Rok 2023 to dla DESA Unicum okres umacniania swojej pozycji, nie tylko w Polsce, lecz także na arenie międzynarodowej – instytucja awansowała na 8. miejsce największych domów aukcyjnych w Europie i niezmiennie pozostaje liderem w regionie CEE według raportu Artnet, „Auction House Rankings in Europe”. Minione 12 miesięcy zapiszą się na kartach historii rynku sztuki dzięki kilku wyjątkowym momentom. To właśnie w ubiegłym roku pod młotek domu aukcyjnego DESA Unicum trafił zaginiony obraz Józefa Chełmońskiego „Wieczór letni”, osiągając rekordową kwotę 4,32 mln zł, a łączna wartość sprzedaży dzieł z monograficznej aukcji Magdaleny Abakanowicz osiągnęła 18,5 mln zł, stając się tym samym aukcją monograficzną z największym obrotem w Polsce. Rekordowe okazały się także dzieła Wojciecha Fangora – obraz „M39” został sprzedany za 7,5 mln zł, co sprawiło, że dzieło to zyskało (już po raz drugi!) miano najdrożej sprzedanej pracy tego artysty na świecie. W 2023 roku całkowity obrót DESA Unicum osiągnął 230 milionów złotych, a 27 obiektów licytowanych na aukcjach przekroczyło symboliczny próg 1 mln zł. W ubiegłym roku szczególnie istotny był trend wzrostowy w segmencie Młodej Sztuki i Sztuki Dzisiaj, które promują nowych twórców – na aż 25 wydarzeniach aukcyjnych osiągnięto obrót o wysokości 6,97 mln zł. Miniony rok to także duże inwestycje w realizowanie misji społecznej, edukację i budowanie roli aktywnej oraz dostępnej dla wszystkich warszawskiej prywatnej instytucji kultury – w 2023 roku zwiedzający mogli bezpłatnie obejrzeć ponad 130 unikalnych wystaw oraz wziąć udział w ponad 60 wydarzeniach edukacyjnych.
Różnorodność aukcji przyciąga nowych kolekcjonerów
Rozwój rynku pierwotnego i sztuki nowoczesnej – artystyczna świeżość i nowatorstwo zyskują na znaczeniu, przyciągając kolekcjonerów poszukujących unikalnych, jeszcze nieodkrytych talentów. Sztuka abstrakcyjna również odnotowuje zwiększone zainteresowanie. Geometryczne formy, ekspresyjne kompozycje kolorystyczne i wyraziste akcenty artystyczne zdobywają uznanie, stając się centrum uwagi nie tylko doświadczonych kolekcjonerów, ale także nowych entuzjastów sztuki. DESA Unicum zorganizowała w lecie pierwszą w Polsce otwartą dla wszystkich wystawę monograficzną Victora Vasarely’ego, jednej z najciekawszych postaci powojennego świata sztuki, prekursora op-artu. Z kolei w grudniu, podczas aukcji „Sztuka Współczesna. Op-art i abstrakcja geometryczna”, wystawiono na sprzedaż aż 4 obrazy Wojciecha Fangora, a także prace Vasarely’ego czy Ryszarda Winiarskiego – to wydarzenie zakończyło się całkowitym obrotem w wysokości 20 mln zł. Choć 2023 roku rynek sztuki doświadczył spowolnienia spowodowanego spadkiem podaży, w porównaniu z poprzednimi latami, jednak nie można mówić o stagnacji czy zahamowaniu.
Osiągnięte przez DESA Unicum wyniki ponownie potwierdzają, że dom aukcyjny przy ul. Pięknej w Warszawie jest niekwestionowanym liderem na rynku sztuki w regionie Europy Środkowo-Wschodniej. Całkowity obrót wszystkich aukcji DESA Unicum osiągnął poziom około 230 milionów złotych. Według prestiżowego rankingu serwisu Artnet pod względem całkowitej wartości sprzedaży dom aukcyjny z siedzibą przy ulicy Pięknej wyprzedził konkurencję z pozostałych 16 krajów regionu Europy Środkowo-Wschodniej utrzymując się na pozycji lidera. DESA Unicum awansowała także na 8. pozycję w rankingu dziesięciu największych instytucji sprzedających sztukę na Starym Kontynencie.
