.
Światowy rozwój i lukratywny interes dzięki odzyskowi surowców krytycznych
Można już odnotować wiele globalnych korzyści dzięki pozyskiwaniu w ramach urban mining surowców krytycznych.
Po pierwsze, w ramach urban mining przetwarza się m.in. e-odpady, zużyte katalizatory, baterie litowo-jonowe i odzyskuje cenne surowce w sposób znacznie bardziej przyjazny środowisku niż ze złóż naturalnych, wymagających choćby większego zużycia wody i energii elektrycznej. Należy przy tym wspomnieć również o często prawie niewolniczej pracy, również dzieci.
Po drugie, klasyczne wydobycie nie jest już w stanie sprostać zapotrzebowaniu na urządzenia elektryczne i elektroniczne. W ciągu najbliższych 15 lat, według badań ONZ z ub.r., możemy spodziewać się 3 mld nowych konsumentów wspomnianych urządzeń.
Po trzecie, znaczna część surowców strategicznych przestaje być dostępna w klasyczny sposób. Zbawienny w powyższym kontekście urban mining zaspokaja obecnie ok. 40 proc. zapotrzebowania na surowce krytyczne oraz metale ziem rzadkich i ten odsetek będzie rósł.
Po czwarte, na całym świecie mamy rocznie do odzyskania ponad – jak wylicza The Global E-waste Monitor – 50 mln ton odpadów elektrycznych i elektronicznych (do 2030 roku liczba ta ma wzrosnąć do 74 mln ton).
Po piąte wreszcie – odzysk surowców z wcześniej wspomnianych odpadów staje się coraz bardziej efektywny w wymiarze kosztów. Dość powiedzieć, że w odpadach można znaleźć nawet 50-krotnie wyższe stężenie metali i minerałów niż w rudach wydobywanych z tradycyjnych kopalń, a to także wizja coraz bardziej lukratywnego interesu. Wymogiem są, oczywiście, skala dostarczanych odpadów, technologie odzysku i recyklingu oraz niezbędny kapitał. Grupa Elemental wraz ze swoimi partnerami posiada te trzy elementy, co pozwala jej się rozwijać i skutecznie działać w obszarze zrównoważonej gospodarki.
ESM w Zawierciu na przodku świata
W czerwcu 2024 roku otwarty został oficjalnie w Zawierciu za ponad 600 mln zł przy wsparciu m.in. EBOR, Banku Światowego i PFR zakład Elemental Strategic Metals (ESM), który stanie się prawdziwą lokomotywą Grupy Elemental. ESM ma wszelkie szanse stać się globalnym liderem urban mining, czyli być jedną z najefektywniejszych na świecie hut miejskich. ESM dysponuje najnowocześniejszym w Europie magazynem energii i rozległą farmą fotowoltaiki. Surowce do odzysku surowców krytycznych i metali ziem rzadkich ESM sprowadza z 77 lokalizacji na całym globie (w tym z 33 lokalizacji w 13 stanach USA), w 2024 r. liczba ta dojdzie do 100.
Lista surowców krytycznych wg Komisji Europejskiej:
Antymon, arsen, boksyty/aluminium, baryt, beryl, bor/borany, fluoryt, fosforyty, fosfor, gal, german, grafit, hafn, hel, kobalt, krzem metaliczny, lit, magnez, mangan, miedź, nikiel, niob, PGM (platynowce), REE (pierwiastki ziem rzadkich) ciężkie, REE lekkie, skalenie, skand, stront, tantal, tytan metaliczny, wanad, węgiel koksowy, wolfram.