Pięć polskich miast, które przystąpiły do Misji UE neutralnych dla klimatu i inteligentnych miast do 2030 roku i realizują ambitne cele transformacji w kierunku neutralności klimatycznej, przedstawiły swoje postulaty podczas spotkania na Krajowym Forum Miejskim, które odbyło się 6 grudnia 2023 roku w siedzibie Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Jest to wydarzenie niezwykle ważne na płaszczyźnie społecznej, urbanistycznej, a także gospodarczej. Jak wykazały analizy przeprowadzone przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy, z powodu zjawisk ekstremalnych Polska traci rocznie średnio 6 mld zł, natomiast w ciągu niespełna dwóch dekad w sumie ekstremalne zjawiska pogodowe spowodowały około 115 mld zł strat bezpośrednich[1].
Łódź, Kraków, Warszawa, Wrocław, Rzeszów – pięć ośrodków miejskich biorących udział w projekcie CapaCITIES – podzieliło się swoimi doświadczeniami, napotkanymi barierami oraz najlepszymi praktykami, podczas sesji dyskusyjnej poświęconej realizacji misji w Polsce w ramach Krajowego Forum Miejskiego, które odbyło się 6 grudnia 2023 roku. W ramach podsumowania wystąpień, polskie miasta Misji EU przedstawiły postulaty, nawołujące do skutecznego wsparcia w realizacji celów Porozumienia Paryskiego oraz Agendy Zrównoważonego Rozwoju. Uczestnikami panelu byli:
- Grzegorz Grzybczyk, kierownik projektu „Misja 100 miast neutralnych dla klimatu i inteligentnych”, Urząd Miasta Krakowa
- dr Anna Wierzbicka, Dyrektor Wydziału Kształtowania Środowiska, Urząd Miasta Łodzi
- Dorota Zawadzka-Stępniak, Dyrektor Biura Ochrony Powietrza i Polityki Klimatycznej, Urząd Miasta Stołecznego Warszawy
- Agata Szpiech, Kierownik oddziału Klimatu i Środowiska, koordynatorka Zespołu ds. neutralności klimatycznej i smart city, Wydział Klimatu i Środowiska, Urząd Miasta Rzeszowa
- Grzegorz Synowiec, Zastępca Dyrektora Wydziału Klimatu i Energii Urzędu Miejskiego Wrocławia, Urząd Miasta Wrocławia.
Dyskusję w sali plenarnej Krajowego Forum Miejskiego, poprzedziło przemówienie Pana Patricka Child’a, Zastępcy Dyrektora Generalnego DG ENVI w Komisji Europejskiej (Managera Misji).
Po zakończeniu panelu dyskusyjnego, odbyło się spotkanie dla przedstawicieli pięciu miast, Urzędów Marszałkowskich, przedstawicieli kluczowych resortów oraz pozostałych interesariuszy zaangażowanych w realizację misji w Polsce. Spotkanie otworzyła przewodnicząca Zarządu Misji Miast, Pani Hanna Gronkiewicz Waltz, a obrady moderował dr hab. inż. Krystian Szczepański, dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego.
– Aktualnie trwają prace legislacyjne, aby miasta, które mają 20 tys. mieszkańców lub więcej, były zobowiązane do opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu, zwanych MPA. Zapisy zawarte w tym dokumencie będą musiały mieć przełożenie na wszystkie pozostałe dokumenty strategiczno-planistyczne w danej jednostce samorządu terytorialnego, m.in. strategię rozwoju gminy, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Pozwoli to na bardziej holistyczne spojrzenie zarówno na samo planowanie przestrzenne, ale też integralne podejście do działań adaptacyjnych i mitygacyjnych na danym obszarze – mówi dr hab. inż. Krystian Szczepański, dyrektor Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego.
Podczas spotkania odbył się również warsztat, którego celem była odpowiedź na pytanie, w jaki sposób poszczególne elementy Misji są powiązane z kompetencjami ministerstw i instytucji rządowych oraz samorządów wojewódzkich, a także jak można ten system usprawnić. Uczestnicy zostali podzieleni na trzy zespoły: resorty i instytucje rządowe, regiony oraz miasta-Misje, aby uzyskać odpowiedzi z tych trzech kluczowych perspektyw.
– Rozpoczynamy drugą fazę projektu CapaCITIES w ramach programu Horyzont Europa – zwiększenie krajowego wsparcia dla miast neutralnych klimatycznie – mówi Izabela Juszko, kierownik projektu z ramienia Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego. – Wraz z realizacją celów europejskiej Misji Miast[2], zagłębiamy się w krajobraz budowania wielopoziomowej polityki klimatycznej w Polsce. Przyglądając się przykładom z innych krajów Europy, wnioskujemy, że kluczowa rola i zaangażowanie interesariuszy wpływają na efektywne budowanie platformy porozumienia dla transformacji w kierunku neutralności klimatycznej.
Grupy robocze, które powstały w projekcie CapaCITIES (kierowanym przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy wraz z Politechniką Warszawską), wspólnie wypracowują model współpracy dostosowany do polskich uwarunkowań. Na poziomie regionów, istotna jest współpraca umożliwiająca wymianę wiedzy pomiędzy podmiotami lokalnymi. Na poziomie resortów, kluczowa jest możliwość przydzielania środków finansowych i odpowiednich zasobów, a także usprawnienie procesów legislacyjnych i wzmocnienie pozycji interesariuszy, których dane regulacje dotyczą. Odkrywamy wspólnie, w jaki sposób różnorodne perspektywy i podejścia oparte
na współpracy mogą wspierać transformację Polski w kierunku neutralności klimatycznej. W jaki sposób platforma współpracy ułatwi MIASTOM wdrażanie lokalnych planów działań na rzecz klimatu, wesprze REGIONY w koordynacji regionalnych strategii dla ochrony klimatu, a MINISTERSTWOM pomoże w realizacji celów Porozumienia Paryskiego oraz wyznaczaniu nadrzędnych celów i zadań klimatycznych dla Polski.
– Chcemy wykazać, że potrzebna jest nie tylko współpraca międzyresortowa, między regionami i między miastami dążącymi do neutralności klimatycznej, ale również niezwykle istotna jest koordynacja i współpraca między tymi poziomami zarządzania rozwojem oraz potrzebą innowacji w tym zakresie – mówi dr inż. Katarzyna Rędzińska z Politechniki Warszawskiej, moderator warsztatów, kierownik projektu z ramienia Politechniki Warszawskiej.
CapaCITIES to dwuletni projekt, w którym uczestniczy ponad 60 podmiotów. Jego celem jest wsparcie realizacji #MissionCities programu Horyzont Europa na poziomie krajowym w 15 krajach partnerskich (w tym w Polsce) i 6 krajach wspierających w Europie.
[1] https://klimada2.ios.gov.pl/files/2023/Atlas_skutkow_zjawisk_ekstremalnych_w_Polsce.pdf
[2] ang. Climate-neutral and smart cities (europa.eu)
