Związek Pracodawców Business Centre Club przedstawił opinię do projektu ustawy z dnia 7 lutego 2024 roku – o zmianie ustawy o cudzoziemcach. W ocenie ekspertów BCC projekt powinien być poddane dogłębnej analizie i zmianom, a następnie ponownym konsultacjom. Najwięcej uwag dotyczy procedury legalizacji pracy za pośrednictwem Modułu Obsługi Spraw (MOS).
W ocenie BCC projekt powinien być poddany znaczącym zmianom, a następnie ponownym konsultacjom. W obecnym kształcie projekt nie realizuje głównego założenia jakim ma być przyspieszenie procedury legalizacyjnej, a jego pierwszoplanowym skutkiem będzie zwiększenie rygoryzmu procedury legalizacyjnej w stosunku do obecnie obowiązującej, a co za tym idzie większe utrudnienia po stronie cudzoziemców.
Uwagi ekspertów zostały szczegółowo omówione na posiedzeniu Komisji ds. Polityki Migracyjnej powołanej przez Business Centre Club. Komisja skupia w swoim gronie przedsiębiorców zatrudniających cudzoziemców, przedstawicieli organizacji reprezentujących cudzoziemców, organizacje pozarządowe, prawników specjalizujących się w prawie imigracyjnym oraz przedstawicieli świata nauki – dlatego spojrzenie na zmiany proponowane w projekcie jest wielopłaszczyznowe. BCC wraz z niniejszą opinią przypomina o priorytetowych postulatach w zakresie polityki migracyjnej opracowane przez powołaną Komisję ds. Polityki Migracyjnej wskazując, że niezależnie od przedłożonego
Projektu część postulatów wpisuje się w ramy nowelizacji. BCC wskazuje, że najwięcej uwag do Projektu dotyczy procedury legalizacji pracy za pośrednictwem Modułu Obsługi Spraw („MOS”). BCC stoi na stanowisku, że zaproponowana procedura nie jest czytelna i transparentna ani dla przedsiębiorców, ani tym bardziej dla cudzoziemców. Zamysł prezentowany w Projekcie, jakkolwiek przyświeca mu słuszny cel przyspieszenia postępowania w przedmiocie legalizacji pobytu, wymaga głębszej refleksji. Przede wszystkim nad tym jak rzeczywiście funkcjonują cudzoziemcy w Polsce oraz jakie są istotne problemy tak cudzoziemców, jak również przedsiębiorców, którzy ich zatrudniają. BCC podkreśla, że zaproponowana procedura legalizacji pracy w żadnej mierze nie będzie prowadziła do przyspieszenia postępowań legalizacyjnych, a jednocześnie po stronie urzędów wygeneruje jeszcze większą ilość pracy. Polityka migracyjna powinna sprzyjać temu, aby cudzoziemcy mieli motywację aby podejmować w Polsce pracę. Jest to uzasadnione przede wszystkim trendami demograficznymi. Jednym z elementów budowania sprzyjających warunków do pozostawania przez cudzoziemców w Polsce jest otoczenie prawne, które trudno uznać dzisiaj za przyjazne cudzoziemcom i ich pracodawcom – podkreślają eksperci BCC. Projekt co do zasady całkowicie pozbawia możliwości zalegalizowania pobytu przez cudzoziemców, którzy:
- dotknięci są wykluczeniem cyfrowym, w szczególności wykluczyć może osoby starsze oraz osoby z niepełnosprawnościami;
- napotykają problem z pozyskaniem numeru PESEL;
- nie otrzymają załącznika nr 1 do wniosku.
Projekt będzie skutkował znaczącym ograniczeniem uprawnienia cudzoziemca do złożenia wniosku o zalegalizowanie pobytu z zachowaniem ustawowych terminów.
BCC wskazuje uwagi do następujących punktów projektu:
- Założenie dotyczące elektronicznego składania wniosku o wydanie zezwolenia pobytowego wyłącznie w formie elektronicznej.
Faktyczna sytuacja cudzoziemców nie pozwala na to, aby ustawowo wyłączyć możliwość składania wniosków o legalizację pobytu w formie tradycyjnej (wnioski papierowe). Nie pozwala na to również obecna wersja systemu MOS.
- Problem związany z posiadaniem przez cudzoziemca podpisu elektronicznego lub podpisu zaufanego.
Wprowadzenie do Projektu ścieżki legalizacji pobytu za pośrednictwem systemu MOS z użyciem podpisu elektronicznego lub podpisu zaufanego wyłączy z możliwości legalizacji pobytu tę grupę cudzoziemców, która nie posiada numeru PESEL i napotkała trudności w jego pozyskaniu.
