Jak skutecznie uporządkować swoje sprawy spadkowe? Jak przekazać spadek osobie, która nie jest z nami spokrewniona? Czy taka osoba będzie musiała zapłacić podatek od spadku? Co stanie się, jeśli senior nie spisze testamentu, a spadek będzie podlegał dziedziczeniu ustawowemu? Czy umowa o dożywocie może być alternatywą dla testamentu? Na te pytania odpowiada Małgorzata Rosińska, Kierownik Działu Prawnego Funduszu Hipotecznego DOM.
Przykład:
Głównym majątkiem samotnej seniorki jest mieszkanie. Jedyną żyjącą rodziną seniorki jest jej siostra i siostrzenica, z którymi emerytka nie utrzymuje bliższych relacji. Seniorka od kilku lat ma problemy zdrowotne i praktycznie nie opuszcza swojego mieszkania. W codziennych sprawunkach m.in. robieniu zakupów pomaga jej sąsiadka. Seniorka chciałaby uporządkować swoje sprawy spadkowe tak, by jej mieszkanie nie zostało odziedziczone przez siostrę lub siostrzenicę. Chciałaby też przekazać jakąś sumę pieniędzy sąsiadce, by odwdzięczyć się za okazaną jej pomoc. Niestety z samej emerytury nie jest w stanie nic zaoszczędzić. Jak może prawnie uregulować tę sytuację?
Odpowiedź Eksperta:
Małgorzata Rosińska, Kierownik Działu Prawnego Funduszu Hipotecznego DOM
Co się wydarzy po śmierci seniorki, jeśli ta nie podejmie wcześniej żadnych działań i będzie można mówić o dziedziczeniu ustawowym?
W takim przypadku spadek po seniorce zostanie podzielony według zasad dziedziczenia ustawowego. Ponieważ jedyną żyjącą bliską rodziną emerytki jest jej młodsza siostra, to będzie ona uprawiona do przejęcia całości spadku, w tym wartościowego mieszkania. Jeśli młodsza siostra seniorki umarłaby wcześniej niż ona sama, to jej córka (a więc siostrzenica seniorki) będzie po niej dziedziczyć.
Co seniorka może zrobić, by mieszkanie po jej śmierci nie zostało odziedziczone przez jej siostrę lub siostrzenicę?
Seniorka może sporządzić testament i zapisać mieszkanie swojej sąsiadce lub innej osobie czy organizacji charytatywnej. W takim przypadku jej siostra (bądź siostrzenica) nie może domagać się zachowku, ponieważ zachowek przysługuje tylko zstępnym (dzieci, wnuki), małżonkowi lub rodzicom. Warto tu podkreślić, że w tym wypadku sąsiadka będzie musiała zapłacić podatek od spadku, ponieważ nie jest rodziną seniorki.
Inną opcją wartą rozważenia jest zawarcie przez seniorkę umowy o dożywocie, którą może podpisać zarówno z sąsiadką jak i z profesjonalną instytucją – funduszem hipotecznym. W przypadku umowy z osobą prywatną seniorka może zastrzec, że sąsiadka, w zamian za przekazanie jej prawa własności do nieruchomości, ma obowiązek zapewnić jej wyżywienie, mieszkanie, światło, opał oraz odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie oraz sprawić własnym kosztem stosowny pogrzeb. Strony umowy mogą również postanowić, że utrzymanie będzie polegało na wypłacaniu co miesiąc, aż do śmierci seniorki określonej kwoty pieniężnej, kompensującej ww. obowiązki. Takie właśnie rozwiązanie stosują fundusze hipoteczne.
Warto pamiętać, że umowy z osobami prywatnymi (np. sąsiadami) obarczone są dużym ryzykiem – nie wiadomo, czy osoba, której przekażemy nasze mieszkanie będzie w kolejnych latach w stanie wywiązywać się ze swoich zobowiązań. Często osoby prywatne po uzyskaniu aktu własności nieruchomości przestają pomagać dożywotnikowi, a niektóre wręcz uprzykrzają im życie. Rozwiązanie umowy o dożywocie jest trudne, czasochłonne i wymaga pójścia do sądu.
W przypadku podpisania umowy o dożywocie z funduszem hipotecznym seniorka zyskałaby dodatkowe środki finansowe, które mogłaby przeznaczyć na opłacenie opiekunki lub jakąś formę odwdzięczenia się sąsiadce za jej pomoc. Rosnące koszty czynszu nie obciążałyby seniorki, bo ten wydatek po zawarciu umowy pokrywa fundusz. Seniorka nie mogłaby jednak przekazać mieszkania sąsiadce, gdyż po podpisaniu umowy z funduszem to on stałby się właścicielem nieruchomości.