Przez ostatnich 12 miesięcy zauważalny był wzrost zainteresowania sztuką dawną i powojenną, a także dobrze rozpoznawanych artystów, których dzieła zyskały rangę muzealną. Podczas licytacji takie nazwiska jak Abakanowicz, Opałka, Chełmoński czy Hałas wywołują największe emocje, a ich prace stają się nie tylko przedmiotem estetycznej fascynacji, lecz także strategicznym elementem inwestycyjnym w obliczy dynamicznych zmian ekonomicznych.
– W minionym roku na rynku sztuki zanotowano spadek podaży – w warunkach wysokiej inflacji właściciele dzieł mają tendencję do wstrzymywania się z wystawieniem swoich kolekcji na sprzedaż, oczekując wzrostu ich wartości po unormowaniu się koniunktury. Wytrawni kolekcjonerzy wiedzą, że niezależnie od czynników makroekonomicznych, wartość obiektów stale rośnie – komentuje Agata Szkup, Prezes Zarządu DESA Unicum – Ponadto ostatni rok zweryfikował, jak istotna jest profesjonalizacja i podnoszenie standardów w sektorze – profesjonalne i zorganizowane podmioty zyskały przewagę nad krócej funkcjonującymi domami aukcyjnymi o mniej ugruntowanej pozycji, co pozytywnie wpłynęło na jakość oferowanych dzieł i selekcję zjawisk szkodzących branży. Warto zauważyć, że pomimo ogólnego wyhamowania gospodarki, DESA Unicum zanotowała mniejszy spadek obrotów w porównaniu z rynkiem jako całości[1].
Wyjątkowe aukcje i rekordy
Miniony rok w DESA Unicum okazał się okresem powrotów kilkunastu dzieł sztuki, które nie tylko zdobyły uznanie kolekcjonerów, lecz także osiągnęły oszałamiające wzrosty wartości. Szczególnie wyróżniały się aukcje cenionych artystów sztuki współczesnej, w tym: Magdaleny Abakanowicz, Romana Opałki czy Wojciecha Fangora, co pozwoliło prześledzić wzrost ich wartości na przestrzeni kilku lat.
W kategorii sztuki dawnej, sukcesem okazała się licytacja zaginionego 133 lata temu obrazu „Wieczór letni” Józefa Chełmońskiego, który został sprzedany za 4 320 000 zł. Czerwcowej aukcji „Sztuka Dawna. XIX wiek, Modernizm, Międzywojnie” towarzyszyły ogromne emocje, a z prawa pierwokupu skorzystało Muzeum Narodowe w Poznaniu, nabywając płótno czołowego przedstawiciela realizmu.
Fenomenalnym wynikiem zakończyła się listopadowa licytacja dzieł Magdaleny Abakanowicz – całkowita kwota sprzedaży jej prac wyniosła 18 470 640 zł, co stanowi najwyższy obrót aukcji monograficznej w Polsce. Padł wtedy również historyczny rekord aukcyjny za tkaninę – “Structure” została sprzedana za 1 068 000 zł zł, zaś zestaw 20 figur „Caminando” wciąż zyskuje na wartości. W 2019 roku sprzedana za 8 024 000 zł, w tym roku w wyniku zaciętej licytacji zakończyła się sprzedażą pracy za 9 600 000 zł.
Koniec roku przyniósł DESA Unicum też inny rekord – obraz „M39” Wojciecha Fangora sprzedano za 7,5 mln zł, co czyni go najdroższym dziełem tego wybitnego twórcy. Wylicytowana kwota to wzrost o 63% od poprzedniej sprzedaży w 2018 roku w DESA Unicum, gdzie cena wyniosła 4,7 mln zł. Wszystkie cztery dzieła Fangora obecne na aukcji „Sztuka Współczesna. Op-Art i Abstrakcja Geometryczna” znalazły nowych właścicieli, za łączną kwotę 13,8 mln zł.
