Polska zajęła 33. miejsce w tegorocznym rankingu Rule of Law Index, publikowanym przez międzynarodową organizację World Justice Project (WJP). Po raz pierwszy od ośmiu lat nasza pozycja wzrosła, co jest sygnałem, że przywracanie praworządności w Polsce zmierza w dobrym kierunku.
Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar wyraził zadowolenie z tego postępu, podkreślając, że Polska powraca na ścieżkę praworządności po latach spadków w rankingu. Jak zaznaczył, Polska podejmuje szereg działań mających na celu naprawę systemu wymiaru sprawiedliwości. „Jesteśmy na początku drogi, ale cieszy nas fakt, że po latach spadków w rankingu, w końcu umocniła się nasza pozycja. Naszym długoterminowym celem jest znalezienie się w czołówce państw w rankingu,” ocenił Bodnar.
W tegorocznym raporcie WJP zauważono, że w większości badanych krajów poziom praworządności spada, jednak Polska stanowi przykład państwa, które pokazuje, że poprawa jest możliwa. Ocena Polski w porównaniu z ubiegłym rokiem poprawiła się o 3,2%, co było największym wzrostem wśród wszystkich ocenionych krajów.
Wzrost pozycji Polski w międzynarodowym rankingu
Polska awansowała o trzy miejsca, zajmując obecnie 33. pozycję na świecie (w 2023 roku była to 36. pozycja). W rankingu regionalnym obejmującym państwa Unii Europejskiej, EFTA oraz Ameryki Północnej, Polska uplasowała się na 25. miejscu z 31 państw, co również stanowi poprawę w stosunku do ubiegłego roku. W kategorii państw o wysokim dochodzie Polska zajęła 32. miejsce na 47 państw.
Największy wzrost – aż o 21 pozycji – Polska zanotowała w kategorii „Ograniczenia władzy rządowej” (Constraints on Government Powers). Wskaźnik ten bada mechanizmy odpowiedzialności władzy wobec obywateli, m.in. poprzez działania władzy ustawodawczej, sądowniczej oraz niezależnych audytów. Wzrost ten świadczy o rosnącej odpowiedzialności urzędników państwowych oraz zwiększonej roli organizacji pozarządowych i mediów.
Kolejnym obszarem, w którym Polska zanotowała znaczącą poprawę, była „Otwartość rządu” (Open Government), gdzie poprawiliśmy się o 14 pozycji. Wskaźnik ten dotyczy przejrzystości działań rządu, prawa obywateli do informacji oraz mechanizmów pozwalających na aktywność obywatelską.
Dodatkowo, poprawa została odnotowana w kategoriach „Sprawiedliwość cywilna” (Civil Justice) o 5 pozycji oraz „Prawa podstawowe” (Fundamental Rights) o 4 pozycje.
Długoterminowy spadek Polski w latach 2015-2023
Od 2015 roku, kiedy Polska zajmowała 21. miejsce w rankingu, kraj systematycznie spadał w zestawieniu. Zmiany w wymiarze sprawiedliwości wprowadzone przez rząd Zjednoczonej Prawicy, takie jak reformy Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego i Krajowej Rady Sądownictwa, miały kluczowy wpływ na ten spadek. Procedury dyscyplinarne wobec sędziów, zmiany w systemie nominacji sędziowskich oraz ograniczenie niezależności sądów były przyczynami ostrzeżeń i interwencji ze strony Unii Europejskiej.
W 2023 roku Polska znajdowała się na 36. miejscu, a kryzys wokół praworządności był jednym z kluczowych tematów na forum międzynarodowym. Jednak zmiany wprowadzone po wyborach parlamentarnych w 2023 roku oraz działania ministra Bodnara przyczyniły się do odwrócenia negatywnej tendencji, co pozwoliło Polsce na poprawę swojej pozycji w najnowszym rankingu.
Rule of Law Index – co mierzy?
Rule of Law Index to jeden z najważniejszych światowych wskaźników oceniających stan praworządności w poszczególnych krajach. Ranking opiera się na ocenach w ośmiu kategoriach, takich jak: porządek i bezpieczeństwo, poziom korupcji, prawa podstawowe, sprawiedliwość karna i cywilna, otwartość rządu oraz mechanizmy ograniczeń władzy.
Polska zdołała poprawić swoją pozycję w kilku z tych kluczowych obszarów, jednak wyzwania nadal pozostają, a długoterminowym celem pozostaje wzmocnienie systemu wymiaru sprawiedliwości oraz pełne przywrócenie niezależności instytucji demokratycznych.
Wyniki tegorocznego raportu to pozytywny sygnał, ale również przypomnienie, że przed Polską jeszcze długa droga do osiągnięcia czołowych pozycji w rankingu praworządności na świecie.