W Polsce wciąż funkcjonuje wiele stereotypów dotyczących różnic w podejściu kobiet i mężczyzn do spożywania napojów alkoholowych. Jak naprawdę kształtują się ich przekonania, nawyki, preferencje związane z konsumpcją? Odpowiedzi na te pytania przynosi najnowsze badanie „Kultura picia w Polsce – co o sobie myślimy?”, zrealizowane przez SW Research na zlecenie Związku Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy. Badanie analizuje nie tylko różnice w deklaracjach między płciami, ale także przygląda się rzeczywistym wzorcom konsumpcji alkoholu przez Polaków. Wyniki skomentowała psycholożka, Magdalena Chorzewska.
Jak potwierdzają dane z raportu Krajowego Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom[1], najczęściej spożywanym przez Polaków napojem alkoholowym jest piwo – aż 54 proc. alkoholu wypijamy w piwie. Co więcej, mężczyźni piją alkohol niemal trzykrotnie częściej niż kobiety (średnio 98 dni vs 21 dni w ciągu roku). Z kolei badanie „Kultura picia w Polsce – co o sobie myślimy?” pokazuje, że część Polaków nie postrzega piwa jako alkoholu – ze stwierdzeniem, że „piwo to nie alkohol” zgodziło się 12 proc. respondentów. Warto jednak dodać, że to męska część ankietowanych częściej popierała tę tezę, co jest spójne z preferencjami panów – znacznie większymi smakoszami tego trunku są mężczyźni. Aż 48 proc. mężczyzn pije piwo co najmniej raz w tygodniu w porównaniu do 23 proc. kobiet.
Spożycie alkoholu vs presja społeczna
Badanie wykazało, że kobiety w znacznie mniejszym stopniu niż mężczyźni ulegają społecznej presji związanej z piciem alkoholu i częściej preferują postawę abstynencką, postrzegając ją jako modną. 85 proc. kobiet uważa, że można dobrze bawić się bez alkoholu, podczas gdy wśród mężczyzn taką opinię podziela 70 proc. Dodatkowo, kobiety są nieco bardziej skłonne do odpowiedzialnej konsumpcji alkoholu – 89 proc. z nich zgadza się ze stwierdzeniem, że umiar jest kluczowy (w porównaniu do 81 proc. mężczyzn). Co więcej, kobiety częściej postrzegają niepicie alkoholu jako rosnący trend (54 proc. kobiet vs 47 proc. mężczyzn). Nakłanianie do wspólnego picia irytuje 70 proc. kobiet, podczas gdy wśród mężczyzn ten odsetek wynosi 53 proc.
Spożycie alkoholu zawsze powinno wiązać się z odpowiedzialną postawą i nie należy kierować się przy nim presją tłumu. Właśnie takie wartości wyznaje Związek Pracodawców Polski Przemysł Spirytusowy, który od wielu lat podejmuje działania edukacyjne mające na celu kształtowanie kultury odpowiedzialnej konsumpcji alkoholu wśród Polaków. Tegoroczna edycja kampanii „Alkohol. Zawsze odpowiedzialnie” prowadzona jest pod hasłem „Jeśli % to tylko kulturalnie”.
Magdalena Chorzewska, psycholożka, zauważa: Z badań wynika, że wciąż funkcjonuje bardzo wiele mitów i stereotypów na temat spożycia alkoholu wśród kobiet i mężczyzn. Jednym z najbardziej powszechnych i zarazem najbardziej niepokojących jest twierdzenie powtarzane przez 12 proc. ankietowanych, iż piwo to nie alkohol. Być może jest to jedna z wielu przyczyn nadmiernego spożycia piwa w Polsce, w szczególności przez mężczyzn. Jak pokazują badania, kobiety są bardziej odpowiedzialne i asertywne w kwestii spożycia alkoholu i większość z nich preferuje postawę abstynencką. Prawdopodobnie jedną z możliwych przyczyn jest fakt, iż kobiety mają o wiele większą łatwość w przeżywaniu i okazywaniu emocji. Możliwe, że nie potrzebują alkoholu, żeby się dobrze bawić i komunikować. Po alkohol często sięgają osoby, które mają trudności z otwartością, komunikowaniem i przeżywaniem emocji. Alkohol pozwala im się rozluźnić i jest jedną ze strategii radzenia sobie z tym, co przeżywają. Dodam, ze jest to dysfunkcyjne radzenie sobie z emocjami i w konsekwencji może prowadzić do nadmiernego spożycia. Innym niepokojącym mitem jest ten, który łączy kobiety z eleganckimi trunkami, które nie mają tak negatywnej konotacji jak wódka. Może to dawać złudne poczucie bezpieczeństwa i dodawać piciu alkoholu szyku. W tym przypadku niezależnie od rodzaju trunku, także działa zasada, że każdy alkohol to alkohol. Dobre wino i Prosecco także. Zauważyłam także bardzo pozytywną rzecz. Mianowicie świadomość tego, że alkohol 0% zdaniem respondentów może kształtować nawyk sięgania po napoje alkoholowe w przyszłości. To dobrze, ze Polacy zdają sobie z tego sprawę.