Rozwój sektorów młodej sztuki i dóbr luksusowych
W DESA Unicum klienci znajdą wyselekcjonowane dzieła sztuki na najwyższym poziomie – oprócz obrazów i grafik także rzeźba, design, tkaniny, plansze komiksowe i memorabilia czy urban art. Instytucja intensywnie inwestowała w 2023 roku w segment dóbr premium, takich jak biżuteria i zegarki luksusowe oraz fine wine, czym przyciąga kolekcjonerów oraz fanów inwestycji alternatywnych.
W czerwcu odbyła się pierwsza aukcja fine wine, unikatowego projektu DESA Unicum na polskim rynku, która zakończyła się wielkim sukcesem, osiągając w sumie 886 920 zł całkowitego obrotu. Wylicytowano wiele świetnych win, a walka o niektóre przedmioty toczyła się zaciekle ponad górne estymacje.
Od 2008 roku DESA Unicum realizuje także pionierski projekt Aukcji Młodej Sztuki, w ramach którego można znaleźć wybór prac z zakresu sztuki najnowszej, zgodny z aktualnymi trendami. Aukcje Młodej Sztuki promują artystów nowej generacji, czyli młodych, zdolnych twórców, często stawiających swoje pierwsze kroki na rynku sztuki. W minionym roku zrealizowano aż 22 wydarzenia aukcyjne, a ich całkowity obrót osiągnął rekordową kwotę 6,355 mln zł.
Sztuka kobiet w centrum uwagi
W 2023 roku DESA Unicum wyznaczyła nowy kierunek w branży, poświęcając znaczną część uwagi sztuce stworzonej przez kobiety. Wydarzeniem kulminacyjnym stała się pierwsza aukcja skupiona na pracach pionierek polskiej sztuki z przełomu wieków i dwudziestolecia międzywojennego. Te wybitne artystki, takie jak Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, Olga Boznańska, Tamara Łempicka i Zofia Stryjeńska, przecierały szlaki, zdobywając gruntowne wykształcenie artystyczne i stając do rywalizacji z mężczyznami na salonach i konkursach. Latem w DESA Unicum zaprezentowano także polskiej publiczności po raz pierwszy od ponad sześciu lat liczny zbiór dzieł Marii Melanii Mutermilch, jednej z czołowych artystek z kręgu École de Paris. Na 50 płótnach zgromadzonych w gmachu domu aukcyjnego kuratorzy wystawy przeprowadzali widzów przez życie i twórczość tej wybitnej portrecistki.
We wrześniu po raz trzeci zorganizowano projekt aukcyjny „Feminizm. Sztuka kobiet”, poświęcony polskim artystkom, których odwaga twórcza zyskuje coraz większe uznanie zarówno na krajowej, jak i światowej scenie sztuki. Wśród prezentowanych na ekspozycji artystek znajdują się znane postaci, takie jak Ewa Partum, Katarzyna Kozyra, a nawet amerykańska gwiazda sztuki feministycznej, Kiki Smith. Ta aukcja z pewnością zapisze się w historii polskiego rynku sztuki z jeszcze jednego powodu – po raz pierwszy w historii na sprzedaż wystawione zostały prace z kategorii videoart. Podczas przedaukcyjnej wystawy można było zobaczyć, a następnie wylicytować, aż trzy obiekty z tej kategorii – „Impresja” Natalii LL, „Letnia opowieść” Katarzyny Kozyry oraz „Zegar” Anety Grzeszykowskiej. Aukcyjny obieg sztuki potrzebował nieco więcej czasu, aby zakwalifikować videoart jako medium interesujące dla kolekcjonerów, ale warto było czekać – dziś ta dziedzina sztuki wzbudza na światowym rynku niemałe emocje.