- Formalizm związany ze składaniem wniosku za pośrednictwem MOS.
Konstrukcja nowego wniosku rodzi ryzyko, iż cudzoziemcy będą wskazywali we wniosku jakiekolwiek informacje tylko po to, aby faktycznie doszło do złożenia wniosku.
- Wyłączenie utworzenia konta w MOS przez pełnomocnika.
W tym zakresie Projekt wymaga licznych zmian zmierzających do umożliwienia pełnego korzystania systemu MOS przez pełnomocników oraz umożliwienia im reprezentacji cudzoziemców.
- Problem rozwiązań przewidzianych w Projekcie dotyczących złożenia załącznika do wniosku.
BCC postuluje aby wyłączyć przesłankę złożenia załącznika do wniosku z wymogów skutecznego złożenia wniosku. Jednocześnie BCC podkreśla, że jest to jedna ze zmian budząca największy niepokój. Pomysłodawcy Projektu uzależniają bowiem samą skuteczność złożenia wniosku od działania osób trzecich.
Ponieważ obecna sytuacja, w której stroną postępowania jest wyłącznie cudzoziemiec, prowadzi do wielu nieporozumień i nieprawidłowości, BCC postuluje wprowadzenie do Projektu dodatkowej zmiany. Obecnie stroną postępowania o wydanie zezwolenia na pobyt i pracę (tzw. zezwolenie jednolite) jest wyłącznie cudzoziemiec. Warunki i tryb wydawania tego zezwolenia reguluje art. 114 i następne ustawy z dnia 12 grudnia 2013 roku o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 519; dalej jako: „Ustawa o cudzoziemcach”). Podobnie, również stroną innych postępowań, tj. o zmianę zezwolenia jednolitego czy jego wycofania, jest wyłącznie cudzoziemiec, który otrzymał zezwolenie jednolite na pobyt i pracę.
W praktyce uzyskanie zezwolenia jednolitego na pobyt i pracę wymaga również podania wielu informacji dotyczących pracodawcy i wykonywanej pracy. Zakładając racjonalność ustawodawcy, który przyjmuje, że: stroną postępowania o uzyskanie tytułu pobytowego jest cudzoziemiec a stroną postępowania o zezwolenie na pracę jest pracodawca, należałoby przyjąć, że prawo do czynnego udziału w postępowaniu powinien mieć zarówno cudzoziemiec, jak i pracodawca.
Jednocześnie, BCC postuluje aby z uwagi na obecną praktykę wydane zostały wytyczne zakazujące urzędom zamieszczania w pismach adresowanych do cudzoziemców zobowiązań kierowanych do pracodawców lub żądania od cudzoziemców dokumentów znajdujących się w wyłącznym posiadaniu przedsiębiorcy (podmiotu zatrudniającego).
- Niedoprecyzowane przepisy dotyczące UPO.
- Niedoprecyzowane przepisy dotyczące wydawania zaświadczenia potwierdzającego złożenie wniosku. BCC postuluje aby w Projekcie doprecyzowano, w którym momencie takie zaświadczenie ma zostać wydane, choćby przez wprowadzenie terminu instrukcyjnego.
- Brak terminów obligujących urzędy do przeprowadzenia określonych czynności. W Projekcie brak jest w wielu miejscach terminów (nawet instrukcyjnych), co powoduje to, że procedura legalizacji pobytu będzie rozciągnięta w czasie bez żadnych gwarancji zakończenia jej w rozsądnym terminie.
- Przerzucenie obowiązku pobierania odcisków linii papilarnych na organy gminy. BCC postuluje obciążenie obowiązkiem pobierania od cudzoziemców odcisków linii papilarnych oraz pozostałych czynności – jednostek najbliższych cudzoziemcowi pod względem miejsca jego zamieszkania.
- Możliwość samozatrudnienia dla posiadaczy Niebieskiej Karty UE. W uzasadnieniu do Projektu wskazano, że związku z tym, że art. 15 ust. 5 dyrektywy 2021/1883/UE pozwala państwom członkowskim Unii Europejskiej na dopuszczenie posiadaczy Niebieskiej Karty UE do samozatrudnienia, które jednakowoż musi mieć charakter uzupełniający względem głównej działalności prowadzonej przez daną osobę na podstawie Niebieskiej Karty UE. BCC proponuje aby podjąć w Projekcie próbę zdefiniowania i dookreślenia, jakie znaczenie winno się nadać sformułowaniu „uzupełniający charakter względem głównej działalności prowadzonej przez daną osobę na podstawie Niebieskiej Karty UE”. Jest to sformułowanie niejasne, które w praktyce może prowadzić do rozbieżnej praktyki.