Mity na temat alkoholu a płeć
Jednym z popularnych społecznych przekonań jest stwierdzenie, że mieszanie różnych alkoholi przyspiesza upojenie – wierzy w to 76 proc. ankietowanych. Polacy również postrzegają spożycie alkoholu w Polsce jako wysokie w porównaniu do innych państw europejskich, a nie jest to zgodne z prawdą. Równocześnie pozytywniej postrzegają siebie w porównaniu do przeciętnego Polaka w kwestii częstotliwości spożycia alkoholu. Blisko 70 proc. ankietowanych uważa, że polskie społeczeństwo jest w czołówce państw europejskich, jeśli chodzi o ilość spożywanego alkoholu. Tymczasem Polacy wbrew przyjętym stereotypom konsumują tyle samo napojów w alkoholowych co przeciętny Europejczyk. Pod względem spożycia czystego alkoholu jesteśmy na 10. miejscu na liście 43 europejskich krajów, na równi z Austrią, Szwajcarią czy Estonią. Co więcej, twierdzenie o byciu liderem Polski na tle innych państw europejskich w konsumowaniu trunków procentowych znacznie częściej popierają kobiety (K:74% vs M:65%)
Ciekawe wnioski płyną również ze stwierdzeń Polaków na temat stosunku mężczyzn do alkoholu. Z jednej strony twierdzimy, że mężczyźni lepiej radzą sobie z alkoholem niż kobiety, ale też duży odsetek osób łączy częstsze spożywanie trunków przez mężczyzn z trudnościami z wyrażaniem emocji (twierdzi tak 43 proc. respondentów, w tym 45 proc. kobiet i 42 proc. panów). Z kolei kobiety częściej niż mężczyźni opowiadają się za zakazem sprzedaży napojów 0% osobom niepełnoletnim (64 proc. kobiet vs 48 proc. mężczyzn), argumentując, że może to normalizować spożycie alkoholu.
Skojarzenia z alkoholem a płeć
Polacy mają różne skojarzenia z poszczególnymi rodzajami alkoholi. W przypadku mężczyzn najczęściej kojarzonymi z nimi napojami alkoholowymi są wódka (69%), piwo (59%) oraz whisky lub brandy (49%). Jeśli chodzi o kobiety, najczęściej kojarzone są one z winem (60%), z prosecco/winem musującym (42%) oraz drinkiem i likierem (42%). Wartym odnotowania trendem jest również to, że młodsze pokolenia znacznie częściej kojarzą kobiety z piwem bezalkoholowym niż starsi respondenci. Nie należy jednak zapominać, że każdy alkohol to alkohol. Polacy mają dużą tendencję do deprecjonowania słabszych trunków (12% pytanych nie uznaje piwa za alkohol). Niemniej w każdym przypadku – czy to pijąc wino, czy piwo – mamy do czynienia z napojami procentowymi, przy których spożyciu ważne jest zachowanie umiaru, niezależnie od okazji. Warto również pamiętać, że spożywanie piw 0% prowadzi do wyrobienia szkodliwych nawyków wśród młodszych Polaków, którzy w przyszłości, dzięki skojarzeniom tych napojów z alkoholem, mogą chętniej sięgnąć po trunki procentowe.
Emilia Rabenda, prezes ZP PPS, dodaje: Wyniki badania pokazują, że pomimo utrzymujących się stereotypów, zarówno kobiety, jak i mężczyźni wykazują coraz większą świadomość w kwestii odpowiedzialnego spożywania alkoholu. Coraz więcej osób, zwłaszcza kobiet, dostrzega wartość umiaru. Nasza kampania „Alkohol. Zawsze odpowiedzialnie” podkreśla znaczenie odpowiedzialnego podejścia do alkoholu, niezależnie od okazji i rodzaju spożywanego napoju. Lecz wyniki wskazują również na potrzebę dalszej edukacji w zakresie mitów związanych z alkoholem oraz wpływu społecznych stereotypów na postrzeganie konsumpcji przez przedstawicieli obojga płci.
[1] Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom, Raport „Uzależnienia w Polsce” 2023.