– Selekcja dzieł obejmowała także prace artystek młodszego pokolenia, których nazwiska zyskują z każdym rokiem na popularności. Poprzez tego typu projekty chcemy zachęcić polskich odbiorców do odkrywania i doceniania wkładu kobiet w historię sztuki, zarówno tych znanych, jak i tych, które kształtują dzisiejszy krajobraz artystyczny – podkreśla Agata Szkup.
DESA Unicum z pełnym zaangażowaniem uczestniczy w projektach charytatywnych, zwracając uwagę na społeczne i kulturowe aspekty sztuki. W 2023 w ramach 10 projektów pro bono realizowanych m. in. z Towarzystwem Przyjaciół Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Sztuki Współczesnej i Fundacją Ocalenie (7 edycja aukcji „Refugees Welcome”) czy Fundacją Bator Tabor, zebrano środki w wysokości ponad 2,8 mln zł. Jednym z ważniejszych przedsięwzięć ubiegłego roku była także współpraca z HISTORY Channel w ramach projektu Herstory. Wspólnie zaangażowano 17 utalentowanych artystek, które podjęły się stworzenia wyjątkowych dzieł, czerpiąc inspirację z życiorysów niezwykłych bohaterek Herstory. Powstałe prace trafiły na licytację, a zebraną kwotę fundacja przeznaczy na budowę pierwszego w Polsce Muzeum Historii Kobiet.
Największa w Polsce prywatna instytucja kultury z misją
Dobre wyniki finansowe DESA Unicum i zespół kompetencyjnie zróżnicowanych specjalistów pozwalają nie tylko na realizację największych i najbardziej wymagających aukcji w tej części Europy. Na tym największym prywatnym podmiocie na polskim rynku sztuki spoczywa też ogromna odpowiedzialność za rozwój rynku i edukację klientów. Dzięki wystawom przedaukcyjnym oraz licznym inicjatywom towarzyszącym ekspozycji sztuki, jak oprowadzania, wydawnictwa, spotkania, panele dyskusyjne czy projekty specjalne, DESA Unicum spełnia funkcję edukacyjną, zwłaszcza w zakresie obowiązujących trendów na rynku sztuki, jak i w sztuce awangardowej oraz współczesnej. DESA Unicum nawiązała również partnerstwa z najważniejszymi stowarzyszeniami pasjonatów sztuki, w tym z: Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Muzeum Narodowym w Warszawie, Polskim Towarzystwem Zachęty Sztuk Pięknych, a także z uniwersytetem trzeciego Wieku przy Domu Kultury Śródmieście.
– W ostatnich 12 miesiącach zrealizowaliśmy aż 130 otwartych wystaw oraz 60 wydarzeń edukacyjnych. To imponujący wynik, który potwierdza nasze zaangażowanie w demokratyzację dostępu do sztuki, kultury i edukacji. Chcemy, aby DESA Unicum stanowiła miejsce, gdzie każdy może czerpać inspirację, dzielić się swoimi spostrzeżeniami i rozwijać swoje pasje – mówi Agata Szkup.
Rola edukacyjna DESA Unicum nie zamyka się jednak tylko w ścianach domu aukcyjnego przy ulicy Pięknej 1A. W minionym roku DESA Unicum nawiązała współpracę z warszawską Restauracją Pod Gigantami, gdzie we wnętrzach starej kamienicy wystawiono wyselekcjonowane dzieła, a także można było wziąć udział w panelach dyskusyjnych z artystami tworzącymi m.in. dzieła sztuki ulicznej. Dzięki temu goście mogli bliżej poznać twórców i dowiedzieć się więcej o wpływie polskiej sztuki na tę światową. DESA Unicum jest także aktywnym uczestnikiem wydarzeń kulturalnych w całej Polsce – w 2023 roku eksperci domu aukcyjnego wzięli udział w 6 wykładach i rozmowach z artystami dla studentów Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu w ramach projektu Porsche Art Corner, z kolei w sierpniu 2023 zorganizowano 3 wystawy dzieł sztuki w Sofitel Grand Sopot.
[1] DESA Unicum: -21% r/r vs. cały rynek sztuki w Polsce: -23% r/r